In de jaren zeventig van de vorige eeuw was er heel wat te doen over de aankoop van nieuwe gevechtsvliegtuigen van de vierde generatie voor de luchtmacht. De voor- en tegenstanders van toen hadden het over de koop van de eeuw. Uiteindelijk werd de Amerikaanse F-16 gekozen boven de Franse Mirage, de Amerikaanse F-17 en het Zweedse Saab. De aankoop van toen gebeurde tezamen met Nederland, Denemarken en Noorwegen. Vandaag dient het toen aangekochte vliegtuig vervangen te worden: de F-16 geeft aanleiding voor een nieuwe koop van de eeuw.

De kandidaten

Oorspronkelijk waren er liefst zes kandidaten om de F-16 te vervangen. Vooreerst de F-16 C/D versie, doch die wordt maar geproduceerd tot 2020 en is daarmede niet bruikbaar. Ten tweede is er de Zweedse ‘Gripen’ ( Saab ) die al wordt gebruikt door Zweden, Zuid Afrika, Zwitserland , Hongarije , Tsjechië en Brazilië. Heden zijn zowat 450 vliegtuigen besteld. Maar het is opvallend dat de Scandinavische NAVO-buren kiezen voor de F-35 en Zweden is ook geen NAVO-lid. Daartegenover staat dat twee Oost-Europese NAVO-landen het vliegtuig wel hebben gekocht. Tertio, de ‘Typhoon 2’ – Eurofighter (EBA ) met zowat 650 bestellingen, die vooral wordt gebruikt door Duitsland en in mindere mate door de Britten, Italië en Spanje. Ten vierde is er de Franse Rafael van Dassault. Uiteraard is dit het Franse paradepaardje met zowat 500 exemplaren voor Frankrijk, Indië, Egypte e.a. Ten vijfde is er de F-18 Hornet van Boeing die met zowat 500 exemplaren vooral wordt gebruikt door de VSA, Spanje en Australië. Uiteindelijk komen we bij de veelbesproken F-35 van Lockheed Martin. Hier is het orderboekje al aardig gevuld met meer dan 3000 exemplaren. Vele NAVO-landen hebben hier al voor gekozen, namelijk: de VS, de Britten, Noorwegen, Denemarken, Turkije, Italië en ook Nederland !

Procedure

Maar op de eerste stap in de procedure van de federale regering hebben er midden september 2017 maar twee kandidaten ingeschreven , namelijk: de F-35A en de Typhoon. De Fransen hebben blijkbaar niet ingeschreven en wisten, via hun Minister van Defensie Florence Parly, voor te stellen om tezamen met Frankrijk te kopen. Zelfs onder Macron is het koloniaal denken nog niet verdwenen uit de Franse politiek. De Belgische luchtmacht mag gaan werken onder de ‘Force Aérienne de la République Française’. In een ongekende snelheid schreef de Minister van Begroting van de ‘Fédération Wallonie-Bruxelles’, André Flahaut, een open tribune om die samenwerking te verdedigen. Vele mensen weten niet (meer) dat deze PS-politicus nog acht jaar Minister van Landsverdediging is geweest tijdens de paarse regeringen. Maar zijn prestaties ten voordele van de goede werking van het leger zijn zeer mager te noemen.

De Britse overheid en BAE stellen voor de ‘Eurofighter’ te kopen en plannen één productiecentrum in Vlaanderen en één in Wallonië. Te Londen hebben ze in ieder geval meer begrepen van de Belgische staatshervorming.

Maar het Franse toestel en het Britse zijn al enige tijd op de markt en minder modern dan de F-35A. Beide toestellen hebben ook een veel grotere ‘update-kost’ door het lagere aantal verkochte toestellen. Een Franse keuze is moeilijk te verteren voor Vlaanderen en de Britse keuze heeft ook het probleem van de Brexit. Bovendien heeft de RAF de F-35B aangekocht !

Hoe kopen ?

Als België beslist om de F-16 niet te vervangen, dan zijn we de desbetreffende kennis kwijt en dat is een aderlating voor de daaraan gerelateerde hoogtechnologische industrie. Bovendien stelt zich de vraag wie dan het Belgische luchtruim gaat verdedige ? Gaan we dat dan uitbesteden en/of vragen en betalen aan andere NAVO-landen? Als thuishaven van de NAVO is België al jarenlang een van de slechtste leerlingen van de klas. Bovendien hebben Nederland, Denemarken en Noorwegen reeds enige jaren gekozen voor de F-35A en bezitten daardoor het voordeel van de deelname aan de bestaande ontwikkelingsprogramma’s.

Als men wel de F-16 gaat vervangen, dan zijn er een aantal parameters te onderzoeken. Ten eerste is de aankoopprijs van groot budgettair belang. Doch daar lijken niet de grote verschillen te zitten! Bovendien is de F-35A de goedkoopste binnen de groep Lockheed Martin in vergelijking met de F-35B en F-35C. Een ander belangrijk gegeven zijn de economische compensaties, wat de industriële ‘know how’ ten goede komt alsook de tewerkstelling. Daarnaast zijn ook de werkingskosten van belang en dit laatste is deels ook te relateren aan de update-kosten. Dit laatste is steeds budgettair het goedkoopste bij het vliegtuig dat de meest verkochte exemplaren heeft! Zo was de update-kost voor België ten aanzien van de F-16 erg goedkoop door de kleine breuk van zowat 60/4000. Een apart vraagstuk voor België is de nucleaire capaciteit van de vliegtuigen te Peer. Maar die nucleaire capaciteit geeft de Belgische regering ook macht. Inderdaad, als zij de vliegtuigen te Peer verbiedt om op te stijgen, dan kunnen er ook geen nucleaire taak worden verricht. Als wij die taak laten vallen, dan worden de bunkers te Kleine Brogel overgebracht naar een ander land. Opvallend is ook dat dit alles is geregeld in een verdrag tussen de Belgische staat en de VSA uit de jaren vijftig en dat geen enkele regering dat ooit in vraag heeft gesteld! Bovendien kan enkel de F-35A deze nucleaire capaciteit uitvoeren.

De taalgrens

Uiteraard is er ook een communautaire zijde aan dit dossier. Iedereen weet dat de twee toonaangevende Franstalige politieke partijen (MR en PS) goede contacten hebben met Parijs. Hier wordt zeker gepleit om de Franse Rafael aan te kopen. Een dergelijke koop bindt de Belgische militaire politiek dan aan Frankrijk. Dan blazen we ook de bruggen op voor een Benelux-samenwerking. Bovendien stelt zich de vraag of een Franse aankoop politiek verkoopbaar is in Vlaanderen ? Of gaan we er een confederale deal maken? We kopen Rafael’s voor de basis te Florennes en laten de Vlamingen kiezen voor Kleine Brogel/Peer.

Budgettaire puinhoop

De defensiebegroting is al 20 jaar het onderwerp van besparingen met weinig zin voor visie en dus ook geen beleid op langere termijn. Desbetreffende kunnen we wel wat opsteken bij de andere landen. Momenteel staat de desbetreffende begroting op 2,4 miljard euro of 0,8% van het BBP. De aankoop van 34 toestellen van het type F-35A wordt begroot op 3,6 miljard euro en 1,2 miljard euro werkingskosten.

Nederland zit al boven de 8 miljard euro per jaar en doet er nu structureel 200 miljoen per jaar bij. Die militaire samenwerking met Nederland kan enkel worden verder gezet door de F-35A te kopen. Want onze noorderburen en de Scandinavische NAVO-landen hebben die keuze al jaren geleden gemaakt.

Conclusie

De vervanging van de F-16 is wederom een dossier waarover veel te laat wordt beslist. Dat geeft dit land en zijn industrie een achterstand op de buren en leidt ook niet tot een beter imago van België binnen de NAVO. Deze aankoop is iets duurder dan de jaarlijks federale begrotingsdotatie aan de spoorwegen (3 miljard euro per jaar). Bij de aankoop van deze toestellen zijn we verzekerd van een modernere luchtverdediging, een verdere samenwerking met Nederland en industriële/technologische activiteiten. In ieder geval wordt het dringend tijd dat de Zweedse coalitie een beslissing neemt inzake de militaire ‘koop van de eeuw’.

Saab

De F-35: koop van de eeuw?