Op vrijdag 1 maart vinden er verkiezingen plaats in Iran voor het parlement en de Raad van Experten. Maar die verlopen niet eerlijk: de politieke koers van Iran zal niet veranderen.

Om te beginnen is het Iraanse politieke regime vrij complex, en heeft het zowel theocratische, autoritaire als democratische trekjes, waarbij het religieus-autoritaire toch altijd de bovenhand haalt. Het overheidsapparaat bestaat uit heel wat functies en instellingen die elkaar in evenwicht houden. De echte macht ligt bij de Opperste (religieuze) Leider, en niet bij de president. Het parlement wordt oppervlakkig bekeken democratisch verkozen, maar de kandidaten voor de parlementsverkiezingen worden streng geselecteerd, en de bevoegdheden van het parlement zijn beperkt.

Minderheden

Om de vier jaren worden er verkiezingen gehouden voor het parlement, dat een parlement is bestaande uit één kamer, en 290 leden telt. De Assyrische, Joodse, zoroastrische en Armeense minderheden beschikken over een vast aantal zetels. Kandidaten voor de parlementsverkiezingen moeten eerst aanvaard worden door de zogenaamde Raad van Hoeders, een club bestaande uit 12 leden, en die zijn nogal vlijtig in het afwijzen van kandidaten die gerekend worden tot het zogenaamde reformistische kamp (het dominante kamp in Iran zijn de conservatieven).

De Raad van Hoeders heeft uiteindelijk 15.200 kandidaturen aanvaard op een totaal van 49.000 kandidaten, en bij die 15.200 zitten er slechts een 20 à 30-tal reformisten. 61 miljoen van de 85 miljoen Iraniërs mogen gaan stemmen. Voordien waren er dat nog 65,7 miljoen, en dat komt omdat het ministerie van binnenlandse zaken ondertussen flink heeft zitten schrappen (nog een truc om de oppositie monddood te maken). Vrouwen hebben stemrecht, ongeveer 30 miljoen vrouwen mogen gaan stemmen. 12% van de kandidaten (1.713) voor de parlementsverkiezingen van 1 maart zijn vrouw, het huidige parlement telt maar 16 vrouwen.

Donald Trump

Er zullen 59.000 kiesbureaus worden geopend, voornamelijk in scholen en moskeeën, maar er zijn ook zogenaamde mobiele kiesstations voorzien, en de oppositie beschouwt dat als een poging om de verkiezingsuitslagen te manipuleren. De vorige verkiezingen vonden plaats in 2020. Amper 42,57% van de kiesgerechtigden kwam opdagen, en dat was het laagste kiespercentage sedert de Islamitische Revolutie van 1979. Volgens recente enquêtes zou deze keer 75% van de kiesgerechtigden niet van plan zijn te gaan stemmen. Algemeen wordt verwacht dat conservatieven en ultraconservatieven de parlementsverkiezingen zullen winnen. Die vormen geen uniek blok, er bestaan vier fracties binnen de conservatieven.

Een paar jaren geleden zag het er nog uit dat de reformisten de wind in de zeilen hadden, maar doordat de voormalige Amerikaanse president Donald Trump het nucleaire akkoord met Iran eenzijdig opzegde, bekwamen de conservatieven meer invloed. De Amerikanen maken wel vaker verkeerde beslissingen : doordat de voormalige Amerikaanse president Jimmy Carter (1924-) de sjah van Perzië liet vallen, konden de reactionaire moslims in 1979 aan de macht komen. Ach ja, nog een detail : verkiezingsmeetings in Iran zijn verboden, er vinden geen debatten plaats op tv of elders, op straat demonstreren is uit den boze, vrije meningsuiting bestaat sowieso niet in Iran, er bestaat eigenlijk niet zo iets als een kiescampagne.

Hamas

Eén van de taken van de Raad van Experten is om de Opperste Religieuze Leider te verkiezen, en indien nodig af te zetten (wat nog nooit gebeurd is). Het orgaan wordt om de acht jaar verkozen, en telt 88 leden. Het is deze exclusieve club, bestaande uit oude mannen, die de huidige Opperste Leider Ali Khamenei (84) koos, en dat is de tweede Opperste Leider sedert 1979, hij kwam aan de macht na het overlijden van Khomeini (1902-1989). De Opperste Leider is onder meer de oppercommandant van het leger. Er wordt al gespeculeerd over een opvolger voor de oude Khamenei, en daarbij vallen vooral de namen van zijn zoon Mojtaba Khamenei, en Ebrahim Raisi, dat is de huidige president. Voorzitter van de Raad is Ahmad Jannati, 97 jaar oud. Ook kandidaten voor de Raad van Experten moeten eerst aanvaard worden door de Raad van Hoeders. De voormalige ‘gematigde’ president Hasan Rouhani’s kandidatuur voor de Raad van Experten werd geweigerd door de Raad van Hoeders.

De internationale positie van Iran is vrij zwak. Het land kreunt onder de westerse sancties. De actieve steun van Iran aan het Libanese Hezbollah, de Jemenitische Houthis, gewapende milities in Irak, het regime in Syrië, en het Palestijnse Hamas en Islamic Jihad, levert bij slechts heel weinig landen wereldwijd applaus op. Maar ook intern is het niet echt feest in Iran : hoge werkloosheid, torenhoge inflatie, watertekorten, veel vroegtijdige schoolverlaters, stijgende kosten voor gezondheidszorg, stijging van de criminaliteit, het drugsgebruik is opvallend hoog, een wooncrisis,…in 2022 en 2023 braken er zware protesten uit in Iran, die ruimschoots aan bod kwamen in de wereldmedia, maar de protesten werden met geweld onderdrukt. Het Iraanse regime mag dan al gehaat worden door veel Iraniërs, het is wel stabiel. De opstanden braken uit na de moord in een politiecel op Mahsa Amini, een 22-jarige vrouw die niet gekleed liep volgens de strenge islamitische voorschriften.

Het nieuw te kiezen parlement zal in mei voor het eerst vergaderen.

Raad van Experten

Iraniërs met weinig enthousiasme naar de stembus