De rust die wekenlang als meeldauw over de Wetstraat en haar belendende percelen lag, trekt weg. De volksvertegenwoordiging keert terug uit reces. De Kamer houdt donderdag haar eerste plenumvergadering (het nieuwe zittingsjaar begint volgens de grondwet evenwel op de tweede dinsdag van oktober). Vier dagen later, op 27 september, opent het Vlaams Parlement het nieuwe werkjaar. Al worden er sinds deze week commissievergaderingen gehouden.

Ritme van schooljaar

Ruim twee maanden zullen onze volksvertegenwoordigers niet in plenum zijn bijeengekomen. Hoewel het reces al is ingekort — tot 2015 vergaderde de Kamer niet vóór de opening van de zitting op de tweede dinsdag van oktober —, blijft dat een lange periode. Alsof er in de zomer niet gedebatteerd, gelegifereerd en gecontroleerd kan worden.

Natuurlijk hebben onze parlementsleden recht op vakantie en is hun mandaat ruimer dan vergaderen. Maar terwijl een werknemer gemiddeld 26 wettelijke en extralegale vakantiedagen heeft, zijn zij driemaal zo vaak afwezig van hun werkplek. Naast het zomerreces is er immers nog het herfst-, kerst-, krokus- en paasreces. Wie buiten hen heeft het privilege zijn werk te laten deinen op het ritme van het schooljaar? Benieuwd overigens hoe de Kamer het gaat regelen wanneer in het Franstalig onderwijs vanaf het schooljaar 2022-2023 het schooljaar herschikt en de herfst- en krokusvakantie tot twee weken verlengd worden…

Zomerslaap

Omdat een zittingsjaar van de Kamer pas daags vóór het begin van het nieuwe gesloten wordt, kunnen de Kamerleden tijdens het zomerreces ‘in dringende gevallen’, aldus het reglement, te allen tijde plenair vergaderen. Dat zelfs de manke hulpverlening na de watersnood in het oosten des lands en de overhaaste evacuatie uit Afghanistan niet ‘dringend’ genoeg waren voor een plenumvergadering — de kwesties werden naar een commissie verwezen —, is schandelijk. En bewijst dat de volksvertegenwoordiging niet graag in haar zomerslaap gestoord wordt.

Zware agenda

Nu de orkaankracht van de covidpandemie lijkt af te nemen, komt er tijd en energie vrij om ‘gewone’ politieke problemen aan te pakken. Alvast op het federale beleidsniveau wacht een zware agenda. Met onder meer het dempen van de begrotingsput, de kernuitstap en energietransitie, en de hervorming van pensioenstelsel, arbeidsmarkt en fiscaliteit. En dan is er nog de aanloop naar een broodnodige zevende staatshervorming.

In dat kader is kort voor het zomerreces een ‘Parlementaire commissie belast met de evaluatie van de staatshervormingen sinds 1970’ van stapel gelopen. Neen, u hoeft er zich niet voor te schamen dat u het niet wist. De oprichting en de installatievergadering kregen, op één artikel in De Tijd (3 juli) na, niet de minste aandacht in de Vlaamse pers.

De gemengde parlementaire commissie bestaat uit veertien Kamerleden en veertien senatoren. Ze wordt geleid door de voorzitters van beide assemblees, die een raadgevende stem hebben. Dat laatste geldt ook voor de vertegenwoordigers van de kleinste fracties en voor de Duitstalige gemeenschapssenator.

Objectieve inventaris

De commissie moet ‘een objectieve inventaris maken van de knelpunten in de bevoegdheidsverdeling tussen de federale staat en de deelstaten, die knelpunten evalueren en voorstellen en/of aanbevelingen formuleren om deze knelpunten op te lossen, zonder keuzes te maken’.

Haar verslag zou tegen eind december klaar moeten zijn. Maar nu al is duidelijk dat de opdracht verlengd zal worden. Pas op 15 oktober houdt de commissie een eerste hoorzitting met experten (academici, ambtenaren, middenvelders en praktijklieden). Ze mogen hun zeg doen over het gezondheidsbeleid, het klimaatbeleid annex leefmilieu en energie, en de samenwerking tussen de verschillende beleidsniveaus. Dat zijn de drie velden die de commissie prioritair wil beploegen.

Dat leden van de Kamer, als vertegenwoordiger van de federatie, en van de Senaat, als vertegenwoordiger van de deelstaten, zich samen in de staatshervorming verdiepen, is een nobel streven. De gemengde commissie zal ongetwijfeld een exhaustieve lijst van pijnpunten opstellen en een bonte verzameling van mogelijke remedies aanleggen. Haar verslag zal ongetwijfeld lijvig zijn. Het nut ervan zal evenwel bescheiden zijn, leert ons een blik in de geschiedenis.

Sint-Michielsakkoord

De eerste en tweede fase van de derde staatshervorming (1988-1989) waren nog in volle uitvoering, of het parlement werd al belast met de voorbereiding van de derde fase. Een ‘Gemengde Parlementaire Commissie voor de Hervorming der Instellingen’ vergaderde vanaf december 1989 over de toewijzing van de residuaire bevoegdheden aan de deelstaten, het verdragsrecht van de deelstaten en de hervorming van het parlement, inclusief de rechtstreekse verkiezing van de deelstaatparlementen. De vier verslagen die in april 1990 van de drukpersen rolden, gaven nauwgezet de standpunten van de verschillende partijen en de gesignaleerde knelpunten weer. Alleen over het verdragsrecht kon de commissie de vage contouren van een mogelijk vergelijk tekenen. Vervolgens verdween, wegens onenigheid onder de regeringspartijen, de derde fase van de agenda.

Ze werd pas twee jaar later, na de vervroegde verkiezingen van 24 november 1991, geregeld door onderhandelaars van de vier partijen van de regering-Dehaene (christendemocraten en socialisten), de Volksunie en de groenen in het Sint-Michielsakkoord (29 september 1992). Het parlement mocht nadien de wetteksten goedkeuren.

Costa

Halverwege 1996 stortte de Senaatscommissie voor Institutionele Aangelegenheden zich op een ‘evaluatie van de werking van de nieuwe federale structuren’. Een kleine drie jaar, 51 vergaderingen en 32 hoorzittingen later leverde ze een verslag van 880 bladzijden af. Het registreerde 236 knelpunten in de bevoegdheidsverdeling. Maar slechts over enkele tientallen daarvan had de commissie een mogelijke consensusoplossing gevonden.

De Intergouvernementele en Interparlementaire Conferentie voor Institutionele Vernieuwing, vulgo: Costa, die de paars-groene regering-Verhofstadt op 20 oktober 1999 installeerde, kreeg onder meer de opdracht die ‘unanieme voorstellen’ uit te werken en ‘punten van overeenstemming [te] blijven zoeken voor de problemen’ die in het verslag van de Senaatscommissie gesignaleerd werden ‘en waarvoor nog geen consensus bestaat’. Al na twee vergaderingen liep de Costa op de klippen. De regeringspartijen borgen het verslag op. Ze zetten hun kopstukken samen en sloten, met medewerking van de Volksunie, op 16 oktober 2000 het Lambermontakkoord. Hoofdbestanddeel daarvan was het verstrekken van extra middelen aan de financieel amechtige Franse Gemeenschap.

Derde keer, zelfde keer

Verwacht — of moeten we zeggen: gevreesd — mag worden dat de derde keer een zelfde keer zal zijn. Ook de ‘Parlementaire commissie belast met de evaluatie van de staatshervormingen sinds 1970’ zal niet (veel) verder komen dan het oplijsten van wat ervaren wordt als knelpunten en het formuleren van partijstandpunten. Ook het nut van haar werkzaamheden zal omgekeerd evenredig zijn met de omvang van haar verslag. Ook de volgende staatshervorming zal het (compromis)product zijn van onderhandelingen tussen Vlaamse en Franstalige partijen.

Burgerbevraging

Nog overbodiger dan de oefening van de parlementaire evaluatiecommissie is de burgerbevraging over een verdere staatshervorming die in de steigers staat. In het kader van een ‘Dialoogplatform over de toekomst van het Belgisch federalisme’ willen de ministers van Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing, David Clarinval (MR) en Annelies Verlinden (CD&V), ‘een brede raadpleging van de burger’ houden.

Eigenlijk had dat al deze maand moeten gebeuren, maar corona strooide zand in de raderen. Begin augustus is het ministeriële duo middels een openbare aanbesteding op zoek gegaan naar een consortium van universiteiten om de vragen van de burgerenquête op te stellen. Hoeveel dat grapje zal kosten, is (nog) niet bekend. We weten wel al dat Verlinden en Clarinval 1,1 miljoen euro veil hebben voor een communicatiecampagne om hun initiatief bij de bevolking te slijten.

Als de Vivaldiregering straks bij de opmaak van de begroting-2022 op zoek gaat naar besparingen, kan ze de burgerbevraging best schrappen. Daarmee is alvast 1,1 miljoen euro gewonnen.

reces

Overbodige oefeningen