Wat gaan we nu in godsnaam doen met de gevangen Syriëstrijders in Koerdistan? Een schijnbaar onontwarbaar kluwen waar in de verste verten geen eensgezindheid over bestaat. Het merendeel van de Europeanen wil hen niet terug. Politici zijn er als de dood voor om met hen geassocieerd te worden. Zelfs met hun kinderen.

Recent bezocht VRT-oorlogsjournalist Rudi Vranckx het kamp Al-Hol in Rojava (Syrisch Koerdistan) waar zo’n 70.000 jihadisten en vluchtelingen opgesloten zitten. In zijn kielzog ook VUB-professor psychologie Gerrit Loots en Child Focus.

Derwich Ferho, voorzitter van het Koerdisch Instituut in Brussel, begeleidde hen. De man werkt al langer samen met Rudi Vranckx. Derwich is ook al decennia kind-aan-huis bij de Vlaamse beweging. Ik sprak met hem over die veelbesproken missie om een aantal noodlijdende wezen terug te halen naar ons land. Een gesprek om niet vrolijk van te worden…

Zwanger op bevel van de Kalief

Je hebt in het kamp met vrouwelijke IS’ers kunnen praten?

Ja, en wat mij frappeerde is dat ze geen spijt betuigden. Ik hoorde dat hun leider, de kalief, de vrouwen vroeg om veel kinderen te maken. Ze zijn nu wel gevangen maar koesteren de hoop dat de kalief, de Islamitische Staat, hen straks komt bevrijden. En dat hun Islamitische Staat zal herrijzen.

Tiens, die vrouwen hebben afgezien zegt men en toch willen ze terug voor de kalief gaan vechten?

Meer nog, de Koerdische veiligheidsdiensten binnen het kamp hebben zelfs bijna schrik om in het kamp binnen te gaan en te controleren. Agressie tegen hen is geen uitzondering.

Het is dus een staat in de staat?

Het is geen echte gevangenis, maar een vluchtelingen-openluchtkamp dat met prikkeldraad omheind is. Er is wel een veiligheidsdienst actief uiteraard. Maar ik hoorde hier en daar dat mensen in het kamp geholpen door IS’ers of andere mensensmokelaars van buitenaf om uit het kamp gesmokkeld te worden. Blijkbaar is dat al met succes gebeurd trouwens.

Maar zijn er dan geen vrouwen die min of meer tot de normaliteit bekeerd zijn en dus geen IS’ers meer willen zijn?

Ik geloof wel dat er vrouwen zijn die spijt hebben van wat ze gedaan hebben. Maar persoonlijk heb ik die niet ontmoet. Ze zitten voor hun eigen veiligheid in een apart stuk van het kamp, maar het gaat om een minderheid. Ik heb alleen vrouwen gezien die nog 100% geloven in wat ze gedaan hebben en er geen seconde voor terugdeinzen hetzelfde opnieuw te doen. Hoe anders verklaren dat ze de Kalief zijn vraag volgen en zwanger worden?

Hoe is verdeling mannen en vrouwen eigenlijk in de kampen?

Dat weet ik niet precies. In de kampen zie je ook niet of ze van de IS, Al Nusra of een andere groep zijn. Men mag niet vergeten dat er ook vele vluchtelingen zijn die misschien niets met die groepen te maken hebben. Hoeveel van die kampbewoners sympathie hebben of hadden voor het jihadisme, is ook niet helemaal duidelijk. Wat wel schrikwekkend is, is de steeds sterkere beïnvloeding door het radicale islamisme in het kamp.

En die vrouwen hebben ook een man?

Een man vinden in die omstandigheden en met die mentaliteit is niet zo moeilijk. Ik heb daar vrouwen gezien met vier kinderen van verschillende vaders. In naam van de sharia werden en worden die vrouwen al dan niet gedwongen om te trouwen met een IS-strijder. De kalief of emir (een IS-bevelhebber, nvda) geeft dan toestemming voor het huwelijk en de vrouw moet dan dienen en kindjes maken.

Ik vind dat beangstigend.

Ik ook.

Onschuldige kinderen

Desalniettemin, ze hebben kinderen en die wil men terughalen. Veel stemmen zijn geneigd om dan te redeneren ‘die kinderen zijn onschuldig. Haal die daar weg.’

De missie van Rudi waar ik bij was, draaide rond een zestal weeskinderen, onschuldig zeg maar. Dat die nu de kans krijgen op een goed onderwijs, opvoeding, verzorging en ver gaan staan van islamradicalisme, daar kan ik 100% inkomen. Maar wat ik wél heel erg vind is dat men het tegenwoordig alleen heeft over die kinderen van IS-strijders. Kijk, die kleine kinderen zijn onschuldig en ik vind het goed dat ze geholpen worden, maar waarom in godsnaam denkt men niet aan de duizenden kinderen van de meer dan 12.000 Koerdische slachtoffers!? (kwaad). Hun huizen zijn geplunderd, hun nabestaanden verkracht en vermoord. Die kinderen bestaan ook, daar hoor je amper iets over.

Zijn er geradicaliseerde kinderen in de kampen denk je?

Zonder twijfel. Om hoeveel kinderen gaat het is moeilijk te zeggen. Als kindjes van 10, 12 of 14 jaar oud weigeren medische verzorging te krijgen van kafir’s (de ‘ongelovigen’) zegt dat genoeg. Ze zijn gehersenspoeld en dat gaat niet zomaar beter worden. Er is veel werk te doem om hen terug te winnen.

Zou jij die kinderen terughalen, zonder de ouders?

De Belgische autoriteiten moeten hun verantwoordelijkheid nemen en die kinderen terugnemen. Meer nog, de Belgische autoriteiten zouden hun verantwoordelijkheid moeten nemen en na berechtiging door een internationale rechtbank in Rojava ook veroordeelde IS-strijders moeten terugnemen. Laat ze dan hun straf uitzitten in België, ofwel met financiële steun van Europa in Rojava zelf.

Ik zeg jou dat het overgrote deel van de Vlamingen dat niet gaat aanvaarden, want als je het kind terugneemt, krijg je er de moeders gratis bij.

Dan moeten er ten aanzien van die kinderen maar speciale maatregelen komen. Over de vrouwelijk en mannelijke IS’ers wordt beslist na de uitspraken van de Internationale rechtbank.

Ik denk dan bijvoorbeeld aan een ‘ontzetting uit het ouderlijk gezag’. Dat is een oplossing, maar dat moet een rechter opleggen en of die dat allemaal gaan doen is nog maar de vraag.

Kijk, dat is een zaak van het Belgische rechtssysteem. Wij kunnen daar als Koerden niets aan doen. We doen hier al genoeg en houden hen in kampen vast en willen ze desnoods zelfs veroordelen. Weet goed, de Koerdische autoriteiten wachten al een tijdje op een definitieve beslissing van het westen.

Internationale rechtbank

Jij bent gewonnen voor een internationale rechtbank?

Ja, in Kobani. Onlangs zijn er een paar IS’ers aan Bagdad uitgeleverd. Die zijn opgehangen. Wil het westen nu echt dat straks duizenden IS’ers naar Bagdad worden getransporteerd waar ze na een schertsproces van enkele minuten worden ter dood veroordeeld zonder dat de slachtoffers het gevoel hebben ook maar iets aan zo’n proces gehad te hebben?

Ja, het westen komt dat goed uit, de slachtoffers niet. Die willen dat zaken wat grondiger onderzocht worden over de omstandigheden waarin hun dierbaren zijn vermoord. Genoegdoening. Anders raakt dit niet verwerkt. Wij willen dat de schuldigen grondig geprocedeerd worden. Ook de slachtoffers moeten daar iets aan hebben, want die turbo-rechtszaken in Bagdad, daar hebben de slachtoffers niets aan. Wij moeten respect hebben voor de slachtoffers van Rojava! Waarom geen grote internationale rechtbank opzetten in Rojava? In Kobani bijvoorbeeld, een van de steden die het zwaarst geleden heeft onder de IS-terreur. En dat onder de controle van Europa en de VS. Er moet iets gebeuren! De Koerden zitten nu met alle problemen en de handen in het haar.

En de andere landen?

De Fransen bewegen in die richting, Noorwegen, Zweden, Duitsland ook. Ik vind dat sjiek. Die landen nemen hun verantwoordelijkheid op over ‘hun’ landgenoten.

En wat doen de Amerikanen?

Ik heb ook geen concrete oplossingen gezien of gehoord van de Amerikanen over de problemen. Ze hebben wel voorgesteld om een rechtbank op te richten in Bagdad of Erbil, maar de vraag is waarom dat daar moet?

Misschien omdat er met Erbil (hoofdstad Iraaks Koerdistan) diplomatieke banden zijn en met Rojava (Syrisch Koerdistan) niet?

Ja, maar wat is het verschil tussen Erbil en Qamishlo? Ten eerste is Erbil ook nog niet ten volle erkend als een diplomatieke hoofdstad. Dit is ook een groot stuk hypocrisie van het westen om de Turken niet voor het hoofd te stoten. Erbil is voor die Turken geen probleem, maar van diezelfde Turken mag het westen Rojava en dus ook Kobanê of Qamishlo geen gewicht geven. Onaanvaardbaar. De meeste misdaden van IS zijn gepleegd in Kobani en nadien is de stad nog eens overrompeld mét steun van de Turkse staat trouwens. In Erbil is er daarentegen niets gebeurd. Evenmin in Bagdad.

Veroordelen in Rojava en dan repatriëren naar België? Dat gaan ze hier graag horen.

Er moet een grondige procedure komen. In het belang van de slachtoffers. Na de veroordeling moet er een overeenkomst zijn tussen Rojava en Europa over wat doen met de veroordeelden. Tijdens de vluchtelingenstroom heeft men Turkije geld gegeven om de stroom in de dammen. Wel, iets gelijkaardigs met Rojava moet dus mogelijk zijn. Nogmaals, een deftig proces van die misdadigers moet in Rojava gebeuren, niet in Erbil, niet in Bagdad.

Die grondige onderzoeken waarop de slachtoffers recht hebben, nemen tijd in beslag en zijn het tegenovergestelde van de turbo-rechtspraak in Irak. Ergo: die kampen gaan nog een tijdje openblijven?

Kijk, dan moet het westen over de brug komen en mee het onderhoud en de veiligheid financieel ondersteunen. Als het westen miljarden kan geven aan de Turkse autoriteiten om de vluchtelingenstroom tegen te houden, moet iets gelijkaardigs ook voor de Koerden mogelijk zijn. De Koerdische autoriteiten in Rojava moeten vandaag afrekenen met problemen en miserie die veroorzaakt door burgers uit Europa. Zij hebben onze mensen, steden en dorpen vernield.

Begrijp je critici zoals bijvoorbeeld Theo Francken die zich afvragen van hoe je al die vrouwen überhaupt moet deradicaliseren en opvangen? ‘We importeren terroristen!’ zeggen zij.

Ja, maar het zijn ‘jullie’ terroristen, landgenoten. Als iemand van Marokkaanse afkomst hier een misdaad pleegt, waarom vraagt bijvoorbeeld Theo Francken dan dat die mens terug naar zijn eigen land moet en zijn straf daar uit zit? Francken heeft zelfs verdragen met die landen afgesloten. Nu zitten wij met die misdadigers, die niet eens van Koerdistan zijn. Het gaat om de Belgen, Fransen, Duitsers, Nederlanders, enz…

Ga toch met dat pleidooi om te beginnen eens langs bij de Vlaamse MP. Het is een begin. De steun daar voor de Koerdische zaak daar, is er vermoed ik.

Dat zullen wij doen en zeer binnenkort. Maar in de politiek zien wij heel vaak hele rare dingen gebeuren. Maar van Vlaanderen verwachten we inderdaad net iets meer. Onze banden met hen zijn sterk. We hebben heel veel negatieve ervaringen met Europese staten, maar goede ervaringen met de Vlaamse, Baskische of Catalaanse regioregeringen.

Dan blijft het raar dat diezelfde Vlaamse regering geen band wil met Rojava. We verwachten dat. Vlaanderen en Koerdistan, twee regio’s. Met de Iraaks-Koerdische is er een band, Bourgeois was recent in Erbil. We verwachten nu hetzelfde voor Syrisch-Koerdistan, Rojava dus. Die zouden echt goede partners kunnen worden. (Derwich is een Koerd uit Noord Koerdistan, Turkije, nvda).

Wat gaan jullie in Rojava uiteindelijk doen met de IS-gevangenen?

De Koerden gaan het volhouden tot ze niet meer kunnen. En op het moment dat de emmer overloopt, lopen niet alleen de Koerden gevaar maar ook het westen. Dan heb je weer de miserie met terroristische aanslagen en alles erop en eraan. Stel je even voor dat in één van die kampen 70.000 mensen in opstand komen, wat kunnen de Koerden daar dan tegen doen?

Reportage Vranckx

Rudi Vranckx is een ervaren oorlogsjournalist en toonde in zijn reportages wat er gaande was in het kamp. Maar mag ik zeggen dat de ‘entourage’ (dokters, psychologen, Child Focus). wat naïef was?

Voor alle duidelijkheid, Vranckx toonde inderdaad eerlijk wat daar gaande was in dat kamp. Ik werk al langer met hem samen. Het was de omgang met die moeders door sommige missieleden die zeer raar gevonden werd. Er was daar kritiek op van de Koerdische autoriteiten. Volgens hen was het bizar dat zij die vrouwen nogal ‘vriendelijk’ hebben behandeld terwijl ze vermoedelijk medeplichtig aan misdaden zijn. Te meer omdat dat een slag in het gezicht is van de Koerdische slachtoffers.

De IS’ers hebben meer dan 12 000 Koerdische slachtoffers gemaakt. Hun steden en dorpen zijn verwoest, ze zijn geplunderd. Dat is niet niets. De Koerden hebben dat laten weten aan me. Vooral via sms’en en messenger kreeg ik ‘harde’ opmerkingen. Dat ze hun beroep op een correcte manier uitoefenen is logisch. Maar doen als of er niets aan de hand is of dat die vrouwen slachtoffers zijn, dat is iets anders.

Misschien hadden de psycholoog en Child Focus gewoon hun focus op de kinderen en er mededogen mee?

Met de kindjes, dat kan ik begrijpen. Maar met die moeders?

Maar bon, morgen herrijst de Islamitische Staat terug als ik je goed begrijp?

De tienduizenden IS-gevangenen of bewoners van de vluchtelingenkampen wachten op de dag dat ze uit hun kampen komen en terug naar hun Islamitische Staat kunnen terugkeren en de jihad verder zetten.

Ben jij ontgoocheld?

Toch wel. Waarom heeft Vlaanderen geen diplomatieke contacten met de autoriteiten in Rojava en enkel met Erbil? Waarom zijn er geen Vlaamse ngo’s die de Koerdische Rode Halve Maan helpen in Rojava? Moet dat echt allemaal via Bagdad, Damascus en Ankara?

Tot slot, en ik herhaal mezelf, ik begrijp de critici, de Theo Franckens van deze wereld die wijzen op de praktische gevaren van het terughalen van IS’ers en/of hun kinderen. Maar zoek toch alsjeblief een oplossing met de overheid van Rojava! Los het op want de kruik is aan het barsten en dat gaan we ons allemaal beklagen, zowel wij als jullie.

Rojave

‘De Belgische autoriteiten moeten hun verantwoordelijkheid nemen en die kinderen terugnemen’