De Europese Unie wil projecten voor hernieuwbare energie kortere vergunningsprocedures toekennen en juridische bezwaren bemoeilijken. Op die manier wil ze het aandeel van hernieuwbare energie in vervoer, industrie en woningen en andere gebouwen bevorderen. Bevorderen is in dezen een eufemisme voor verplichten. De echte agenda achter de richtlijn is het doordrukken van ‘groene’ waterstof.

Op 30 maart bereikten de onderhandelaars van de Raad van de EU (dus de vakministers van de lidstaten) en het Europees Parlement een voorlopig politiek akkoord over de Richtlijn hernieuwbare energie. Daardoor moet het aandeel ‘hernieuwbare energie’ in het totale EU-verbruik tussen nu en 2030 toenemen tot 42,5 procent. Vrijwillig kunnen lidstaten extra 2,5 procent invoeren om tot 45 procent te komen. Bij hernieuwbare energie denkt iedereen aan windmolens of zonnepanelen, maar de waterstoflobby is de grote winnaar van het akkoord.

Met het akkoord is de zaak nog niet rond, maar wat rest lijken formaliteiten. De volgende stap is dat het akkoord gestemd wordt in het Europees Parlement en in de Raad van de EU. Dat wil zeggen: door vertegenwoordigers van de lidstaten. Dus ambtenaren van ministeries die op Europees niveau het dossier voor hun minister uitwerken.

Vervolgens keurt de Raad van de EU met die ministers het door de Europese Commissie goedgekeurde en het door het Europees Parlement gestemde voorstel van de richtlijn goed. Daarna moeten de lidstaten die richtlijn omzetten in nationale wetgeving. Doen lidstaten dat niet tijdig, dan volgen veroordelingen en boetes. Allerhande organisaties kunnen ook die nationale wetten of decreten laten toetsen bij het Hof van Justitie van de EU in Luxemburg.

Vervoer

Het nieuwe akkoord scherpt de streefcijfers voor de sectoren vervoer, industrie, gebouwen en stadsverwarming en -koeling aan. De agenda achter deze beslissing is om het gebruik van hernieuwbare energie te bevorderen in sectoren waar dit volgens de Europese Commissie nog te moeizaam verloopt.

De moeilijkste sector is het vervoer. Binnen het akkoord kunnen de lidstaten kiezen tussen:

een bindend streefcijfer voor 2030 van 14,5 procent minder broeikasgasintensiteit in het vervoer door hernieuwbare energie te gebruiken;
een bindend aandeel voor 2030 van minstens 29 procent hernieuwbare energie binnen het eindenergieverbruik in de vervoersector.

Biobrandstoffen

Hoe wil de Europese Commissie dit doen? Door dingen op te leggen, uiteraard. Bijvoorbeeld door een bindend gecombineerd deelstreefcijfer van 5,5 procent vast te leggen voor geavanceerde biobrandstoffen. Die formulering is niet zonder gevaren, want dat zijn biobrandstoffen die niet gemaakt zijn van gewassen die voor voeding van mens of dier geschikt zijn. Het is een handigheidje om bijvoorbeeld koolzaadolie of palmolie te verbieden.

‘Groene’ waterstof

De tweede optie zijn ‘hernieuwbare brandstoffen van niet-biologische oorsprong’. Dit laatste zijn dan ‘groene’ waterstof en synthetische brandstoffen op basis van waterstof. Die laatste groep moet minstens 1 procent uitmaken. Dit is voor veel klimaatactivisten en de klimaatindustrie de nieuwe heilige graal. De miljarden stromen daar al naartoe omdat het vooruitzicht op massale subsidies en bovendien een verbod op goedkopere of efficiëntere alternatieven, zich al aandienen. ‘Groene’ waterstof is zonder twijfel het meest belobbyde wondermiddel uit de recente geschiedenis. Het moet virtueel waardeloze stroom van zonnepanelen en windmolens omzetten in waterstof en tegelijk de stroomprijzen van andere windmolens en zonnepanelen hoog genoeg houden om eraan te verdienen.

Hoewel groene stroom van windmolens of zonnepanelen nu al niet volstaat om kernenergie of stroom uit fossiele brandstoffen te vervangen, rekent de klimaatindustrie nu reeds op het schaars houden van die stroom. Dit moet gebeuren door een groot deel van de opgewekte groene stroom om te zetten in waterstof die aardgas en olie zou moeten vervangen als grondstof.

Waterstof is erg belangrijk als grondstof in de industrie. Voor de industrie zijn de doelstellingen nog drastischer. Het gebruik van hernieuwbare energie in de industrie moet jaarlijks met 1,6 procent toenemen. In 2030 moet 42 procent van de waterstof in de industrie afkomstig zijn van hernieuwbare brandstoffen van niet-biologische oorsprong. Momenteel is waterstof bijna volledig afkomstig uit aardgas. In 2035 moet zelfs 60 procent afkomstig zijn uit stroom van windmolens en zonneparken.

Hernieuwbare energie in gebouwen

De derde groep maatregelen treffen de gebouwen. Meer bepaalt de verwarming en koeling. Al in 2030 moeten die gebouwen voor de helft (ten minste 49 procent) verwarmd of gekoeld worden op basis hernieuwbare energie. Daarvoor zal de EU de huidige situatie opdrijven met een bindende verhoging van 0,8 procent per jaar op nationaal niveau tot 2026 en van 1,1 procent van 2026 tot 2030. Elke lidstaat krijgt opgelegde jaarpercentages.

Deze doelstellingen zijn misschien nog onrealistischer dan die voor vervoer en industrie. De verbonden kosten zullen enorm zijn. Waterstof kan aardgas voor verwarming niet zomaar vervangen.

Duurzame herkomst

Toch draait de hele nieuwe richtlijn rond waterstof. Al de rest is maar franje. Om andere technologie, zoals kernenergie, uit te sluiten scherpt de Europese Commissie de herkomst aan van de zogenaamde hernieuwbare energie. Zelfs bij hout. Aan de hand van duurzaamheidscriteria voor biomassa wil de Commissie het risico van niet-duurzame productie van bio-energie verkleinen. Lees: het verbranden of vergassen van hout dat niet ‘duurzaam’ zou zijn, zal verboden worden. Idem voor het methaniseren (zeg maar het omzetten tot biogas) van bijvoorbeeld mest en keuken- of tuinafval.

Tegenover al die maatregelen staan steunregelingen. Lees: subsidies of premies. Bovendien zal de Commissie voor hernieuwbare energie een systeem van snellere projectvergunningen doordrukken. De richtlijn moet de vergunningsprocedures voor projecten rond hernieuwbare energie korter maken. Als argument hiervoor dient het REPowerEU-plan ‘om onafhankelijk te worden van Russische fossiele brandstoffen’. Zo zullen de lidstaten gebieden aanwijzen waar hernieuwbare energie versneld wordt uitgerold door de vergunningsprocedure voor projecten op dit vlak te vereenvoudigen. ‘De uitrol van hernieuwbare energie wordt ook aangemerkt als “van groot openbaar belang”, waardoor minder juridische bezwaren mogelijk zijn tegen nieuwe installaties.’

Juridische procedures

Dit moet zeer zuur zijn voor bijvoorbeeld afvalverbrandingsovens die niet alleen voortaan emissierechten moeten betalen, maar die ook quasi onvergunbaar zijn door allerhande juridische procedures van actiegroepen. Nochtans leveren afvalverbrandingsovens vaak warmte aan warmtenetten die gebouwen verwarmen of restwarmte (stoom) aan de industrie.

Markant is dat hoewel de doelstellingen van de huidige richtlijn hernieuwbare energie (van kracht sinds december 2018) niet haalbaar bleken, de Europese Commissie en dus zelfs de regeringen van de lidstaten de doelstellingen nog eens aanscherpen. Het vorige streefcijfer was vastgelegd op 32 procent voor het aandeel hernieuwbare energie in het totale EU-verbruik tussen nu en 2030.

Over de economische impact en de gevolgen van deze richtlijn hernieuwbare energie wordt blijkbaar niet nagedacht, want het doel heiligt de middelen. Een boel industriëlen en hun investeerders gaan grof geld verdienen aan ‘groene’ waterstof. Dat zal en dat moet, blijkbaar.

Richtlijn hernieuwbare energie

Groene waterstof: speciale spoedprocedures moeten juridische bezwaren bemoeilijken