Sinds begin dit jaar is in het Vlaams Parlement een Werkgroep Institutionele Zaken actief. Op 22 februari en 1 maart werden al hoorzittingen georganiseerd over ‘homogene bevoegdheidspakketten met betrekking tot het gezondheidsbeleid’.

Franstalige journalisten en politici zien een spookbeeld opdoemen: de terugkeer van de fameuze vijf resoluties uit 1999. Ook parlementsvoorzitter Liesbeth Homans suggereert (in het nieuwe VVB-blad Onaf van maart) dat die geschiedenis zich wel eens zou kunnen herhalen. Hoe groot is de kans dat de Werkgroep Institutionele Zaken een Vlaamsgezind eisenpakket zal baren, vergelijkbaar met de vijf resoluties? Niet zo groot, vrees ik.

De hete aardappel naar het parlement

Het probleem is vooral dat de Vlaamse regering zich niet engageert in het institutionele debat. Dat bleek al duidelijk uit de tekst van het regeerakkoord: ‘De Vlaamse Regering nodigt de Vlaamse volksvertegenwoordiging uit om een grondige reflectie op te starten over de gewenste staatsinrichting en geeft ze de nodige vrijheid en ruimte om die concreet invulling te geven.’

Met andere woorden, de regering schuift de hete aardappel door naar het parlement, en neemt zelf geen standpunt in. Ook al zijn de Vlaams-nationalisten dominant in de regering, en wordt die geleid door een overtuigde separatist, in het regeerakkoord wordt nergens gepleit voor een uitbreiding van de Vlaamse autonomie. N-VA heeft duidelijk bakzeil gehaald in 2019.

Verschil met 1995

Wat een verschil met 1995. De regering-Van den Brande (CVP en SP) trok toen van meet af aan de Vlaamsgezinde kaart. Daarover was het regeerakkoord zeer duidelijk : ‘De Vlaamse autonomie moet verder verdiept worden, de dynamiek van de staatshervorming is niet afgerond. Zo is er nood aan meer homogene bevoegdheidspakketten, zeker in de sociale sector, onder andere met gezinsbeleid en gezondheidszorg. De Vlaamse overheid zal blijven ijveren om de onverantwoorde transferten tussen de twee deelstaten versneld op te sporen en structureel weg te werken, om te komen tot een duidelijke, objectieve en omkeerbare solidariteit tussen personen en gemeenschappen.’

In tegenstelling tot vandaag beperkte de regering-Van den Brande zich niet tot een vrijblijvende ‘uitnodiging’ aan het Vlaams Parlement. Ze nam zelf de verantwoordelijkheid op hiervoor en trok het initiatief meteen naar zich toe: ‘Vanuit de bekommernis voor het goed functioneren van de instellingen zal de Vlaamse regering in samenspraak met het Vlaams Parlement prioritair nagaan welke bijkomende taken en opdrachten Vlaanderen zelfstandig op zich moet nemen, mede in het perspectief van homogene bevoegdheidspakketten, gekoppeld aan een verruimde fiscale en financiële verantwoordelijkheid voor de deelstaten.’

Verdienste van Johan Sauwens

Het was die passage in het regeerakkoord van 1995 die leidde tot de verrassend radicale Schrikkelnota van 29 februari 1996. Die nota bepaalde en structureerde de werkzaamheden van de Commissie Staatshervorming, die finaal uitmondden in de fameuze vijf resoluties. De Vlaamse regering was onmiskenbaar de drijvende kracht achter dit hele proces. De besprekingen in het Vlaams Parlement werden aangestuurd en inhoudelijk ondersteund door de regering. Dit betekende ook dat er voor een aantal grote lijnen van de vijf resoluties al van meet af aan een meerderheid was. Dat die kon worden uitgebreid met de oppositiepartijen VLD en VU was dan weer de verdienste van commissievoorzitter Johan Sauwens.

Waarom houdt de Vlaamse regering vandaag de handen af van de staatshervorming? Het antwoord is simpel: omdat ze hierover intern verdeeld is. Open VLD trekt steeds meer de Belgische kaart en wil de regering-De Croo geen Vlaamse bananenschil voor de voeten werpen. Zoals bekend vormen de liberalen een Belgische vijfde kolonne binnen de Vlaamse regering. Maar ook CD&V lijkt er niet happig op om op Vlaams niveau de communautaire trom te roeren. Een forse Vlaamsgezinde stellingname van het Vlaams Parlement zou de ‘Dialoog’ kunnen doorkruisen die federaal CD&V-minister Annelies Verlinden moet organiseren. Hoe gek het ook klinkt, voortgaand op het Re-bel webinar van vorige maandag lijkt Verlinden oprecht te geloven in de slaagkansen van die ‘Dialoog’.

Vlaams-nationale meerderheid weggetoverd

Er is nog een belangrijk verschil tussen de situatie vandaag en die van 1995-1999. 25 jaar geleden vond de discussie plaats in een bestaande, volwaardige commissie van het parlement: de Commissie voor Staatshervorming, Algemene Zaken en Verzoekschriften. Vandaag gebeurt dat slechts in een ad hoc werkgroep. Een van de redenen daarvoor is dat N-VA en Vlaams Belang in de gewone commissies een absolute meerderheid hebben (8 van de 15 leden). Het gevaar was dus niet onbestaande dat de Vlaams-nationalisten in een normale commissie het laken naar zich toe zouden trekken. Temeer omdat de Vlaamse regering zich niet engageert en het parlement vrij laat.

Om dat ‘gevaar’ te bezweren werd er gekozen voor een werkgroep met zeven leden waarin, naast voorzitter Liesbeth Homans, de zes grootste partijen elk één vertegenwoordiger hebben. Dit komt erop neer dat N-VA en Vlaams Belang slechts drie van de zeven leden hebben, en de Vlaams-nationale meerderheid dus wordt weggetoverd.

Een wonderlijk toeval

Het Reglement van het Vlaams Parlement (artikel 40) bepaalt dat werkgroepen en adviescomités moeten worden samengesteld volgens het stelsel van de evenredige vertegenwoordiging. Ik heb er mij eens mee geamuseerd om voor alle mogelijke leden in de werkgroep van 1 tot 15 de verdeling van het aantal leden te berekenen (zie tabel hieronder). Wat blijkt ? Enkel als een werkgroep uit zeven leden bestaat hebben de Vlaams-nationalisten geen absolute meerderheid in de commissie of een blokkeringsmeerderheid (van exact de helft). En verdorie, laat dat nu precies het aantal leden zijn van de Werkgroep Institutionele Zaken. Wat een wonderlijk toeval!

Aantal leden in werkgroep	Vlaams-nationalisten	Andere
1	1	0
2	2	0
3	2	1
4	3	1
5	3	2
6	3	3
7	3	4
8	4	4
9	5	4
10	5	5
11	6	5
12	6	6
13	7	6
14	7	7
15	8	7

Ik vermoed dat buiten N-VA en Vlaams Belang niemand in het Vlaams Parlement zat te springen om zo een werkgroep in het leven te roepen. Met andere woorden, het was dat of niets voor N-VA.

De kans dat deze werkgroep een stevig Vlaams eisenpakket zal produceren, dat nadien ook door de plenaire vergadering wordt bekrachtigd, is helaas niet zo groot. Deels omwille van de samenstelling van de werkgroep, maar vooral omdat de Vlaamse regering niet thuis geeft. Ik verwacht dat dit zal landen bij een eerder technisch rapport, waarin een aantal knelpunten en mogelijke scenario’s zullen worden opgelijst, maar zonder een duidelijke richting aan te geven. Men zal het met andere woorden in het midden laten of de ‘homogene bevoegdheidspakketten’ er moeten komen via splitsing of herfederalisering.

Dit rapport zal nadien tot in lengten van dagen stof kunnen verzamelen in het archief van het Vlaams Parlement.

Schrikkelnota

Politieke wiskunde voor minder Vlaamse autonomie