De Europese Commissie moet haar ambtenaren tijdelijk verbieden om lucratieve banen aan te nemen in de privésector als er mogelijk belangenconflicten bestaan. De ombudsvrouw van de EU, Emily O’Reilly, deed deze oproep voor de zoveelste keer tijdens de voorstelling van haar jaarverslag.

In principe moeten topambtenaren een ontluizingsperiode doormaken om de twijfel over hand- en spandiensten voor bedrijven, en dan vooral lobbygroepen, te voorkomen. Nu vertrekken veel goedbetaalde topambtenaren, die het beleid maken voor de Europese Unie, vaak plots naar multinationals, advocatenkantoren, banken of adviesbureaus. Dezelfde privé-organisaties die lobbyen bij de Europese Commissie om de Europese regelgeving ten voordele van hun werkgever te beïnvloeden. Een mooie naam voor die activiteiten is public affairs.

De verdenking kan ontstaan dat die ambtenaren die lucratieve baantjes kregen als dank voor bewezen diensten. In het meest positieve geval krijgen ze die job omdat ze alle betrokken ambtenaren, alle procedures en alle details betreft het onderwerp kennen dankzij hun functie als ambtenaar. Ambtenaren nemen hun netwerk en hun vaak gevoelige of vertrouwelijke kennis mee naar de privé. Een dergelijke overstap van privé naar privé is zelden mogelijk door een niet-concurrentiebeding in het arbeidscontract.

Petitie om pensioen af te nemen

Het frappantste geval is de baan die voormalig voorzitter van de Europese Commissie, de Portugese socialist José Manuel Barroso, kreeg bij de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs. Die bank heeft een slechte reputatie omdat ze bijna aan de basis lag van elke financiële crisis van de laatste vijftig jaar. Bovendien hielp de bank de Griekse regering om de toetreding tot de eurozone te forceren. Iets waar Griekenland absoluut ongeschikt voor bleek.

Tot overmaat van ramp belandde Griekenland door leningen bij Goldman Sachs in vreselijke problemen en veroorzaakte dit de eurocrisis van 2011 tot 2018. Een groep ambtenaren van de Europese Commissie startte dan ook een petitie om Barroso zijn pensioen te ontnemen.

De Europese Commissie zou dus voorwaarden moeten stellen en transparantie geven over haar voormalige werknemers. De ombudsvrouw vindt dat de Europese Commissie een waarborg moet eisen van de nieuwe werkgever en die beperkingen op haar website moeten publiceren.

Draaideur holt integriteit uit

De ombudsvrouw waarschuwde dat de EU-instellingen zich op een ‘kritiek punt’ bevinden in het aanpakken van deze zogenaamde draaideur (revolving doors) tussen de EU en de privé. ‘De falende controle van deze praktijk werkt een cultuur in de hand die het vertrouwen van het publiek in de integriteit en de deskundigheid van de EU-instellingen kan uithollen.’ Het persbericht van O’Reilly laat weinig over aan de verbeelding.

De aanbevelingen volgen eens te meer op een onderzoek van een steekproef van 100 beslissingen genomen door de Europese Commissie in 2019-2021. De steekproef omvat 14 directoraten-generaal, alle kabinetten van de commissarissen, de juridische dienst van de Commissie en het Secretariaat-Generaal. Van al deze beslissingen stelde de Europese Commissie amper twee keer haar veto.

De draaideur tussen de commissie en de privé die ze moeten reguleren is al lang een bezorgdheid. O’Reilly vreest dat de reputatieschade ernstig is of kan zijn. Het zou van gezond verstand getuigen indien de Europese Commissie deze valkuilen zou vermijden, aldus O’Reilly.

Commissie knijpt oogje toe

Volgens de bestaand regelgeving zijn de werknemers enkel verplicht de EU-instellingen te informeren als ze een baan willen aannemen binnen de twee jaar nadat ze de EU verlieten. De commissie kan dan de baan verbieden als ze vreest dat er een belangenconflict bestaat. Bovendien mogen ex-werknemers gedurende twaalf maanden niet lobbyen bij de voormalige werkgever.

In de praktijk past niemand die regels toe. Van 366 ‘sollicitaties’ in de privésector en van de 597 aanvragen tijdens onbetaald verlof van ambtenaren in 2019 blokkeerde de Europese Commissie er amper zes. O’Reilly eist al lang dat de EU-instellingen een onafhankelijk orgaan oprichten om te beslissen over de belangenconflicten.

Van topambtenaar naar lobbybudget van 4,5 miljoen euro

Enkele gevallen haalden de schijnwerpers. In 2019 liet de European Banking Authority (EBA) haar voormalig uitvoerend directeur, Adam Farkas, toe om de topfunctie op te nemen bij de lobbyorganisatie Association for Financial Markets in Europe (AFME). AFME heeft volgens het EU Transparancy Register 4,5 miljoen euro budget om met 59 personen onder leiding van Farkas te lobbyen bij de EU. Volgens O’Reilly is het ondenkbaar dat Farkas die baan had mogen aannemen. De commissie en ook AFME legden de bezwaren van de ombudsvrouw naast zich neer.

‘De verhuis van regelgevers naar de sectoren die ze voordien moesten reguleren is een problematische zaak geworden in Brussel, maar de reactie van EU-administratie weerspiegelt dit niet’, aldus O’Reilly.

De ombudsvrouw leidt onderzoeken bij de Europese Investeringsbank (EIB) en de Europese Centrale Bank (ECB). Eerdere onderzoeken bij de Europese Bankautoriteit (EBA) en het Europees Defensieagentschap (EDA) toonden aan dat maatregelen getroffen moesten worden.

Vis begint te stinken aan de kop

De ombudsvrouw stelde 18 mei ook haar jaarverslag voor. In januari wees ze tevens al op het schandaal dat de voorzitster van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, haar sms-berichten met Pfizer had gewist wat tot ‘deletegate’ leidde. Von der Leyen zou via omwegen miljoenen euro verdiend hebben aan de gezamenlijke inkoop van vaccins door de Europese Commissie. Een aantijging van corruptie die Von der Leyen als Duits minister ook al kreeg in een andere zaak.

De transparantieregels bij de Europese Unie bestaan twintig jaar, mijmerde O’Reilly in haar voorwoord bij het jaarverslag. Nog steeds vallen tal van diensten van de EU niet onder haar bevoegdheid. De ombudsvrouw kan ook geen sancties nemen, maar enkel doorverwijzen naar het Europees Bureau voor Fraudebestrijding Olaf dat evenmin zeer veel sancties kan nemen. Door de komst van de Europese openbare aanklager EPPO zou dit kunnen veranderen, maar corruptie intern in de EU behoort niet echt tot de opdracht.

Secretariaat-Generaal

EU-ambtenaren blijven flirten met corruptie