Jaja, het moet hier nog eens over De Kampioenen gaan. Omdat dit werkelijk belangrijk is.

En zoals zo vaak heb ik een duwtje gekregen. In De Standaard van het weekeinde staat een geniale cartoon van Kama. Met als titel Ooit zal er met deze tekening niet meer gelachen mogen worden… Eronder staat een man, in pak en das. Hij zegt tot een veel kleiner mannetje Geniet ervan, nu het nog kan. Waarop de kleine man breed lachend antwoordt: Dank je! Hahaha!

Niets meer, niets minder. Iedereen weet waarover het gaat, en iedereen begrijpt: dit was een stap te veel, te ver. Iedereen is mee.

Jaja, het is een wereldwijd fenomeen. In zijn onvolprezen Dagboekaantekeningen meldt Benno Barnard recent dat de Royal Shakespeare Company bij de opvoering van Richard III waarschuwt voor geweld. Geweld, bij Shakespeare, heus?

En jaja, ook de BBC heeft in 2020 om ethische redenen een zogenaamd anti-Duitse aflevering van Fawlty Towers verwijderd van de UKTV Streaming Service, maar welgeteld twee dagen later stond de Don’t mention the war-aflevering er weer op. Met een waarschuwing, dat wel, maar ook met excuses voor de ongepaste ingreep. Zo gaat dat in beschaafde landen: fouten worden rechtgezet, met verontschuldigingen en al. Kost niets.

Teutonen

De BBC had in die achtenveertig uur immers vernomen dat uitgerekend die aflevering in Duitsland zelf ontzettend populair was: de bedreigde diersoort der Teutonen kon er zelf hard mee lachen. Eigenlijk werd er alleen gelachen met de Britten en hun obsessie met de oorlog, liet John Cleese weten. En toen ook Martin Scorsese zich er mee ging bemoeien (hij vond dat de allerbeste aflevering van een in zijn geheel schitterende serie) was de maat vol: recht- en teruggezet na twee dagen.

Dat is anders bij de VRT. Daar beweegt niets. De raad van bestuur zwijgt: er leeft daar de gewoonte hooguit vragen te stellen over de kleur van de schoenen van Goedele Wachters. Waarop de CEO dankt voor de interessante vraag, binnensmonds schatert en dan uitvoerig antwoordt. Nu wordt verwezen naar een ethisch comité. De bemanning – excusez le mot – daarvan wordt door de Vlaamse openbare omroep behandeld als de lonen van de schermgezichten: staatsgeheim. Het enige wat we weten is dat de voorzitter van dat comité – een fulltime job! – de voormalige taalraadsman is.

Een jazzproducer van Klara – een onwaarschijnlijk geestig mens, een romanist, die iets afwist van talen – kon hem destijds perfect imiteren. De taalraadsman kwam immers, net zoals zijn voorganger, uit Tienen, sprak initieel ook de taal van Tienen, maar, la fonction crée l’homme, hij sprak in geen tijd een raar soort Nederlands. De imitaties van de Klara-collega eindigden er altijd mee dat iemand de taalraadsman vroeg welke taal hij thuis sprak. En dan kwam altijd hetzelfde antwoord: nau, chewaun Nederlands.

Kwetsende afleveringen

Nu dus voorzitter van het ethisch comiteit. Bij de VRT verzint men functies terwijl u erbij staat. Waarbij hier de ene functie te maken heeft met de andere. Hij schrapt nu kwetsende afleveringen van de Kampioenen, omdat hij al lang is opgehouden taal- of zelfs spelfouten te verbeteren. Want door spelfouten te verbeteren kan je naar verluidt mensen kwetsen: ook grammatica en spelling – ik verzin niets ! ik lees maar wat ik her en der kan lezen ! – weerspiegelen immers de macht van oude witte mannen die ze hebben bedacht.

Zelf heb ik ook les gekregen van witte mannen. Al in de eerste kandidatuur leerde professor Vanacker ons dat je naar taal en woorden alleen maar afstandelijk kon kijken: er waren weliswaar vandaag nette en onnette woorden, maar dat waren tijdelijke statuten. Schijthuis was, toen er nog algemeen in het wilde weg werd gekakt, een chic woord.

En nog een andere witte oude man, de schitterende professor Prevenier, leerde in de allereerste les Historische Kritiek dat de domste fout die je ooit kan maken het beoordelen is van feiten van toen met normen van nu. En hij overdonderde ons met bewijzen. Geschriften, beelden, geluiden. Ik vrees dat de voormalige taalraadsman dat soort lessen heeft gemist.

Tweede natuur

Het merkwaardige is dat uit de recente geschiedenis niettemin iets te leren valt, maar dat is aan de Vlaamse openbare omroep voorbijgegaan. Nieuws missen omdat je niet echt begrijpt waarover het gaat, het wordt op den duur een tweede natuur.

Ik heb het over het werk van Jan Fabre. Dat hangt nog altijd in het Vlaams Parlement, in het Koninklijk Paleis en het staat bovenop het Gentse SMAK. Omdat men het onderscheid hoort te maken tussen het werk en de maker, zei men overal. Om het debat te kunnen voeren, voegde de slimme SMAK-conservator daaraan toe.

Bij AA Gent lopen nog altijd onze iconische Buffalo-indiaan en zijn squaw rond. Dat es den AZEE. Dat mocht in 2016 ook niet meer, uit respect voor de native Americans. Burgemeester Termont – toen lid van een politiek hypercorrecte partij – vond dat die squaw weg moest. Omdat dat woord zou verwijzen naar het vrouwelijk geslachtsorgaan, zei hij, en dat vond hij te ver gaan. Maar als Termont werd gevolgd, dan was dat weer seksistisch… De voorzitter van de club heeft toen maar zijn verantwoordelijkheid genomen. En gezegd dat alles bleef zoals het was. Hij heet De Witte. En dat is hem door niemand aangerekend.

Het voorbeeld van de Gantoise is naast grappig ook interessant. De indiaan moest blijven, zeiden de supporters, want hij is van ons. Zoals De Kampioenen. Zoals Jan Klaassen en Katrijn. Allemaal archetypische karikaturen in een poppenkast, en die zijn onschuldig, maar ook heilig. Ondanks eindeloze variaties van gemeenplaatsen en heel veel foute toestanden en vooroordelen. Het mag, het mag al eeuwenlang. Van ons.

Minister van Media

Dat Conner Rousseau – soms is die man heel wakker – het opnam voor de foute afleveringen van De Kampioenen, was voor de minister van Media aanleiding om te zeggen dat de politiek zich niet moest bemoeien met wat de VRT uitzond. Dat klopt. (Ik herinner me dat een partijgenoot van de minister – een Leuvens topstuk van de Boerenbond – begin jaren ’80 eiste dat op Radio 1 tussen 7 en 8 licht klassieke muziek werd gespeeld. Hij vond dat aangenamer tijdens het scheren. En aldus geschiedde).

Maar hier gaat het veel verder. Hier gaat het om een (niet eens al te impliciete) maatschappelijke en politieke keuze. Als onze verkozenen zich ook daar al niet mee mogen bemoeien, waarmee dan wel?

Er is voor politici trouwens nog een goede reden om de kwestie aan te roeren. Het valt op dat de medestanders van de VRT het tamelijk massieve protest tegen de schrapping afdoen als onbelangrijk en onbeduidend. Mensen die – dat is geestig – beweren dat woke niet bestaat, er is alleen anti-woke. En het is weer anti-woke dat zich roert. Ze noemen het de te verwaarlozen reactie van de Vlaamse onderbuik. Die zoekt en vindt altijd wel een aanleiding om te mopperen.

Komkommer

Zelden heb ik zo’n adequate vertaling gezien van de bekende deplorables van Hillary Clinton. De onderbuik. We weten waarin dat soort beledigende kwalificaties van de kiezers kan resulteren. Moet onze openbare omroep daar echt aan meewerken?

En er is nog een derde reden om deze kwestie niet af te doen als een komkommer uit de gelijknamige tijd. Bij de VRT kan je De Kampioenen, inclusief de foute afleveringen, kopen. ‘Het komt toe aan de koper/partner of hij die afleveringen al dan niet uitzendt,’ zegt de woordvoerder.*

Tiens! Verkopen we voortaan dingen die we zelf verbieden? Is dat de boodschap van de openbare omroep: de ethiek eindigt waar onze bankrekening begint?

* Hij bedoelt: ‘Het is aan de koper…’, maar helaas, de taalraadsman houdt zich voortaan bezig met het ethisch comiteit.

Richard III

To read or not to read: Karel Deburchgrave over Shakespeare, de meest verfilmde schrijver ooit

Onderbuik