De Franstalige en Waalse regeringen stappen naar het Grondwettelijk Hof tegen twee Vlaamse decreten die bevoegdheden overhevelen van de Raad van State naar de Raad voor Vergunningsbetwistingen (RvVb) en het Handhavingscollege. Zo blokkeert Franstalig België een feitelijke staatshervorming die al enkele jaren bezig is.

Twee decreten

Het decreet van 14 juli 2023 breidt de bevoegdheid van de RvVb uit met beroepen tegen ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP), stedenbouwkundige verordeningen en complexe projectbesluiten. Die beroepen worden vandaag nog ingeleid bij de federale Raad van State.

Op dezelfde dag hevelde een tweede decreet bevoegdheden over van de Raad van State naar het (Vlaamse) Handhavingscollege. Dat is de beroepsinstantie voor geldboetes in de milieu- en stedenbouwreglementering, omgevingsvergunningen of onroerend erfgoed.

‘Oorspronkelijk was de Raad van State in heel België bevoegd voor beroepen tegen alle bestuurshandelingen, waartegen geen georganiseerd administratief beroep openstond’, stelt de in ruimtelijke ordening en rechtshandhaving gespecialiseerde advocaat Stijn Verbist (Verbist Advocatuur). ‘De Raad van State had een grote achterstand, wat ertoe leidde dat infrastructuur- en vastgoedprojecten problemen ondervonden. Voor Vlaamse vergunningsbeslissingen (milieuvergunningen en bouwvergunningen vroeger, nu omgevingsvergunningen) werd daarom in 2009 de RvVb opgericht om de achterstand bij de Raad van State weg te werken.’

Sluipende staatshervorming

Deze sluipende staatshervorming kon gebeuren op basis van de zogenaamde ‘implied powers doctrine’. ‘Deze impliciete bevoegdheden zijn nodig om hoofdbevoegdheden (zoals ruimtelijke ordening) uit te kunnen oefenen’, zegt Verbist. ‘Het Grondwettelijk Hof heeft de redenering van de impliciete bevoegdheden in 2011 gevolgd.’

Sindsdien werden de bevoegdheden van de RvVb en het Handhavingscollege per decreet systematisch uitgebreid. Geen enkele Franstalige of Waalse overheid tekende verzet aan. De overheveling van de bevoegdheden was – naast een personeelsuitbreiding – één van de oorzaken dat de gerechtelijke achterstand bij de Raad van State opmerkelijk daalde.

Tegen de twee genoemde decreten werd vorige week op de valreep wel een beroep ingediend bij het Grondwettelijk Hof door de Waalse regering, de Franse Gemeenschapsregering en het College van de Franse Gemeenschapscommissie. De vlaamse overheid zou haar bevoegdheid overschrijden door ook de beroepen tegen de RUP, stedenbouwkundige vergunningen en complexe projectbesluiten aan de RvVb toe te vertrouwen.

Logische overheveling

‘Nochtans is de overheveling de logica zelf’, vindt Verbist. ‘Vandaag bespreekt de Raad van State het RUP en de Raad voor Vergunningsbeslissingen de omgevingsvergunning, die toch onrechtstreeks ook met dat RUP te maken heeft. Aan die versnippering komt best een einde, zoals ook de leer van de impliciete bevoegdheden toelaat. Een suggestie: de naam Raad voor Vergunningsbetwistingen wordt nu best aangepast. De vlag dekt de lading niet, omdat niet alleen de vergunningen, maar heel het omgevingsbeleid door dit rechtscollege zullen worden behandeld.’

Vlaams minister van Justitie, Handhaving en Omgeving Zuhal Demir (N-VA) zal op de ministerraad van nu vrijdag aan minister-president Jan Jambon vragen (N-VA) het dossier aan te kaarten op het Overlegcomité van de federale, Vlaamse, regionale en gemeenschapsregeringen.

ruimtelijke uitvoeringsplannen

Franstalig België blokkeert feitelijke staatshervorming over geschillen omgevingsbeleid