Alles wordt duurder. Het is begonnen met de energie. Aan de pomp voor het voltanken van een auto, verwarming met gas en elektriciteit. Ondertussen zijn ook de voedselprijzen gestegen. Consumenten houden meer en meer hun portefeuille gesloten. Want de basisbehoeften worden duurder. Dan loert het populisme om de hoek. Maar wat kan de overheid doen?

Twee berichten

Op de dag dat ik dit schrijf zijn er twee berichten die opvallen. Ten eerste: Colruyt past ‘Rode Prijzen’ aan. Kortingen worden vanaf nu minder duidelijk geafficheerd. Een ingreep van de winkelketen om de winstmarges te bewaken. Die staan onder druk door de inflatie, de concurrentie van Albert Heijn en de stijgende spaarzaamheid van de klant. Dan wil je de klant niet aanzetten net die producten te kopen waarop de winstmarge verlaagd is. Zeker niet omdat klanten nu al minder kopen en duurdere producten vervangen door goedkopere, zegt Colruyt.

Diezelfde dag kunnen we lezen dat schoolmaaltijden tot 20% duurder worden. Scholen zullen voor de maaltijden ook geen prijs meer opgeven die het hele jaar geldt. Zo hebben ze enige armslag om de prijzen in de loop van een schooljaar nog te verhogen. Het is enkel wachten op een bericht dat minder kinderen op school eten. Of dat er nog meer onbetaalde schoolrekeningen zijn. Reken er maar op dat in september de schoolkosten zullen oplopen. Alles wordt duurder.

Alles wordt duurder

Alles wordt duurder, alles slaat op. Meer en meer gezinnen houden er dan ook de knip op. Eerder was al gebleken dat de duurdere energie vooral de middenklasse treft. Zij hebben geen recht op het sociaal tarief en de overheidsinspanningen om de om de energieprijzen te compenseren, helpen hen niet. Nog voor de inflatie fors toesloeg, leden zij al verlies aan koopkracht.

Door de inflatie is het verlies aan koopkracht uitgesmeerd over de lagere en de middenklassen. Omdat basisbehoeften stijgen in prijs. Neem nu een brood. Dat kostte in 2020 €2,36, in 2021 €2.39 en in 2022 €2.70 een verhoging met meer dan 12%. En de voorspelling is dat dit nog verder zal stijgen. De broodkost wordt vaak vernoemd. Niet dat brood een grote hap uit het gezinsbudget neemt. Wel omdat je vaak naar de bakker gaat. Zoals je vaak tankt. En elke keer schrik je van de prijs. Daarnaast speelt natuurlijk mee dat kleine prijsverhogingen echt een verschil maken voor wie kleine budgetten heeft.

Oh, oh, ik heb zorgen

De reden die de bakkers geven voor die prijsstijging zijn de stijging van de energiekosten en de grondstoffen. De energiekosten voor een brood stegen met 257%, de grondstoffen met 11.8%. Niemand die nog schrikt van die cijfers. Iedereen beseft dat die extra kosten op een of andere manier moeten doorgerekend worden.

Zo groeit paniek. Angst dat het einde van de rekening valt voor het einde van de maand. Dat is af te lezen uit het ‘consumentenvertrouwen’. Dat was na corona gestegen, maar staat nu opnieuw onder nul. Volgens de Nationale Bank is ook de financiële positie van de gezinnen en de economische situatie in België niet goed. De stijgende kosten van het levensonderhoud baren 56 procent van de Belgen zorgen, bleek vorige maand uit de Financiële Gemoedsrust Barometer van verzekeraar NN. Sinds de barometer van start ging, bij het begin van de pandemie, was de financiële gemoedsrust nooit lager.

Doe iets!

Als meer dan de helft van de mensen zich financiële zorgen maakt, dan klinkt de roep om optreden van de regeringen altijd maar luider. Maar wat kunnen ze doen? Er zijn externe oorzaken. De oorlog in Oekraïne zal niet morgen gedaan zijn. De verstoring van de internationale handel door die oorlog en de lockdowns in China ook niet. Die verstoring van de wereldhandel en van de prijs en de beschikbaarheid van sommige goederen gaat het petje van de Belgische regering te boven. Vraag en aanbod, weet u wel.

Het zou van eerlijkheid getuigen als politici daarbij niet de populistische toer op gaan. De overheid heeft hier geen oplossingen voor en zeker geen simpele. Zeker ook omdat er geen budgettaire ruimte is. Het gevolg van tientallen jaren van verwaarlozing van de begroting. We kijken aan tegen een torenhoge staatsschuld. Er is geen buffer om crisissen op te vangen. Het zou getuigen van eerlijkheid om dat toe te geven.

Is er controle?

De overheid kan wel iéts doen. Dat is: toezien op de correctheid van de prijzen. Het woord ‘overwinsten’ valt wel eens. Een te vaag gedefinieerd begrip. Maar het zou kunnen slaan op bedrijven die een slaatje slaan uit de inflatie. Die, ik zeg maar, eerder opgebouwde stocks verkopen met een inflatoire meerprijs. Onder het motto ‘alles wordt duurder’, wordt alles dan inderdaad duurder. De consument betaalt een prijs die hij vorig jaar nooit voor dat product zou betaald hebben.

Zijn alle prijsstijgingen wel gebaseerd op reële kostenstijgingen? Hoe zit dat met bedrijven met langlopende contracten en vaste prijzen, voor bijvoorbeeld energie? Rekenen die hun niet bestaande prijsstijgingen toch door? Zullen we zien dat na deze inflatie periode er bedrijven zijn die extra winsten draaiden? Je kan dat slim noemen, maar ook egoïstisch en zelfs asociaal, parasitair op de economie eigenlijk.

Vertrouwen is ook duur

Daar is er dus wel een rol voor de overheid. Controleren of prijsstijgingen wel te verantwoorden zijn. Is de economische inspectie daarmee bezig? Heeft zij daar de mankracht voor? Dit is een belangrijke opdracht voor de overheid. Het moet hyperinflatie en de daaruit volgende vertraging van de economie verhinderen. Het moet de consument, de burger, beschermen, het vertrouwen van de burger in de overheid en de economie overeind houden. Dat is een kerntaak van de overheid en een reuzekans om het vertrouwen in de overheid te verhogen.

Alles wordt duurder. Ook het vertrouwen van de burger.