Na een moeilijk bevallingsproces is de boreling onherroepelijk ter wereld gekomen: de brexit. Vooraleer één aspect daarvan te belichten, wil ik eerst openheid van zaken geven. Of zoals ze dat in de Moeder der Parlementen zeggen: I declare my interest. Zoals de meeste Vlamingen, zeker van de oudere generaties, ben ik altijd vóór een sterke Europese integratie geweest. Ik heb nooit een reden gezien waarom het Verenigd Koninkrijk er niet zou bij horen.

Locomotief van de ECR

Ik betreur ook het terugtreden van de Tory-partij uit de Europarlementsfractie van de European Conservatives and Reformers. Ik was een vaste klant op hun seminariezittingen. Die waren zeer interessant waren. De Blue-Green Summit, bijvoorbeeld. Die bood veel doeltreffender oplossingen voor de ecologische problemen dan de Groene Partijen zouden kunnen. Merk op dat haar eigen stroming terloops ‘blauw’ gekleurd werd, de Tory-kleur, niet die van andere aangesloten partijen zoals de gele N-VA. Dat tekende de verhoudingen. De locomotief van de ECR waren de Tories, de andere partijen slechts aanhangsels. Ik vind het dus jammer dat de Tories, met hun sterke traditie van vrijheid en democratie, er niet meer zijn om leiding te geven aan het zwakkere en minder beginselvaste broertjes op het vasteland.

En toch was ik blij met de referendumuitslag. Juist toen was ik toevallig in de Engelse stad Bath. Na de brexitzege had ik er overal een laaiend succes toen ik me voorstelde: ‘I am from Brussels.’ En vooral was ik blij met de uitvoering van de referendumuitslag.

‘Who are you?’

De strijd voor de brexit was op gang gebracht door Nigel Farage. Geen held. Hij liet immers zijn UK Independence Party in de steek toen zij het islamprobleem in haar agenda opnam om via de Brexit Party verder te strijden. Maar hij had wel de verdienste om toenmalig EU-‘president’ Herman Van Rompuy de wacht aan te zeggen. Dat die als ‘natte dweil’ ontmaskerd werd, is bijzaak. Farages vraag aan hem ging echter helemaal naar de kern van het probleem: ‘Who are you?’ Met andere woorden: hoe komt het dat de EU-burgers geleid worden door iemand die ze niet kennen, want nooit hebben kunnen verkiezen?

Brendan O’Neill, hoofdredacteur van de online krant Spiked, één van de Britse tegenhangers van Doorbraak, legt uit: ‘Ja, zoals Spiked gedurende zijn 20-jarig bestaan geargumenteerd heeft, is de Europese Unie een bedreiging voor de democratie in Europa. Ze bestaat precies om nationale elites af te schermen van druk vanwege het publiek en om een ruimte te scheppen waarin wetten, reglementen en prioriteiten kunnen bepaald worden ver van de gekmakende massa’s stembusgangers en burgers.

Antidemocratisch

Haar inherent antidemocratisch opzet kan gezien worden in haar dagdagelijkse beleidsvoering. Daarbij maakt een niet-rekenschapsplichtige commissie wetten die door een bloempotparlement worden bezegeld. Of nog in haar autoritaire furie in antwoord op elk Europees volk dat tegen haar durft stemmen. De Ieren, de Fransen, de Nederlanders, de Grieken — allen hebben hun eigen democratische stem tegen de EU-grondwet, verdragen of soberheidspakketten zien genegeerd worden. Afgeschreven alsof zij het onbeduidende geklets van een ongeschoolde menigte was.’ (‘The war for democracy is only beginning’, Spiked, 1-1-2021)

De Britse kiezer had nochtans een bij uitstek democratische daad gesteld. De stemming was kantje-boordje. Wat de weegschaal had doen overhellen, was Angela Merkels eigenmachtige beslissing om een miljoen Syrische of pseudo-Syrische asielzoekers extra binnen te laten. In Duitsland, maar daarmee ook in de hele EU. Het gebrek aan controle over de toegang tot het nationale grondgebied was één van de belangrijkste oorzaken voor het terugverlangen naar de nationale soevereiniteit van de Britten. Deze eenzijdige beslissing van Merkel was de druppel die de emmer deed overlopen. Door tegen Merkels opengrenzenbeleid te stemmen, gaven zij niet alleen, zoals hun democratisch recht was, uiting aan hun eigen onderbuikgevoel. Zij keurden meteen ook heel politiek bewust Merkels overtreding van een eigen EU-regel af. De Duitse premier had immers met haar eigengerechtige beslissing ook het EU-Verdrag van Dublin overtreden.

De volkswil overtroeven

De Remainer-elites die vóór en vooral ná het referendum de brexitgedachte trachtten te smoren, hebben dan ook alle vuile EU-truken uit de kast gehaald. Tot de ultieme EU-tactiek — om de door Fransen en Nederlanders weggestemde grondwet onder een andere naam (Verdrag van Lissabon) toch in te voeren — leende de situatie zich niet. Maar zij wilden het referendum wel overtroeven door een nieuw referendum. Precies zoals de EU de Denen en de Ieren in de maag had gesplitst. Als u fout stemt, stemt u maar opnieuw tot u juist stemt. Ze noemen dit overrulen van de duidelijke meerderheidsstem in 2016 warempel de ‘People’s vote’. Alsof juist de gewraakte stembusuitslag dat niet geweest was.

Toen zelfs de Labour-leiding in deze tactiek meeging, hebben vele Labour-kiezers dat afgestraft door deze keer voor Boris Johnson te stemmen. Ook de Belgische truc om een rechtsgeldige en wetgevende stem af te doen als een ‘signaal’ dat de regentenklasse naar believen mag duiden en dus de facto ook negeren, was in de media te horen. Maar de vastberadenheid van de massa om ook in de EU-parlementsverkiezingen van 2018 en de Britse van 2019 pro-brexit te stemmen, heeft de taaie Remainers uiteindelijk aan de kant geschoven.

Democratie haalt de bovenhand

We moeten onze hoed afdoen voor de democratische gezindheid van een beslissend deel van de Britse heersende klasse. Die wilde wél uitvoering geven aan de volkswil. Theresa May, bijvoorbeeld. Zij nam de ondankbare taak op zich om het Remainer-parlement van 2017-19 te trotseren. Hoewel zijzelf toch tegen de brexit gestemd had. Die democratische vastbeslotenheid was al gebleken bij het Schotse referendum in 2014. Dat toenmalig premier David Cameron de Schotten smeekte om niet tegen de Unie te stemmen (al eens een Guy Verhofstadt de onwillige kiezers horen smeken?), kwam doordat hij wist dat hij ook een tegenvallende uitslag zou eerbiedigen.

Of de brexit een juiste beslissing was, zal de toekomst uitwijzen. Maar onmiskenbaar was het een democratische beslissing. Dat zijn we in de EU niet gewend. Maar het goede nieuws in deze moeilijke tijden is dat er nog landen zijn waar de democratie wél de bovenhand haalt.

Remainers

Brexit-democratie