Terwijl pers en politiek zich vrijdag blindstaarden op het ‘Ventilus-akkoord’ van de Vlaamse regering, keurde diezelfde regering tijdens de ministerraad een reeks maatregelen goed rond stralingsgevaar van hoogspanningsverbindingen.

Afgelopen vrijdag kondigde de Vlaamse regering aan een akkoord te hebben over het tracé van de omstreden Ventilus-lijn van Elia. Het traject dat Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) voorstelde op de ministerraad van de Vlaamse Regering is echter verre van een oplossing van dit politiek hoofdpijndossier. Met de beslissing dat bestaande hoogspanningslijnen versterkt worden, wekte de Vlaamse regering de indruk dat ze knopen doorhakte, maar deed ze dat wel echt?

Terwijl Wetstraat-watchers keken naar waar het tracé boven- of ondergronds ging en in wiens politieke achtertuin dit geschiedde, stelde bijna niemand de vraag wat nu concreet werd beslist. Toen Vlaams minister Hilde Crevits (CD&V) tijdens het weekend plots benadrukte dat de knoop in het dossier vrijdag niet definitief werd doorgehakt, sprak ze de waarheid. Die waarheid wekte veel frustraties op in de politiek en ook op de sociale media. ‘Tsjeventruuk’ was één van de beleefdere verwijten.

Wat besliste de Vlaamse regering?

Ze zetten slechts de volgende stap in het realiseren van een Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP). Dat komt neer op de derde stap van elf stappen alvorens Elia een bouwvergunning ontvangt van diezelfde Vlaamse regering. Met allerhande procedures, zoals bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen (RvVB), is zelfs Ventilus geen uitgemaakte zaak. De Vlaamse regering beweerde ook dat er nog een plenaire vergadering volgt met de betrokken gemeenten eind 2023. Het akkoord lijkt dus slechts één genomen hindernis op een heel hindernissenparcours.

Ondertussen zit Elia nog steeds met een probleem. Het bedrijf mag dan de steun hebben van de federale regering, die Ventilus zo snel mogelijk vergund wil zien, zonder vergunning kan Elia Ventilus niet financieren. Die financiering komt immers op de facturen van de burgers en bedrijven met een stroomfactuur in de vorm van een Elia-bijdrage van tussen de 40 en de 80 euro per jaar voor verschillende jaren aan een stuk.

Ontwikkelingsplan

Bovendien speelt ook het Federaal ontwikkelingsplan van het transmissienet dat eigenlijk eind april moet goedgekeurd worden door de federale minister voor Energie Tinne Van der Straeten (Groen) een rol. Dat ontwikkelingsplan voorziet in die financiering. Het plan gaat alles tezamen over meer dan 6 miljard euro die Elia zou mogen doorrekenen als onderdeel van de regulated asset base (RAB) aan de klanten van elektriciteitsleveranciers.

De federale regulator CREG moet dat wel goedkeuren, maar als de federale ministerraad het plan met als enige begunstigde Elia goedkeurt dan heeft CREG weinig andere opties dan de bedragen goedkeuren. De CREG moet de berekening vooral verifiëren. Maar die controle, audit en berekening is misschien doenbaar voor bestaande transmissienetwerken, voor de aanleg van nieuwe netwerken blijft de CREG aangewezen op de begroting die Elia voorlegt. Die begroting is afhankelijk van het traject en de vergunningen. Met het besliste tracé kan Elia naar de tekentafel en vooral naar de rekenbladen om de kosten te begroten.

Extra investeringen

Over de wenselijkheid van die extra investeringen die afgewenteld worden op de eindgebruikers valt te twisten. Het Ventilus-project is op zich niet noodzakelijk voor het beheer van het transmissienetwerk. Het is enkel noodzakelijk voor het vervoer van de stroom afkomstig van nog te bouwen windmolenparken waar de federale regering momenteel concessies voor wenst te geven. Daar is veel geld mee gemoeid en spelers zoals DEME, Elia en de investeerders in windmolenparken is er veel aan gelegen. Daarom dat premier Alexander De Croo (Open Vld), Vincent Van Quickenborne (Open Vld) als minister van Noordzee en uiteraard Van der Straeten zo snel mogelijk goedkeuringen voor Ventilus willen bekomen. Van der Straeten is via de FOD Economie (afdeling Energie) de grote voorvechter van de windmolenparken op de Noordzee.

Het belangrijkste hindernissen die genomen moeten, zijn dus het RUP, de diverse MER’s (milieueffectenrapportages, red.), het planMER, de GRUP’s en uiteindelijk de bouw- en exploitatievergunningen. Op de website van de GRUP’s staat het dossier uiteraard nog steeds als lopende. Elia van zijn kant haalde de webpagina’s over het project met alle documenten, procedures enzovoort rond Ventilus vrijdag plots offline.

Het Ventilus-dossier is dus vooral een dossier van bouwvergunningen en exploitatievergunningen. Door de tegenstanders van Ventilus gaat het ondertussen in de media vooral over straling. Wat echter geen aandacht kreeg na de ministerraad van 31 maart, waren een paar andere beslissingen rond straling en meer specifiek straling van hoogspanningsverbindingen. In de marge besloot de Vlaamse regering op 31 maart een ‘bindend afsprakenkader elektromagnetische straling en convenant met netbeheerders over maatregelen bij hoogspanningsverbindingen’. In de mededeling verklaarde de administratie van Demir dat ‘de afgelopen veertig jaar zijn er internationaal veel onderzoeken uitgevoerd naar een mogelijke relatie tussen (de blootstelling aan) magneetvelden en gezondheidsklachten.’

Kinderleukemie

De administratie van Demir stelde daar onomwonden dat: ‘Voor geen enkele ziekte of aandoening is er een oorzakelijk verband met magneetvelden aangetoond.’ Toch wezen ze op een statistisch fenomeen rond kinderleukemie. ‘Wel blijkt uit onderzoek een statistisch verband tussen het aantal gevallen van kinderleukemie en de nabijheid van hoogspanningslijnen.’ Daarom spreekt de Vlaamse regering plots van voorzorgbeleid: ‘Doel van het voorzorgbeleid is zo veel als redelijkerwijs mogelijk voorkomen dat kinderen langdurig worden blootgesteld aan magneetvelden hoger dan 0.4µT. Om de mens en het milieu tegen risico’s en hinder te beschermen, keurt de Vlaamse Regering nu principieel een bindend afsprakenkader goed om langdurige (chronische) blootstelling aan magnetische velden van meer dan 0,4 µT zoveel mogelijk te beperken.’

Daarbij zou het gaan om de aanleg van nieuwe hoogspanningsverbindingen of bij de aanpassing van bestaande hoogspanningsverbindingen. De beslissing voorziet in ‘monitoring van de belasting van hoogspanningsverbindingen’. De mededeling spreekt van een ‘bindend afsprakenkader’. ‘Een convenant dat zal worden afgesloten met de netbeheerders wordt toegevoegd aan het bindend afsprakenkader om de naleving ervan te kunnen vervolledigen.’

Tegelijk keurde de Vlaamse regering een wijzigingsbesluit goed betreft ‘magnetische velden van hoogspanningslijnen’ opnieuw op voorstel van Demir. Concreet werden twee hoofdstukken toegevoegd in titel II van VLAREM, het besluit van de Vlaamse Regering met algemene en sectorale bepalingen rond milieuhygiëne. Dat besluit wordt nu voorgelegd aan de Raad van State voor advies. De vraag die zich nu opdringt is of het bindend afsprakenkader en het wijzigingsbesluit een ontmijningsoperatie zijn voor Elia of een lading torpedo’s die in eerste instantie de Raad van State en in tweede instantie de tegenstanders kunnen afschieten?

Ruimtelijk Uitvoeringsplan

Net waar Vlaamse overheid wonen wil stimuleren, kan minder vlot gebouwd worden

Ventilus is verre van een voldongen feit