De kans dat Israël niet alleen terugslaat met de traditionele luchtaanvallen maar dat het Gaza deze week ook met grondtroepen binnentrekt, is bijzonder groot. De geopolitieke gevolgen van zo’n escalerend conflict kunnen amper overschat worden, waarschuwen professoren Internationale Politiek David Criekemans (UA) en Jonathan Holslag (VUB).

De Israëlische reactie liet gisteren niet lang op zich wachten: nadat Gaza urenlang met raketten werd bestookt, kondigde Tel Aviv een totale blokkade van Gaza én de mobilisatie van 300.000 reservisten aan. Premier Netanyahu liet ook weten dat ‘dit nog maar het begin was’. Dat alles belooft dus weinig goeds voor de volgende dagen. ‘

‘Dit is een uiterst gevaarlijke situatie, waarbij de kans dat het op korte termijn tot onderhandelingen komt bovendien uitermate klein is.’ David Criekemans windt er geen doekjes om: de geopolitieke gevolgen van een mogelijk lange grondoorlog in en om Gaza kunnen reusachtig groot zijn. ‘Massale bombardementen en wellicht dus ook een Israëlisch grondoffensief zullen voor gigantisch veel leed zorgen bij de bewoners van Gaza. Die bevolking daar wordt de facto al jarenlang gegijzeld door Hamas en zit dus tussen twee vuren, terwijl de Hamas-leiders zelf vaak veilig en wel in de Arabische Emiraten zitten. Hamas zal dus niet meteen wakker liggen van zo’n verdere escalatie.’

Iran

Tegelijk acht Criekemans het risico niet denkbeeldig dat Hezbollah – dat in Libanon al tientallen jaren mee de lakens uitdeelt – een grondoffensief in Gaza zal aangrijpen om ook in het noorden van Israël militair te reageren. In zo’n geval blijft het bang afwachten wat andere landen uit de regio, zoals Egypte, zullen doen. ‘De regimes daar kunnen dan onder grote druk komen vanwege hun eigen publieke opinie. Het valt immers te vrezen dat zo’n Israëlisch grondoffensief mogelijk weken of zelfs maanden zal duren.

Israël zal Hamas nu als militaire machtsfactor voor eeuwig en altijd willen uitschakelen. Mocht premier Netanyahu besluiten om ook militaire actie te ondernemen tegen Iran (dat steun aan de Hamas-actie ontkent maar tegelijk de aanval wel toejuicht, red), dan dreigt echt de hele regio meegesleurd te worden.’

Complexe oorlogsvoering

Ook Jonathan Holslag vreest voor een bijzonder gewelddadig conflict. ‘Vergeet niet dat er in Gaza ruim twee miljoen mensen wonen, op een bijzonder kleine oppervlakte. Wil Israël Hamas nu echt de genadeslag toedienen, dan zullen bombardementen niet volstaan en krijg je sowieso een bijzonder complexe oorlogsvoering. Bijna van deur tot deur, zeg maar, en dat soort gevechten kan maandenlang aanslepen. Van zodra dergelijke beelden zich door het Midden-Oosten gaan verspreiden, zal de onrust ook daar exponentieel toenemen. Vandaag reageren landen zoals Egypte of Saoedi-Arabië nog relatief rustig, maar dat kan dan snel veranderen.’

‘En dan is er inderdaad nog de factor Hezbollah in Libanon. Mengen ook zij zich in de strijd, dan beland je meteen in een oorlog op twee fronten. Last but not least is er dan Iran: mogelijke Israëlische aanvallen op Iraanse doelwitten zullen er voor zorgen dat ook de relaties tussen Iran en de VS opnieuw maximaal onder druk komen te staan. Om nog maar te zwijgen van de impact op de Amerikaanse presidentsverkiezingen: binnen het Congres is het opbod al begonnen.’

Oekraïne

‘Dat klopt’, bevestigt Criekemans. ‘Trump zal er als de kippen bij zijn om Biden voor de voeten te werpen dat ook de Amerikaanse veiligheidsdiensten hebben liggen slapen, en daarin heeft hij zelfs niet eens ongelijk. Amper enkele weken geleden liet de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan zich nog ontvallen dat ‘we ons in een periode van rust bevonden in het Midden-Oosten’. Daarnaast zal de binnenlandse druk in de VS toenemen om de steun voor Oekraïne te verkleinen en nu vooral naar Israël te kijken. In die zin kunnen er op termijn dus ook gevolgen zijn voor de oorlog in Oekraïne.’

Groot trauma

Blijft natuurlijk de vraag: wat hebben Hamas en Israël op dit moment te winnen bij een verdere escalatie? David Criekemans: ‘Het heeft er alle schijn van dat Hamas met deze aanval de mogelijke normalisering van de diplomatieke betrekkingen met Saoedi-Arabië wil belemmeren. In dat opzet zijn ze wellicht nu al geslaagd.’

‘Voor Israël lagen de kaarten ook voor deze tragedie al vrij eenvoudig: het land trok zich sowieso al niet veel aan van de reacties in de wijde regio op hun beleid naar de Palestijnen toe. Het enige wat voor hen écht telt, is de steun van de Amerikanen. President Biden heeft intussen al bevestigd dat die onverminderd aanhoudt. Wat afgelopen weekend gebeurd is, is voor Israël een dusdanig groot trauma dat er nu zelfs over alle binnenlandse politieke breuklijnen heen grote eensgezindheid bestaat over een zeer krachtige militaire reactie. De diplomatieke reactie daarop zal hen volledig koud laten.’

Saodi-Arabië

‘De geopolitieke gevolgen van deze oorlog kunnen gigantisch groot zijn’