Het groezelige drama Skunk van de Vlaamse filmmaker Koen Mortier is geïnspireerd op het gelijknamige boek van Geert Taghon uit 2015. Het confronterende verhaal uit de jeugdzorg was gebaseerd op de eigen ervaringen in de jeugdpsychiatrie van de schrijver. Doorbraak sprak met Koen Mortier.

Waarom vermeld je pas na de film dat het verhaal gebaseerd is op waargebeurde feiten? Gewoonlijk staat dat aan het begin van de film.

Koen Mortier: ‘Toen ik het boek van Taghon aan het lezen was, dacht ik: hoe gewelddadig, hoe overdreven… Op de laatste pagina lees je dan ineens: “Dat is mijn ervaring als begeleider”. De afloop van dat verhaal, dat niet in het boek staat, was nog heftiger: de jongen heeft zelfmoord gepleegd, is in een beerput gesprongen nadat hij zijn vader messteken had gegeven.’

‘Het straffe vind ik dat wij als samenleving niets weten van deze jeugdproblematiek. We lezen wel eens iets in de krant maar weinig of niets over de omstandigheden daarvan. Die kinderen zijn zo kapotgemaakt dat redden moeilijk is. Dat vond ik interessant. Wij als maatschappij negeren dat allemaal, willen dat niet weten, willen daar buiten staan. Hetzelfde met wat in oorlogen gebeurt. We weten daarvan heel weinig, de eerste week is dat nog hip nieuws, daarna sterft dat uit. Het geweld, de pijn en het afzien kunnen wij ons niet voorstellen. Zo oppervlakkig zijn wij.’

Hoe belangrijk was de research?

/media-credit Regisseur Koen Mortier.

‘Ook voor mij was die wereld nieuw. Bij mij in de klas zaten wel twee jongens uit een “voorziening” — zo heet een instelling in de jeugdzorg. Wij wisten dat, maar verder werd daar niet over gepraat. Na het lezen van het boek zei ik aan de schrijver dat ik met dat verhaal wel iets wou doen en dat ik instellingen wou bezoeken. Een twintigtal in Vlaanderen heb ik er gezien en heb ik naar verhalen geluisterd van zowel jongeren als van begeleiders: hartverscheurende verhalen waren dat! Het rare is dat die jongeren pas in een instelling terechtkomen nadat ze zelf iets hebben gedaan. Ze zijn jaren mishandeld, misbruikt, dan doen ze zelf iets en vliegen ze binnen: dat is heel heftig!’

‘En de begeleiders zijn hardwerkende mensen die geen respect krijgen van de maatschappij. Hoe langer hoe meer worden zij geconfronteerd met extreem geweld. Zo’n instelling is een cocon van agressie. Het zijn overigens vooral vrouwen die dat werk doen. De begeleiders in de film zijn geïnspireerd op mensen die ik heb ontmoet.’

Begeleider Jos zegt in de film op een bepaald moment tegen Liam: ‘Eigenlijk ben jij een goeie gast!’ En even later Liam: ‘Ik wil naar school!’ Replieken die je niet echt verwacht?

‘Meestal is dat wel zo! Eigenlijk zijn die gasten niet slecht maar ze zijn zo gemanipuleerd dat ze verkeerde keuzes zijn gaan maken. De film speelt zich af in 2007 toen slachtoffers en daders nog samen zaten alsof dat vanzelfsprekend was. Nu is dat niet meer zo. Als een jongen binnenkomt, moet hij in een kamer met een ijzeren wc — naakt — en krijgt hij kleren die niet kunnen gescheurd worden. In die kamer komen ze ook terecht wanneer ze stout zijn geweest.’

Eén op tien jongeren zou misbruikt worden. Dat zijn de officiële cijfers?

‘Het zal nog veel meer zijn. Tijdens de lockdown is het heel heftig geweest. En dan hebben we het over hier bij ons. Misbruik is echt crazy!’

Toch vindt jouw hoofdpersonage een uitweg?

‘Een begeleider vertelde me: “Ik zoek altijd naar een connectie, hoe moeilijk dat ook is, om ze weg te krijgen uit dat negatieve patroon.” In het boek is het hoofdpersonage mentaal achter. Dat wou ik niet voor de film. Ik wou een normale, gewone jongen als Liam die het ongeluk heeft in een fout gezin te zitten. Ik wou zijn slachtofferschap eruit, zodat je als toeschouwer automatisch wat sympathie voor hem gaat voelen. En ik gunde hem een persoonlijke catharsis: een gevoel van bevrijding. Letterlijk de demonen uit jezelf verwijderen.’

Hoe heb je dat filmisch aangepakt?

‘Na mijn vorige film “Engel” (een fantasie over het tragische levenseinde van wielericoon Frank Vandenbroucke, red.) wou ik een film waar het beeld geen grote impact heeft. Met de director of photography Nicholas Karakatsanis had ik afgesproken nu eens te werken zonder voorbereiding. We zouden maagdelijk op de filmset staan, de acteurs hadden alle vrijheid, de scène zou zich zelf wel vormen. De camera kreeg een actieradius van 360 graden, geen licht dat in de weg stond… ‘

‘Het huis waar Liam woont is de hel! Het werk van Caravaggio was voor mij als inspiratie belangrijk: donker, zwaar waar dat duivelse in steekt. Met als apotheose een soort piëta maar waar de dode Jezus in de schoot van zijn moeder Maria ligt, is het in de film de vrouw in de schoot van haar man.’

‘Voor de scènes in de instelling wou ik alles lichter: geen sterke kleuren, een soort grijsachtige wereld. Met een camera heel dicht op de huid van de personages. De camera maakt daar deel uit van het geheel alsof het een point of view van een van hen is. Trouwens. De jonge hoofdauteur Thibaud Dooms (Liam) is de beste acteur met wie ik ooit heb gewerkt.

Skunk

‘Skunk’-regisseur Koen Mortier: ‘Misbruikte jongeren zijn zo kapotgemaakt dat redden moeilijk is’