De eerste minister van Ierland, Leo Varadkar staat aan het hoofd van een minderheidsregering. Die bestaat uit een coalitie van zijn centrumrechtse partij Fine Gael met een aantal onafhankelijke parlementsleden. Hij kon tot voor kort ook op de gedoogsteun rekenen van de conservatieve gematigde nationalisten van Fianna Fáil. Echt comfortabel is dat uiteraard niet. De jongste Europese verkiezingen vielen voor zijn partij echter best mee. Fine Gael haalde toen 29,59% van de stemmen en liet zowel de tweede grootste partijl Fianna Fáil (16,65%) als de derde, het radicaal-linkse nationalistische Sinn Féin (11,68%) ver achter zich. Varadkar meende dan ook de kans schoon te zien om dankzij vervroegde verkiezingen zijn politieke positie te verstevigen.

Een voorwendsel was al vlug gevonden: ‘de problemen en moeilijkheden die de brexit zal veroorzaken, maken een sterke regering noodzakelijk‘. In de hoop op een grote opkomst (Ierland kent geen opkomstplicht) vinden die verkiezingen, voor de eerste keer in de Ierse geschiedenis, op een zaterdag plaats. Op 8 februari is het zover. Hij was er dan ook tot voor kort van overtuigd dat hij zich in die omstandigheden over de stembusuitslag niet veel zorgen moest maken. Maar plots ging alles verkeerd.

Een probleem van volksgezondheid in Ierland

Hij werd onverwacht geconfronteerd met een studie die aan het licht bracht dat er op het groene eiland veel te weinig ziekenhuisbedden zijn. Het komt er op neer dat zowat 12.000 patiënten op wachtlijsten staan om in een ziekenhuis te kunnen opgenomen worden. Het staat buiten twijfel dat dit de volksgezondheid ernstig in het gedrang brengt. Het is dan ook moeilijk te verklaren, hoe het komt dat zijn beleid tot hiertoe hier weinig of niets aan gedaan heeft.

Varadkar schoot zich bovendien in eigen voet naar aanleiding van een tragisch incident waarvan een dakloze het slachtoffer was. De betrokkene woonde in een tent die hij tussen die van lotgenoten in Dublin aan de oevers van de Liffey opgesteld had. Die ‘illegale camping’ was een doorn in het oog van de Ierse regering. Er werd dan ook besloten er op drastische wijze komaf mee te maken door de boel met een graafmachine op te ruimen. De bestuurder van de machine ging echter aan de slag zonder zich er van te vergewissen of er nog iemand in een van die tenten aanwezig was. Dat was jammer genoeg het geval voor een jonge man die lag te slapen. Die liep levensbedreigende verwondingen op. Uitleggen hoe zoiets is kunnen gebeuren valt al zeker niet mee, maar Varadkar maakte het voor zich zelf nog lastiger door de verantwoordelijkheid voor deze droevige zaak in de schoenen te schuiven van het Fianna Fáil-stadsbestuur van Dublin. Iets dat op een algemeen hoongelach werd onthaald want iedereen had door dat hij gewoon probeerde de Zwarte Piet naar een politieke concurrent door te spelen. Nogal wiedes dat dit voor zijn politieke reputatie alles behalve bevorderlijk was.

Britse overheersing niet vergeten

Het kon echter nog erger. De verkiezingscampagne draaide nog maar net op volle toeren toen Varadkar er in slaagde een nog veel grotere politieke bok te schieten. Om die te begrijpen moeten we echter een stuk terug in de Ierse geschiedenis.

Ervan overtuigd dat er gebruik moest gemaakt worden van het feit dat de Britten de handen meer dan vol hadden met de oorlog tegen Duitsland, hadden radicale Ierse nationalisten op paasmaandag 1916 in Dublin een gewapende opstand georganiseerd en de onafhankelijkheid van het land uitgeroepen. De rebellen konden zeker niet rekenen op de steun en de sympathie van de meerderheid van hun landgenoten. De meedogenloze en brutale repressie die de Britten tegen hen voerden, zorgde echter al vlug voor een totale ommekeer van de publieke opinie. In die mate zelfs dat bij de eerste parlementaire verkiezingen die na WO I (december 1918) plaatsvonden, 73 van de 100 Ierse parlementszetels naar de onafhankelijkheidspartij Sinn Féin gingen. De Britsgezinde Unionisten behaalden 26 zitjes. Conform hun kiesprogramma gingen die Sinn Féin-parlementsleden niet in Westminster zetelen maar kwamen ze in Dublin samen om op de meest democratische wijze (met een meerderheid van bijna drie kwart van de volksvertegenwoordigers) de onafhankelijkheid van het eiland uit te roepen.

De regering in Londen legde zich hier niet bij neer. Het begin van een guerrilla-oorlog van het Ierse Republikeinse Leger (IRA) tijdens dewelke al gauw ging blijken dat het Brits leger en de RIC (Royal Irish Constabulary: de Britse politie in Ierland) die nochtans behoorlijk brutaal te werk gingen, het tegen de IRA niet zouden kunnen halen. Die vaststelling bracht de Londense regering er toe een bijzonder politiekorps op te richten om hen te komen bijstaan. Dat korps bestond uit speciaal hiervoor gerekruteerde oud-militairen die uit de oorlog teruggekeerd waren en in het burgerleven geen baan hadden gevonden. Omwille van hun uniform dat uit een zwarte broek en een kaki jas bestond werden ze al vlug door de Ieren Black and Tans genoemd.

Carte blanche

Die kregen carte blanche om de opstand met alle middelen te bedwingen. Hun eenheden gingen al snel als ongecontroleerde bendes optreden. Ze deinsden er niet voor terug hun gevangenen te folteren, ze schoten ook regelmatig willekeurig op gewone burgers en brandden de huizen plat van wie ervan verdacht werd bij de onafhankelijkheidstrijd te zijn betrokken.

Een van hun bekendste wapenfeiten was de Bloody Sunday van 21 november 1920. Toen ze bij wijze van represaille op een IRA-actie in het wilde weg gingen schieten op de menigte die de finale Tipperary v. Dublin van het Keltische voetbal in het Croke Park-stadion in Dublin bijwoonde. Dit kostte veertien mensen het leven. Een andere climax van hun geweld tegen burgers was The Burning of Cork. In de nacht van 11 december 1920 staken ze in die stad aan de Ierse zuidkust meer dan 300 gebouwen in de fik, en executeerden vijf burgers en twee mogelijke IRA-verdachten zonder vorm van proces.

Maar hoe driest ze ook optraden, de Black and Tans kregen het IRA niet klein. Ze verloren uiteindelijk de strijd. In het Iers collectief geheugen zijn ze echter nog altijd aanwezig . Ze worden nog regelmatig op de korrel genomen in de rebel songs die zo vaak in de Ierse pubs gezongen worden en er de charme van uitmaken.

**De owngoal van een eerste minister**

Midden in de kiescampagne maakte de Ierse premier plots bekend dat hij op 17 januari een officiële herdenking wou organiseren voor de Black and Tans die in de strijd tegen de IRA gesneuveld waren. Die aankondiging deed vanzelfsprekend een storm van protest ontstaan. Politieke partijen, cultuurverenigingen, gemeentebesturen, kortom gans de Ierse maatschappij ging in het verweer. De herdenking werd uiteindelijk uitgesteld. Maar het kwaad was geschied. De man die vervroegde verkiezingen had uitgelokt omdat hij er zeker van was dat hij ze zou winnen, was er in geslaagd zijn eigen campagne onder de waterlijn te torpederen. De opiniepeilingen voorspellen nu een uitslag die bijna het tegenovergestelde zal zijn van die van vorig jaar. Fianna Fáil 25%, Sinn Fein 23% en Fine Gael 16%.

Onverwacht zijdelings effect

De meest populaire rebel song omtrent de Black and Tans, het zeer uitdagende Come out ye Black and Tans, stond plots, een week lang nummer één in de Ierse pop charts en zelfs in die van het VK. Nochtans luidt het agressieve refrein als volgt:

Come out ye Black and Tans, come out and fight me like a man
Show your wife how you won medals down in Flanders
Tell them how the IRA made you run like hell away
From the green and lovely lanes of Killashandra

Als uiting van algemene verontwaardiging kan dit tellen. Of hoe een politieke stommiteit op zowel de stembusuitslag als op… de hitparade een weerslag kan hebben.

rebel song

Hoe een politieke flater de hitparade kan beïnvloeden