738 miljard dollar. Dat is het begrotingstekort dat de Verenigde Staten enkel en alleen in april optekenden en dat amper in het nieuws kwam. Nu overheden wereldwijd onder druk staan om hun economieën te ondersteunen, rijst de vraag of ze dit geld ooit kunnen terugbetalen. Een vraag die op dit moment volgens overheden niet belangrijk is omdat de economie gered moet worden, maar waarop uiteindelijk wel een antwoord moet komen .

Financiële repressie al jaren aanwezig

Dat er nog veel miljarden wereldwijd nodig zullen zijn om de Covid-19 crisis te bestrijden, blijkt uit de plannen die overheden wereldwijd uit hun mouw schudden. Zo kondigden de Verenigde Staten vorige week aan dat ze verwachten 2.999 miljard dollar te moeten lenen tussen begin april en eind juni. Deze staatsschuld zou dan nog komen bovenop de 25.000 miljard dollar schuld die het land sinds het begin van zijn bestaan heeft gecumuleerd. Een grens die trouwens op 5 mei voor het eerst overschreden is, terwijl een week later er al 200 miljard dollar extra bijgekomen is.

Echter raken veel Westerse overheden vandaag hun schulden probleemloos kwijt met hulp van financiële repressie. Zo beïnvloeden regelgeving en tussenkomsten van de centrale bank de Europese markt voor overheidsschulden al jaren waardoor de vraag naar overheidspapier sterk blijft. Denk hierbij aan de regelgeving om overheidsobligaties extra aantrekkelijk te maken waardoor verzekeraars en pensioenfondsen zelfs schuldpapier opkopen tegen negatieve rentes. Ook koopt de ECB maandelijks voor tientallen miljarden euro’s aan Europees schuldpapier waardoor ze indirect invloed heeft op de markt.

Groei is de sleutel voor het schuldenprobleem in goede tijden

Het nastreven van economische groei is dan weer de oplossing die we al decennia gebruiken om onze schulden onder controle te houden. Indien je economie groeit, zal je schuldenlast immers verhoudingsgewijs veel makkelijker worden om te dragen. Dit is ook de reden waarom de Belgische schuldgraad de afgelopen jaren daalde, terwijl we nooit een begrotingsoverschot hadden in België.

Echter zal dit keer de economische groei ons niet komen helpen om de schuldenberg (die per inwoner in België ongeveer rond de 44.000 euro ligt) af te bouwen. Zo verwacht het IMF alleen dit jaar al een krimp van 6,9 procent in België waarbij economen waarschuwen dat de groei niet snel zal hervatten. Zo zullen sectoren als het toerisme en de luchtvaart niet op 100 procent van hun capaciteit draaien zolang er geen vaccin is wat ook telt voor andere sectoren. Ook dreigt de crisis nog lang op de arbeidsproductiviteit te wegen waardoor het Belgische potentieel voor lange tijd niet volledig gebruikt zal worden.

Alles duurder

Een andere oplossing is iets wat de Europese Centrale bank al jaren probeert, maar waar ze niet in slaagt en dat is de inflatie te doen stijgen. In tegenstelling tot een belastingverhoging, is deze onzichtbare belasting op de koopkracht niet direct toe te wijzen aan het beleid van politici. Wanneer de prijzen stijgen en de inkomsten uit lonen en bezit eveneens stijgen, kan je oude schulden steeds makkelijker aflossen.

Het bepalen van het inflatiepeil is steeds een delicate evenwichtsoefening omdat overheden dit niet in de hand hebben. Eens een hoge inflatie haar intrede doet in het land, heeft dit vaak een zelfversterkend effect, waarna het zeer moeilijk is om ze nadien weer te temperen. Ook kan inflatie inwoners en beleggers wegjagen uit de eigen munt en andere sterke munten doen kopen om de eigen koopkracht te beschermen. Toestanden waar veel groeilanden vandaag nog steeds mee af te rekenen hebben.

Nieuwe belastingen en daling in de uitgaven realistisch

Het is niet voor niets dat veel Belgen momenteel wel blij zijn dat er geen volwaardige regering is. Eenmaal een nieuwe regering gevormd is, zal deze immers niet anders kunnen dan orde op zaken te stellen en enkele onpopulaire beslissingen te nemen. Denk hierbij aan het verhogen van de belastingen en het onder de loep houden van bepaalde uitgaven. Echter heeft dit land al een van de grootste belastingen waardoor het moeilijk is om nieuwe bronnen te vinden.

Om te weten wat men potentieel allemaal kan beslissen, is het interessant om te kijken naar het laatste onderzoek van de Hoge Raad van Financiën dat al in 2017 besteld werd. In dit onderzoek met 80 voorstellen om een potentiële verlaging van loonlasten te financieren, staan veel voorstellen die ook kunnen dienen om het begrotingstekort deels te stelpen en waar politici inspiratie uit kunnen halen. Denk aan het belasten van kindergeld (1,9 miljard euro), het belasten van reële huurinkomsten (464 miljoen euro), het belasten van bedrijfswagens tegen werkelijk voordeel (1,37 miljard euro) of het verhogen van alle BTW-tarieven wat 2 miljard euro moet opleveren.

De Belgische staat kan even in het rood gaan, maar indien deze crisis langdurige effecten heeft zal de overheid weinig keuze hebben om iets te doen om het evenwicht op lange termijn te herstellen. Zo verwacht het Federaal Agentschap van de Schuld alleen al dit jaar 52 miljard euro te moeten lenen, terwijl de staatsschuld in april al met 9,2 miljard euro toenam. Het gaat dan nog om prognoses van april die kunnen bijgesteld worden in de komende maanden, afhankelijk van een tweede lockdown of tegenvallende economische resultaten.

Schuldafschrijvingen nodig in de toekomst?

Op een gegeven moment ligt de vraag echter op tafel of de schuld nog wel te dragen is en dan komen afschrijvingen in zicht. Als Italië inderdaad naar een schuldratio gaat van 180 procent, zoals Peter De Keyzer vorige week op deze site zei, dan is de kans nihil dat Italië ooit zijn schulden gaat terug betalen. Niet enkel de rente, maar ook het geleende bedrag moet ooit terugbetaald worden wat momenteel gebeurt door nieuw geld op te halen om de oude putten te vullen.

Nu de groei verandert in krimp en de inflatie zelfs tijdelijk in deflatie kan veranderen, zijn we meer dan ooit afhankelijk van de centrale banken om de economie te redden. De vraag is echter of je een schuldprobleem kan oplossen met meer schuld, of dat op de lange termijn andere stappen nodig zijn.

schuldenprobleem

Welke oplossing voor het schuldenprobleem?