De plasticbelasting van de Europese Unie is niet op feiten gebaseerd. Voor de EU hoeft dit blijkbaar ook niet. De lidstaten mogen hun burgers gewoon belasten om een arbitrair door de Europese Commissie bepaald bedrag tegen zogenaamde plasticvervuiling bij elkaar te sprokkelen. Indien bedrijven en consumenten meer recycleren verandert dat hoegenaamd niks aan de EU-belasting die ze moeten opbrengen.

Op een EU-top in Brussel in juli 2020 besloten de Europese regeringsleiders om een heffing van 80 eurocent per kilogram te heffen op niet-gerecycleerd plastic. 800 euro per ton met andere woorden. Op 14 september maakte de Europese Commissie de bedragen en modaliteiten bekend. Vanaf 2021 moet elke lidstaat het overeenkomstige bedrag betalen aan de EU. Voor België is dat liefst 150 miljoen euro. Estland bijvoorbeeld moet 23,6 miljoen euro afgeven. Frankrijk zelfs meer dan een miljard euro omdat het maar 27 procent van alle plastic zou recycleren, terwijl het EU-gemiddelde op 47 procent ligt. De maatstaf van heffing moet zelfs niet op feiten zijn gebaseerd, maar kan gewoon bij elkaar gehaald worden door de eigen burgers te belasten.

Macron: belastingbetaler buiten schot

De Franse president Emmanuel Macron kondigde op TF1 met veel bombarie aan dat niet de belastingbetaler zal opdraaien voor die nieuwe EU-belasting. Elke lidstaat heeft de vrijheid de EU-belasting te vorderen van fabrikanten, handelaars of consumenten. Door de omzetting in de nationale wetgeving loopt de betaling aan de EU achter, maar de EU drong bij monde van Eurocommissaris Virginijus Sinkevicius aan om op te schieten.

De plasticbelasting moet de EU jaarlijks 6 tot 8 miljard euro opbrengen. Wetende dat Frankrijk tussen de 1,3 en de 1,4 miljard euro en Duitsland – dat zeer veel recycleert – 1,4 miljard euro moeten ophoesten, blijkt al snel dat de belasting niet eerlijk verdeeld is per lidstaat. De grootste vervuilers Spanje en Italië betalen eigenlijk het minst.

Raad van State legt bommetje

De Belgische 150 miljoen EU-belasting zou uit de algemene middelen van de federale regering komen beloofde de regering, maar daar stak de Raad van State op 2 februari een stokje voor. De Raad van State (die het advies ook niet publiek toont op zijn website) stelt dat de deelstaten die 150 miljoen euro moeten betalen. De rare kronkel van de EU dat de lidstaten zelf mogen kiezen hoe ze de opgeëiste EU-belasting financieren, zorgt al meteen voor institutionele problemen in België. Indien de federale regering geen nieuwe taks kan of wil invoeren, moet het geld gewoon uit de schatkist komen. België draagt al 4 miljard euro per jaar bij aan de Europese begroting en die centen komen uit de schatkist.

Nu zelfs een hypothetische federale plasticheffing uitgesloten lijkt, stelt zich het probleem van de verdeling van de arbitrair bepaalde 150 miljoen euro tussen de drie gewesten. Zelfs als ze eerlijk wordt verdeeld tussen Vlamingen, Walen en Brusselaars, dan nog kan elk van die regeringen kiezen of ze een plastictaks invoert of niet. Deze fiscale autonomie kan voor ongelijkheid tussen bedrijven en burgers zorgen indien bijvoorbeeld Brussel uit algemene middelen put en Vlaanderen via de huisvuilintercommunales de burgers de factuur presenteert.

Gewesten bevoegd voor het afvalstoffenbeleid

Het advies van de Raad van State wees er op dat de gewesten bevoegd zijn voor het afvalstoffenbeleid en ook voor de belastingen op afvalstoffen. Zolang die knoop niet doorgehakt is, kan België de EU-belasting niet betalen. De adder onder het gras is de parlementaire goedkeuring. Naast de Kamer zullen ook het Vlaams, Waals en Brussels Parlement moeten instemmen. Na het Europese Eigenmiddelenbesluit dat de deur openzet naar ongelimiteerde EU-belastingen zal ook hier allicht niet de minste tegenstem in de regionale parlementen iets uithalen.

De Nederlandse Raad van State waarschuwde ondertussen al wel voor de financiële gevolgen van het coronaherstelfonds via het Europees eigenmiddelenbesluit. Ondanks de verzekering van de Nederlandse regering dat de EU-belastingen geen blanco cheque zijn, denkt de Nederlandse Raad van State daar dus duidelijk anders over.

Onconventionele taks

Eurocommissaris Virginijus Sinkevicius zei in gesprek met de Griekse krant Kathimerini ‘Every country sets its own targets. When these are not met, then there should be additional taxation’. Elk land mag dus zijn eigen fiscale doelen stellen als het opgelegde totaalbedrag maar op de EU-rekeningen wordt overgeschreven. Eventuele extra belastinginkomsten mogen de lidstaten houden. Volgens de 31-jarige Litouwer Sinkevicius is het immers geen ‘conventionele heffing of taks’.

De EU-belasting is vooral onconventioneel omdat ze puur het gevolg is van een hetze door Greenpeace tegen kunststof en de honger naar eigen middelen van de Europese Commissie. Uit echt wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de fameuze plastic soup in de oceanen helemaal niet bestaat. Zelfs het speciaal voor dit probleem opgestarte project SCAMPI (Seafloor Currents And Microplastics Investigation) van de Britse National Oceanography Centre (NOC) kon niet bewijzen wat de Europese Commissie allemaal beweerde. Eigenlijk is het Britse onderzoek de enige studie dusver.

300 miljoen ton plastic

Op 2 mei 2019 berekende Dr Mike Clare van NOC dat de drijvende plastic amper één procent vormt van de kunststof in de oceanen. De rest zinkt gewoon naar de bodem. De lead author van de paper, Dr Ian Kane van de University of Manchester, zei: ‘Microplastics have been found in nearly all environments on our planet, yet we only have a very limited idea of how they are transported; particularly in the deep sea. There is now a pressing need to get more data to link hotspots of marine pollution with transport processes, and determine the ultimate fate of microplastics in the deep sea’. Kortom bijna alle milieuactivisten weten nauwelijks waarover ze praten.

Van de 300 miljoen ton plastic die elk jaar wordt geproduceerd zou 10 miljoen ton in de oceanen belanden. ‘Whilst we know a lot about this plastic there are still key questions we still do not fully understand about where this plastic goes, and the impact it has on people and marine life.’

Het rapport ‘Packaging plastics in the circular economy’ van maart 2020 door de European Academies’ Science Advisory Council (EASAC) waar onderzoekers uit 28 Europese landen aan deelnamen presenteerde een overzicht van de omvang van het probleem en van mogelijke oplossingen. De landen in de Europese Unie vormen echter niet de grote vervuilers. De bron van het meeste plastic in de oceanen zit vooral in Azië en Afrika.

Plastic rietjes

Door de Single-Use Plastics Directive die de EU aannam in 2019 (en die in 2021 door alle lidstaten moet omgezet zijn in nationale wetgeving) zijn plastic rietjes, oorstokjes en koffielepeltjes verboden. Zo moeten 90% van alle plasticflessen tegen 2029 worden gerecycleerd. Een EU-belasting om de EU-schatkist te vullen belemmert zo eigenlijk de beleidsruimte om meer recyclage te bevorderen.

De mileuvereniging Deutsche Umwelthilfe (DUH) vond de EU-belastingen zelfs nog niet hoog genoeg. Claas Oehlmann van het Bundesverband der Deutschen Industrie sloot niet uit dat de EU-belasting de recyclage eerder zal tegenwerken dan bevorderen. Strikt juridisch is de EU bovendien zelfs niet bevoegd voor afvalstoffen.

Single-Use Plastics Directive

Taks op plastic waardeloos voor leefmilieu