Africa Fashion in het Londense Victoria & Albert Museum bejubelt de scheppingskracht van de Afrikaanse couturiers. De show heeft Vlaamse wortels langs de aloude productie van panen. Wie haalt deze kunst en business naar hier?

In het sublieme V&A Museum, een orgie van kunst, ambachten en religie uit de continenten die de Britten koloniseerden, naast landseigen creaties, loopt tot de lente 2023, Africa Fashion, een sprankelende schildering van de Afrikaanse couturiers. Die modemensen kregen vleugels door de onafhankelijkheid en vandaag zijn zij internationaal toonaangevend. De Congolese Dipenda (onafhankelijkheid 1960) rustte onder meer op de Sapeurs, een vrolijke en modebewuste bende die zich doopte tot Société des Ambianceurs et Personnes Elegantes (SAPE) en danste op de afro-chachacha van OK JAZZ en Tabu Ley Rochereau.

Katoenbaronnen

Lier en Gent hadden voor 1830 katoenbaronnen. De Belgische onafhankelijkheid was voor de zuidelijke industriëlen een breinbreker: blijven of uitwijken naar het commerciëlere noorden? De katoen van Lier verhuisde naar het noorden en legde daar mee de basis van Dutch Wax. Deze panen of waxdoeken ontstaan door het waxdrukken: de tekening groeit door het katoen deels af te dekken met was. Afrikaanse vrouwen kleden zich uitbundig in het hoogwaardige importkatoen van Vlisco uit Helmond (Noord-Brabant). Dutch Wax, panen uit Nederland, is een kwaliteitsnaam. Stap in Antwerpen achter het Centraal Station, aan het mediagebouw van DPG, een waxwinkel binnen en de duurste, meest begeerde stukken zijn Dutch Wax. De bruidsschat is tot vandaag in Zwart Afrika een combinatie van panen en vee. In de jaren ’70 was er een bescheiden poging om in Kalmthout opnieuw aan te sluiten bij de productie van panen. Trends bracht een omslagverhaal. De goesting en het talent bestonden, de financiën volgden niet.

Dutch Wax is een illustratie van modieuze en culturele diversiteit. Panen zijn een Afrikaans-Europese uitbreiding van het Indonesische batikken. Gelijkaardige was-techniek wordt gebruikt. Oorspronkelijk was batikken handwerk en het is de Nederlander Pieter Fentener van Vlissingen die door een familielid in Indonesië de stoftechniek leerde kennen. Zijn vondst was de panen te fabriceren met drukrollen wat het productievolume fors verhoogde.

Megafabrieken

Vlisco ontstond in 1844 met Pieter Fentener van Vlissingen, een ondernemersnaam die tot vandaag, ook buiten Vlisco, klinkt in het Nederlandse bedrijfsleven. Vlisco is dé fabriek van Helmond met 900 medewerkers. In de voorbije 170 jaar pakte Vlisco uit met 350.000 originele textieldesigns. In Ghana en Ivoorkust bedrukt Vlisco met 1.800 werknemers een lagere soort panen met de merknamen Woodin, Uniwax en GTP. De topkwaliteit van de wax draagt trots het label: ‘Guaranteed Dutch Wax Vlisco’. China is gepassioneerd door Afrika en exporteert wax uit megafabrieken naar de Evenaar.

Utexafrica in Kinshasa, met de Vlaams-Belgische aandeelhouders van Texaf, had de grootste en de modernste textielfabriek van Afrika aan de Congostroom. De fabriek produceerde in de jaren ’80 wax-panen met een eigen design. De aandeelhouders verkochten de fabriek aan Chinezen die meteen Utexafrica sloten om Congo te overspoelen met hun eigen wax ‘Made in China’. Het beursgenoteerde Texaf veranderde in vastgoedmakelaar en bouwde op een deel van de site van Utexafrica luxueus vastgoed dat onder meer verhuurd wordt aan VN-agentschappen en ngo’s.

Africa Fashion in het V&A Museum laveert tussen de klippen van een antikoloniale stemming bij de Afrikaanse couturiers. Tunde Akinwumi, professor in de geschiedenis van textiel en confectie van de Nigeriaanse South Western University, verwerpt de wax-traditie. Hij noemt haar on-Afrikaans. Voor Akinwumi is wax een ratjetoe van Chinese, Japanse, Indonesische, Arabische en Europese verbeelding. Hij pleit voor een zuivere Afrikaanse esthetiek, gebaseerd op de traditionele beeldtaal. Hij verwerpt katoen, of geeft het slechts een bijrol, ten voordele van kente, adire en bogolanfini, oorspronkelijke Afrikaanse weefsels. In Londen steelt kente de show.

Het modemuseum MOMA in Antwerpen en het AfricaMuseum in Tervuren moeten de handen in mekaar slaan om Africa Fashion naar Vlaanderen te halen. De Afrikaanse luxeconfectie zou er stoten op verre wortels. En Black Lives Matter kan zo gloriëren met de creativiteit van het zuiden.

Sapeurs

Afrikaanse mode met Vlaamse wortels