’t is gebeurd. Na maandenlang getouwtrek tussen de raad van bestuur van Twitter en de excentrieke miljardair heeft Elon Musk, het brein achter onder meer Tesla, SpaceX en Neuralink, de aandelen van de vennootschap achter het sociale medium gekocht. Met die aankoop – prijskaartje: 44 miljard dollar – haalt hij Twitter van de beurs en luidt hij een nieuw tijdperk in voor het invloedrijke communicatiekanaal.

Gootsteen

‘Entering Twitter HQ – Let that sink in!’. Met een gootsteen (‘sink’) in beide handen arriveerde Musk vorige week woensdag op het hoofdkwartier van Twitter in San Francisco. De rijkste man ter wereld was duidelijk goedgemutst toen hij zijn nieuwe eigendom kwam inspecteren. Dat hij een week eerder nog geprobeerd had terug te komen op zijn bod (dat ondertussen al een aantal maanden oud was), was niet van zijn gezicht af te lezen.

Musk maakte zich naar eigen zeggen zorgen om het grote aantal ‘bots’ (niet-menselijke gebruikers) dat aanwezig was op het platform. Nadat het bestuur van Twitter een rechtszaak aanhangig had gemaakt, besloot hij evenwel om de handdoek in de ring te gooien en de overname te ‘closen’. Dankzij de deal verkrijgt de Zuid-Afrikaanse ondernemer de controle over de onlinecommunicatie van 400 miljoen internetgebruikers. En dat maakt heel wat mensen zenuwachtig.

Tony Stark

Elon Musks reputatie situeert zich ergens tussen die van Tony Stark, de steenrijke superheld in het Iron Man pak, en Hugo Drax, de minstens even kapitaalkrachtige Bond-slechterik. Als CEO van Tesla, de producent van elektrische wagens, is hij een voorvechter van de versnelde transitie, weg van fossiele brandstoffen en naar groene energiebronnen. Als baas van ruimtevaartbedrijf SpaceX doet hij de mensheid dromen van interplanetair reizen (en voorziet hij met zijn Starklink-satellieten de Oekraïense strijdkrachten momenteel van internet). En als de man achter neurotechnologiebedrijf Neuralink zou Musk wel eens een impact kunnen hebben op de manier waarop ons brein, de kern van wie we zijn, functioneert.

Als clean energy- en tech-entrepreneur uit Californië lijkt Elon Musk een natuurlijke bondgenoot van vooruitstrevend, hoofdzakelijk Democratisch (hoofdletter ‘d’) Amerika. Geruime tijd was hij inderdaad de beste vriend van de regering-Obama en talkshow hosts van linkse makelij. Zij waren geïntrigeerd door de ogenschijnlijk onuitputtelijke bron van ideeën waaruit Musk leek te kunnen putten om de Verenigde Staten future proof te maken.

Red Pill

Naast ondernemingszin, heeft Elon Musk ook een mening over politiek en samenleving. Een gevaarlijk iets in de Verenigde Staten. Die mening leek de voorbije jaren bovendien steeds minder vaak overeen te komen met de door progressief Amerika gewenste (of minstens aanvaarde) opvattingen.

In mei 2020 stuurde de zakenmagnaat een tweet de wereld in waarmee hij zijn volgers opriep de ‘rode pil’ te nemen. De ‘rode pil’ (‘red pill’) is een referentie naar de film ‘The Matrix’ die uitkwam in 1999. De film toont een dystopische toekomst waarin de mensheid onbewust gevangengehouden wordt in de ‘Matrix’, een gesimuleerde realiteit die machines hebben gecreëerd om mensen in een kunstmatige slaap te houden terwijl ze hun lichamen als energiebron gebruiken.

Op een gegeven moment wordt het hoofdpersonage de kans geboden om te ontsnappen uit de Matrix. Als hij dat wil, tenminste. Neemt hij de blauwe pil, dan wordt hij wakker in zijn (gesimuleerde) bed, zonder enig idee van wat er werkelijk gaande is. Neemt hij de rode pil, dan leert hij ‘De Waarheid’.

Haat

De ‘rode pil’ wordt al enige tijd gebruikt als metafoor voor het aanvaarden van de harde realiteit in plaats van de zalige onwetendheid. De metafoor wordt bijna steeds gebruikt door conservatief Amerika, dat haar ideeën als de harde, maar enige correcte waarheid aan de man brengt. Dat rood ook de officiële kleur is van de Republikeinse Partij, terwijl blauw die van de Democratische Partij is, is mooi meegenomen.

Elon Musk is allesbehalve een conservatieve scherpslijper. Zo stemde hij tijdens de twee vorige presidentsverkiezingen voor de Democratische kandidaat. In juni van dit jaar liet hij evenwel weten dat hij voor het eerst in zijn leven zijn stem had uitgebracht voor een Republikein. De Democratische Partij was ‘de partij van verdeeldheid en haat geworden’, aldus de zakenman. Dat Musk intussen voor heel wat progressieve Amerikanen zijn ‘Tony Stark-aura’ verloren heeft, hoeft niet te verbazen.

Dorpsplein

Musk was van oordeel dat de Democratische Partij, onder invloed van haar progressieve woke-vleugel, te ver was gegaan in het demoniseren van politieke tegenstanders. Het ‘cancellen’ van conservatieve stemmen op sociale media was, zo meende Musk, een van de manieren waarop progressief Amerika een culturele hegemonie probeerde te verwerven. De creatie van een digitale ‘echokamer’, waarin enkel progressieve (of minstens niet-conservatieve) standpunten aanvaard worden, is volgens de ondernemer het recept voor verdere polarisatie binnen de Amerikaanse samenleving.

Twitter, Facebook en YouTube zijn, in essentie, de dorpspleinen van de 21ste eeuw. Het zijn centrale plaatsen waar iedereen naartoe kan trekken om een probleem onder de aandacht te brengen en erover van gedachten te wisselen. De privébedrijven achter deze sociale media vervullen door het onderhouden en modereren van deze ontmoetingsplaatsen een de facto publieke rol, één die een enorme impact heeft op het maatschappelijk debat en de politieke koers van een land.

Eén van de essentiële kenmerken van zo’n dorpsplein is de gelijke toegang voor alle inwoners. Elke burger moet er zijn of haar zegje kunnen doen. Een gebruiker van Twitter gooien is het equivalent van hem de toegang ontzeggen tot de dorpsvergadering. Eigenlijk gaat het om een toepassing van de theorie van de ‘netwerkeffecten’ op politiek-maatschappelijk niveau. Hoe meer volk op het dorpsplein, hoe interessanter het wordt als locatie voor publiek debat. Roepen in een lege zijstraat zal immers niemand overtuigen. Het is dan ook niet nodig om een politiek tegenstander het recht op spreken te ontnemen. Het volstaat hem te verbieden om op de juiste plaats te spreken, een plaats waar anderen hem kunnen horen.

The bird is freed

Conservatieve Amerikanen zijn ervan overtuigd dat zij door middel van allerlei slinkse trucjes de toegang tot het virtuele dorsplein werden ontzegd. Dat verklaart de euforie van conservatief Twitter die volgde op de aankondiging van Musk dat ‘de vogel vrijgelaten werd’ (‘the bird is freed’, een verwijzing naar het logo van het sociaal medium).

De nieuwe eigenaar liet via zijn eigen Twitteraccount (111 miljoen volgers) weten dat Twitter ‘warm en verwelkomend’ moet zijn voor iedereen. Dat betekent echter niet dat alles kan en alles mag – Musk wil geen ‘free-for-all hellscape’. Wel wordt verwacht dat censuur slechts in zeer uitzonderlijke gevallen zal plaatsvinden. Voorts liet de nieuwe ‘Chief Twit’ – de titel die Musk zichzelf gaf – weten dat het toezicht op de nieuwe regels zal gebeuren door een ‘content moderation council’, een raad bestaande uit leden met diverse standpunten en inzichten.

De reactie van progressieve Amerikanen was voorspelbaar. Zij vrezen dat Twitter onder Musk een riool van samenzweringen, racisme en transfobie wordt. Bovendien is er de – niet geheel onterechte – vraag hoe gezond het is dat één man dankzij zijn gigantisch vermogen kan besluiten wie wanneer het virtuele dorpsplein betreedt. Dat de overname door Musk de vrijheid van meningsuiting ten goede zal komen, staat evenwel buiten kijf. Of dit een uitsluitend positieve evolutie is, valt nog te bezien.

samenzweringen

Twitter is voortaan van Elon Musk: ‘The bird is freed’