It’s all about the money…

De Scottish National Party (SNP), het politieke vliegdekschip waarop Schotse nationalisten vertrouwden om de onafhankelijkheidsdroom te verwezenlijken, is op spectaculaire wijze tegen een rots van corruptieaantijgingen aangevaren. De partij zal op zijn minst moeite hebben om zich te herstellen tot het onderzoek naar de vermeende corruptie is afgerond. De kwestie draait om een bedrag van ongeveer 700.000 euro dat in 2021 nergens meer terug te vinden is in de boeken van de partij. De gelden werden opgehaald bij sympathisanten en dienden voor de organisatie van een twee onafhankelijkheidsreferendum. De partij heeft echter slechts iets meer dan 100.000 euro op de rekening staan. Waar al die centen heen zijn, daar lijkt niemand een antwoord op te kunnen geven. Doorbraak berichtte hier al in juli 2021 over.

De arrestatie op zondag 11 juni 2023 van de voormalige First Minister, Nicola Sturgeon, is de derde spraakmakende arrestatie in deze zaak, na eerder in het jaar die van haar echtgenoot, de voormalige topman van de SNP, Peter Murrell, en voormalig partijpenningmeester Colin Beattie. Allen werden ze zonder aanklacht vrijgelaten in afwachting van verder onderzoek.

De neergang van een politiek talent

Nicola Sturgeon was tot voor kort een van de meest succesvolle politici van Schotland en het Verenigd Koninkrijk. Dat maakt haar val het meest spectaculair in de hele zaak. Mevrouw Sturgeon hielp mee de basis te leggen voor de nationalistische overheersing van de Schotse politiek, en overschouwde die dominantie vervolgens gedurende acht jaar als minister-president. Haar ambtstermijn werd bepaald door een ononderbroken reeks electorale triomfen op lokaal, Schots en Brits niveau.

Critici van haar beleid schetsen haar periode echter als een van stilstand. ‘Een opmerkelijk gebrek aan prestaties op het beleidsfront’, noteert een van de Britse krantencommentatoren. ‘Toen ze haar ambt verliet, worstelde haar gedeconcentreerde administratie met dezelfde problemen die bestonden toen ze in november 2014 aantrad: een grote en schadelijke prestatiekloof tussen rijke en armere leerlingen op Schotse scholen, historisch lange wachttijden voor vitale operaties en een sclerotische Schotse economie.’

De kampioene van de nationalisten

Nog voordat Sturgeon in 1999 lid werd van het Schotse parlement, viel ze op in de kleine wereld van de Schotse politiek. Na zich tevergeefs kandidaat te hebben gesteld voor een aantal gemeenteraads- en Westminster-zetels (in 1992 werd ze de jongste algemene verkiezingskandidaat ooit toen ze de SNP vertegenwoordigde in het kiesdistrict Shettleston), werd ze uiteindelijk gekozen in Holyrood bij de eerste regionale Schotse verkiezingen in 1999. Ze werd voortaan beschouwd als een partijtopper en ze vormde een hechte persoonlijke en politieke band met Alex Salmond tijdens zijn eerste periode als SNP-leider.

In 2004 keerde Salmond terug als partijleider en Sturgeon werd zijn politieke rechterhand. Het duo Salmond-Sturgeon leidde de SNP naar een electorale triomf in 2007. Salmond werd minister-president en bereidde zijn land voor op een onafhankelijkheidsreferendum. Nicola Sturgeon diende in die periode als minister van Volksgezondheid van Schotland. Ze bleek razend populair bij de partijactivisten en bij de Schotse kiezers. Haar no-nonsens communicatie sloeg aan. Toen Salmond aftrad in de nasleep van de nederlaag in het Schotse onafhankelijkheidsreferendum van 2014, was er bijgevolg maar één realistische kandidaat aan wie de fakkel kon worden doorgegeven.

Enkele maanden nadat Sturgeon haar intrek had genomen in Bute House, de officiële residentie van de eerste minister van Schotland, leidde Sturgeon de nationale verkiezingscampagne van de SNP. De partij behaalde een ongeziene zege waarbij het 56 van de 59 Schotse zetels in het Britse Lagerhuis veroverde. Scottish Labour, traditioneel de machthebber in het noorden van het koninkrijk, werd gereduceerd tot een zitje. Een jaar later, toen het VK nipt voor Leave stemde, terwijl Schotland met ongeveer 60% voor Remain stemde, kreeg Sturgeon het ideale vuur in handen om het verlangen naar een tweede onafhankelijkheidsreferendum aan te wakkeren.

De invloedrijkste politica

Dit werd de periode waarin de invloed van Nicola Sturgeon zich op zijn hoogtepunt bevond. Ten eerste weigerden opeenvolgende Britse premiers, van Theresa May tot Rishi Sunak, in te gaan op haar eisen voor een tweede stemming. Ze kreeg daarbij ook niet altijd even subtiel steun en bewondering van verschillende stemmen buiten Schotland, van Remainers tot politici uit de Europese Unie.

Tegelijk werd het leiderschap van Sturgeon verstoord door de juridische strijd van haar voorganger, Alex Salmond, die in de rechtbank terecht was gekomen voor een reeks aanklachten op basis van klachten over seksueel wangedrag. Salmond werd vrijgesproken, maar Sturgeon, die de kant van de vrouwelijke klagers had gekozen, werd een voorwerp van afkeer van Salmond en zijn aanhangers.

De nieuwe partij van Alex Salmond, Alba, nam met plezier Nicola Sturgeon en de SNP onder vuur en wees daarbij op alle tekortkomingen. Dit was immers een persoonlijke vete geworden tussen twee politici die vroeger een hecht team vormden. Toch leek dat weinig invloed te hebben op haar populariteit bij de Schotten. Haar reputatie werd nog versterkt tijdens de covid-pandemie toen ze ervoor koos om in live tv-uitzendingen te verschijnen om het publiek op de hoogte te houden van de lockdowns en de vaccinatiecampagnes. Haar communicatiestijl tijdens de pandemie deed die van Boris Johnson en de Britse regering verbleken.

Toenemend onvermogen

Steevast beloofde Sturgeon aan haar aanhangers dat er een tweede referendum op komst was. Maar haar onvermogen om die belofte hard te maken frustreerde haar achterban meer en meer. Ze vroeg daarom een definitieve uitspraak van het Britse Hooggerechtshof over de vraag of de goedkeuring van de Britse regering strikt noodzakelijk was voor het Schotse parlement om een tweede stemming te organiseren. Het Britse Hooggerechtshof oordeelde dat de Schotten zonder de goedkeuring van de regering in Londen niets konden aanvatten. Een eigengereid scenario zoals in Catalonië schrikte Sturgeon af. Het past ook niet in de legalistische tradities van het land.

De politica kreeg almaar meer te kampen met toenemende problemen om haar heen. Er was de crisis in de belangrijke scheepsbouwsector, de langer wordende wachtlijsten bij de nationale zorg, het steeds luidruchtiger wordende ongeduld van haar eigen activisten voor een referendum en dan kwam er dat populaire veto van de Britse regering over haar wetgeving voor genderidentificatie bij transgenders. De SNP raakte intern meer en meer verdeeld over de positie van transgenders en de genderidentificatie van personen. De zaak-Bryson werd een van de laatste wapenfeiten van de minister-president. De kwestie ging om de vraag of een biologische man, die veroordeeld was voor twee verkrachtingen van vrouwen, als transvrouw thuishoorde in een vrouwen- of mannengevangenis? Sturgeon maakte aan het parlement bekend dat Bryson in een mannenafdeling zou belanden, en daarmee ondergroef ze haar eigen standpunten over transgenderkwesties.

Het politieke einde?

Plots gooide Nicola Sturgeon tijdens een haastig georganiseerde en onverwachte persconferentie in februari definitief de handdoek in de ring. De vrouw die voorbestemd leek om met Schotland als een onafhankelijk land een nieuw tijdperk in te wandelen, had er genoeg van. ‘Dit is geen reactie op de recente strubbelingen. Dit komt van dieper. De manier waarop nu aan politiek gedaan wordt, is de laatste jaren veel intenser, en ik durf zelfs zeggen brutaler, geworden’, sprak ze op de persconferentie.

De aankondiging kwam als een totale verrassing. Er klonken van alle kanten – uitgezonderd bij unionistische Schotten – lofbetuigingen die Nicola Sturgeon bezongen als ‘integer, trefzeker, laagdrempelig en charismatisch’. De beschreven arrestaties die iets meer dan een maand na haar ontslag volgden, deden echter de wenkbrauwen fronsen. Na haar ontslag werd nog her en der geopperd dat de politica een internationale functie zou kunnen opnemen, bijvoorbeeld voor de Verenigde Naties. Zolang de zweem van corruptie rond haar hoofd cirkelt lijkt die kans klein.

Prominente partijleden, die haar ooit bijna aanbaden, eisen nu zelfs haar schorsing uit de SNP. Als ze er effectief officiële aanklachten volgen, dan zullen die haar nalatenschap als minister-president helemaal overschaduwen.

Scottish Labour

SNP-leden eisen schorsing Nicola Sturgeon