De lidstaten van de Europese Unie beschikken allemaal over een gezondheidszorgsysteem dat bij de beste van de wereld behoort. De Benelux, Duitsland en de Scandinavische landen beschikken naast de meest performante gezondheidszorg ter wereld over een enorme farmaceutische industrie. Daaraan heeft de EU geen enkele verdienste. Toch is dankzij de Europese Commissie de tijd dat meewarig met de Britse NHS werd gelachen nu zeker voorbij.

Greep op Europese gezondheidszorg

De Europese Commissie weigert echter een mea culpa te slaan en kiest voor de vlucht vooruit. Naast het bashen van de farmaceutische industrie, het verspreiden van nepnieuws (onder andere over 2,6 miljoen ‘verborgen’ AstraZeneca-vaccins in Italië) en het schofferen van bevriende naties en Europeanen buiten de EU door een compleet exportverbod in te voeren (op het Albanese Kosovo na dan dat de EU al decennia ‘bestuurt’), kiest de Europese Commissie voor de gebruikelijke recepten: nieuwe EU-organisaties met dure ambtenaren oprichten en EU-belastingen eisen.

Op zich lagen die remedies voor het huidige debacle al in de lade. Zo handelde punt 16 in de Sociale Pijler (Europese Pijler van Sociale Rechten) van de EU over gezondheidszorg. Deze Sociale Pijler gaat zelfs een heel stuk verder dan het Handvest voor de Grondrechten van de EU. De coronapandemie fungeert dus enkel als glijmiddel om de EU greep te geven op de Europese gezondheidszorg.

Doeltreffend lobbywerk

Het lobbywerk is al maanden bezig en werkt blijkbaar een pak beter dan de poging tot vaccinstrategie. De Duitse pro-EU-denktank Peterson Institute for International Economics (PIIE) riep ondertussen op 24 maart op om EU-belastingen te gaan heffen om een EU-gezondheidszorg op te zetten. ‘[…] proposed Health Emergency Preparedness and Response Authority (HERA) by requiring the mobilization of common fiscal resources for vaccine development and production’. Dit HERA is een Commission Work Programme. Het zou in staat moeten zijn om de ‘gepaste financiële risico’s te nemen om vaccinontwikkeling in een vroeg stadium te ondersteunen ten bate van de ganse EU-bevolking’.

Uiteraard met het aanwerven van topprofielen uit de privésector ‘om het gebruik van het EU-belastinggeld te bewaken’. Hoewel nog steeds een procedure van openbare raadpleging loopt over de wenselijkheid van HERA is de planning dat dit agentschap in het vierde kwartaal van 2021 operationeel zou zijn. De beslissing werd op 11 november 2020 al genomen (dat was nochtans een officiële feestdag in bijna de hele EU op Duitsland na dan).

Macht, geld en geen resultaten

HERA is gewoon een zoveelste machtsgreep van de Europese Commissie op soevereine bevoegdheden van de EU-lidstaten. De Europese Commissie, die nochtans een bevolking moet helpen die bijna de helft groter is dan die van de Verenigde Staten (pakweg 43% grotere bevolking), liep meteen al een maand achter op de VS. Pas op 17 juni 2020 lanceerde de Europese Commissie een Emergency Support Instrument (ESI) met een zak geld van 2,7 miljard euro.

Het ESI bood EU-landen en Noorwegen de kans om vaccins te kopen aan een afgesproken prijs. ESI betaalde het voorschot aan de fabrikanten. De lidstaten moeten dus bij levering het ESI terugbetalen. Kwade tongen beweren dat de platte portemonnee van de Commissie de vertraging bij het onderhandelen en het bestellen veroorzaakte. Het kan ook gewoon arrogante krenterigheid geweest zijn. De Commissie beweerde dat het gebrek aan eigen middelen (lees EU-belastingen) hun onderhandelingsruimte beperkte.

De deals met de fabrikanten dateren van 14 augustus met AstraZeneca, 18 september met Sanofi-GSK, 8 oktober met Janssen Pharmaceutica NV, 11 november met BioNTech/Pfizer, 17 november met CureVac en tenslotte 25 november met Moderna. Elke keer pakten de betrokken eurocommissarissen Stella Kyriakides en Ursula von der Leyen uit met ronkende persberichten.

Opeenstapeling van flaters

De Europese Commissie stapelde echter de flaters op. Zo veroorzaakte kritiek in de Duitse pers op de EU dat Ursula von der Leyen in januari 2021 een contractueel dispuut met AstraZeneca opblies en disproportioneel escaleerde. Het opleggen van exportlicenties voor vaccins zette veel kwaad bloed. Toch vond von der Leyen het op 25 maart nodig om transparantie en wederkerigheid te eisen. In een communiqué scherpte ze het export authorisation scheme nog aan en nam op Kosovo na alle bevriende Europese landen hun vrijstellingen voor de exportban af.

Tussen januari en 24 maart ontving de EU 380 exportaanvragen voor 33 bestemmingen. Het ging om ongeveer 10,9 miljoen dosissen voor het Verenigd Koninkrijk, 6,6 miljoen voor Canada, 5,4 voor Japan, 4,4 miljoen voor Mexico, 1,5 miljoen voor Saudi-Arabië, 1,5 miljoen voor Singapore, 1,5 miljoen voor Chili, 1,3 miljoen voor Hong Kong, 1 miljoen voor Korea en 1 miljoen voor Australië. Eigenlijk klein bier voor wie weet dat de EU zelf 1,6 miljard dosissen bestelde. Dus 351/16000 van de bestelde volumes of 0,02 procent van de Europese coronavaccinorder! In plaats van ‘vaccine export transparency’ begon de Europese Commissie dus een handelsoorlog met enorme diplomatieke gevolgen. De reputatie van de EU lag aan diggelen.

EU grootste uitvoerder vaccins

Met 34 miljoen dosissen tussen 1 februari en 9 maart is de EU inderdaad de grootste uitvoerder van vaccins. Het aantal valt echter in het niet met de tekorten aan vaccins die de EU niet geleverd krijgt aan haar lidstaten. Daarnaast beweert de EU ook de derde wereld via COVAX te willen voorzien van coronavaccins. De EU-hypocrisie kent werkelijk geen grenzen.

Europarlementariër Johan Van Overtveldt (N-VA) fileerde in een publieke tribune op de website van Knack op 24 maart het onvermogen en het falen van de Europese Commissie. Volgens Van Overtveldt miste de Europese Commissie de kans om de meerwaarde van de Europese Unie te bewijzen. ‘Want, als die Europese Unie haar overkoepelende meerwaarde zou kunnen bewijzen, dan was het toch wel nu. Met name kleinere lidstaten zouden een vogel voor de kat zijn als ze op eigen houtje zouden moeten gaan onderhandelen om vaccins in handen te krijgen. Vandaag, een jaar later, kunnen we alleen maar vaststellen dat de Europese Commissie gefaald heeft. En helaas meer dan eens.’

Van Overtveldt zegt trouwens luidop wat iedereen ondertussen weet: ‘Het resultaat is dan ook dat de Europese Commissie verwachtingen heeft gecreëerd die ze niet heeft kunnen inlossen. Het lijkt erop dat commissievoorzitter von der Leyen zich behoorlijk wat Duitse druk laat aanmeten, die ook nog eens versterkt wordt door tegenvallende verkiezingsresultaten.’

Beschamend lage vaccinatiegraad

Ook de kleinzielige attitude tijdens het onophoudelijke bashen van AstraZeneca heeft volgens de europarlementariër een onderliggende reden: ‘Al van bij de start werd er met argwaan gekeken naar AstraZeneca, een “Brits” vaccin in een post-brexit tijdperk. Eigenlijk was en is er echt geen plaats voor dergelijke kleine politieke spelletjes temidden een crisis. Als dát de geopolitieke rol is die deze Commissie wil spelen, dan mogen we ons stilaan zorgen beginnen te maken.’

De nieuwe Health Emergency Preparedness and Response Authority (HERA) is daarom een compleet overbodige en vooral voorspelbaar inefficiënte organisatie om mogelijke nieuwe pandemieën te bestrijden. De EU slaagt er nog steeds niet in haar aankoopbeleid op orde te brengen en haar verplichtingen naar de lidstaten toe na te komen. De vaccinatiegraad binnen de EU is beschamend laag. Waar die in Israël op >55 per 100 inwoners ligt, in het Verenigd Koninkrijk op 45 per 100 inwoners en in de Verenigde Staten op 38 per 100 inwoners haalt de EU amper 9,5 procent vaccinatiegraad. Bescheidenheid en terughoudendheid zouden de Europese Commissie sieren.

sociale pijler

Europese Commissie verknoeit vaccinatiegraad EU

Jongeren in de politiek: Kevin Maas, Jong CD&V