De coronacrisis is du jamais vu en zal wellicht de geschiedenis ingaan als de zwaarste medische, economische en sociale schok die de wereld sinds de Tweede Wereldoorlog te verwerken kreeg. Vandaag is het nog alle hens aan dek om de schade zoveel mogelijk te beperken. Maar wat staat ons binnen enkele maanden te wachten? En hoe willen onze politici — zodra ze opnieuw aan de knoppen zitten — dit land dan opnieuw op de rails krijgen?

Vijf weekends lang interviewt Doorbraak Vlaamse toppolitici over de lessen die ze uit deze crisis trekken, én over hun maatschappelijke en politieke toekomstvisie. Sp.a-voorzitter Conner Rousseau bijt de spits af. Volgende zaterdag: CD&V-voorzitter Joachim Coens.

Wat is de belangrijkste les die deze coronacrisis u als politicus geleerd heeft?

‘Ik heb het gevoel dat de meeste politici nu wel beseffen dat we in eerste instantie moeten focussen op pragmatische oplossingen voor deze crisissituatie, en dat de overgrote meerderheid van onze politici zich op dat vlak ook heel constructief opstelt. Dat is in de huidige omstandigheden — een minderheidsregering met bijzondere machten — lang niet zo evident. De komende weken zullen moeten uitwijzen of die regering ook openstaat voor input vanuit het parlement. En of we in deze tijden dan eindelijk ook de politieke spelletjes achterwege kunnen laten. Dit gezegd zijnde: enkel een volwaardige regering was natuurlijk hét bewijs geweest dat we die spelletjes echt konden overstijgen.’

Welke systeemfouten heeft deze crisis in uw ogen blootgelegd?

‘Laat ik het eerst positief trachten te verwoorden: ik denk dat het belang van onze sociale zekerheid nooit eerder zo overtuigend is aangetoond. Wie in dit land ziek wordt, hoeft geen schrik te hebben dat het bedrag op zijn bankrekening mee zal spelen in de kwaliteit van de zorg die hij krijgt. Tegelijk wordt nu wel pijnlijk duidelijk dat er ook nog flink wat mazen in het net zitten. Tienduizenden freelancers en kleine zelfstandigen kunnen vaak niet van eenzelfde mate van sociale bescherming genieten. Hier zit dus overduidelijk een systeemfout. We werken in dit land nog op basis van fel verouderde sociale statuten, waardoor niet iedereen die werkt eenzelfde bescherming geniet. We moeten ons sociaal systeem dus dringend de 21ste eeuw binnenloodsen.’

‘Daarnaast legt deze crisis ook nogmaals de vinger op de grote ongelijkheid in dit land: kinderen in een kwetsbare thuissituatie hebben vaak ook geen of veel minder toegang hebben tot computer en internet. Hierdoor worden ze nu dubbel zo hard getroffen. En last but not least: de sectoren die het land draaiende houden, blijken vaak ook de slechtst betaalde sectoren. Voor ons is de conclusie dan ook duidelijk: na deze crisis kan het absoluut niet opnieuw business as usual worden.’

Maakt u dit even concreet?

‘We zullen veel zwaarder moeten investeren in gezondheidszorg, in een veel evenwichtiger verdeling van de koek en in koopkracht en economische groei voor iedereen. Want dit moet duidelijk zijn: in het post-corona tijdperk zal solidariteit ook in ons eigen belang spelen. Zowel nationaal als op internationaal niveau. Mochten er massaal veel jobs sneuvelen, dan heeft dit ook een enorme impact op de algemene koopkracht. Daar dragen we collectief de gevolgen van. We krijgen dus een momentum om het systeem opnieuw van onderuit op te bouwen. De woorden van vandaag moeten de daden van morgen worden.’

Sociale zekerheid en economie

Ik hoor politici én experten al jarenlang pleiten voor een moderne sociale zekerheid die deels op een andere leest geschoeid moet zijn. Bijvoorbeeld door het onderscheid in bescherming tussen loontrekkenden en zelfstandigen volledig weg te werken. Kan ook uw partij zich daarin vinden?

‘Kijk, ik ben 27 en de helft van de mensen rondom mij zijn freelancers en zelfstandigen. Die nieuwe generatie werkt anders, en dus moeten wij als samenleving ook de 21ste eeuw omarmen. Daarmee bedoel ik: bijdragen naar vermogen en ontvangen naar noden. Je krijgt niet meer uitgelegd dat honderdduizenden mensen wel moeten bijdragen, maar zelf op veel minder financiële solidariteit kunnen rekenen.’

‘Tegelijk zullen bijdragen niet enkel meer uit arbeid kunnen komen. Ook kapitaal kan daarbij niet langer buiten schot blijven. Parallel daarmee moeten we naar een efficiëntere en sterke overheid gaan, wat voor mij dus niet noodzakelijk gelijkstaat met een afgeslankte overheid.’

Het regent vandaag opiniestukken over het pre- en post-corona tijdperk, waarbij de rode draad telkens dezelfde is: niets wordt ooit nog zoals vroeger. Is dit niet bijzonder naïef? Zal de focus niet gewoon tweehonderd procent op economisch rendement komen te liggen?

‘Rendement, daar draait het om. Je kan dom besparen, maar ook slim investeren. Een sterke overheid zal massaal slim moeten investeren: in koopkracht, uiteraard, maar ook in mobiliteit, in onderwijs en zorg, noem maar op. De nasleep van de Tweede Wereldoorlog heeft ons geleerd dat massaal slim investeren wel degelijk rendeert.’

Meerwaarde van Europa

Koken kost geld. Waar moet de overheid die centen nog halen na de reusachtige financiële aderlating van de voorbije weken? Ook vanuit Europa krijgen nationale regeringen op dat vlak amper of geen ruimte.

‘Europa zal zijn meerwaarde moeten tonen, nu of nooit meer. En voor een goed begrip: in mijn ogen is die meerwaarde echt gigantisch. De vraag is niet: moeten we investeren? De vraag is vooral: wat is het alternatief? We moeten onze schulden op Europees niveau gemeenschappelijk maken.’

Het getouwtrek van de voorbije weken tussen de noordelijke en de zuidelijke lidstaten laat op dat vlak weinig positiefs vermoeden?

‘Ik begrijp dit echt niet. Als we nu Spanje of Italië van de klif duwen, dan ondervinden alle andere lidstaten daar ook de impact van. We zullen dit samen opnieuw te boven komen, of samen ten onder gaan.’

Het strakke Europese begrotingskader, dat al jarenlang de leidraad vormde van ons economisch beleid, is wat u betreft voltooid verleden tijd?

‘Op korte termijn zeker wel. De focus moet nu volledig op overleven liggen: te beginnen bij de bedrijven, en dus ook de jobs en de werknemers. Daarna moeten we opnieuw groeien, en daarvoor zijn investeringen nodig. In een volgende fase komt er dan ook opnieuw economische groei. Dan moet het duidelijk zijn dat het ook hier geen business as usual meer kan zijn: dit rendement kan niet enkel vertaald worden in dividend voor de aandeelhouders. Zij die het land de voorbije weken draaiende hebben gehouden, moeten dan eindelijk mee een deel van de koek krijgen.’

Denkt u voldoende politiek bondgenoten te zullen vinden voor een dergelijke shift?

‘De tijd zal het uitwijzen, maar vandaag is iedereen plots socialist. Ik hoop dat ze dit ze zich dit binnen enkele maanden ook nog zullen herinneren. Anders maken ze zichzelf én de burgers nu iets wijs. Enkel een solidair Europa kan ons nu redden, ik zie eerlijk gezegd geen enkel alternatief.’

Wellicht niet, maar van overdreven veel politieke daadkracht kan je de Europese Commissie vandaag niet bepaald beschuldigen. Het is al wekenlang ieder voor zich. Wat moeten voor u de prioriteiten zijn van die solidaire Europese aanpak?

‘Zoals al gezegd: eerst moeten we de schulden gemeenschappelijk maken en de nodige miljarden vrijmaken. Tegelijk toont deze crisis in mijn ogen overtuigend aan dat we een aantal beslissingen beter wél op Europees niveau hadden afgestemd. Denk maar aan de lockdown en de sluiting van de grenzen.’

‘Ik denk dat we nu zelfs verder moeten gaan, bijvoorbeeld via een Europese werkloosheidsverzekering in tijden van crisis. Het staat in de sterren geschreven dat een sterke toename van de werkloosheid in één land vroeg of laat tot meer werkloosheid in andere lidstaten zal leiden. Als de koopkracht in Italië of Spanje drastisch terugvalt, dan heeft dit op termijn ook onvermijdelijk ook een impact op de werkgelegenheid in ons land, dat heel sterk exportgericht is.’

Is de globalisering in uw ogen te ver doorgeslagen? Moeten we opnieuw meer inzetten op eigen productie?

‘Laat ons het kind nu ook niet met het badwater weggooien, maar ik denk wel dat het geen kwaad kan om — zeker op Europees niveau — opnieuw wat onafhankelijker te worden. Ook al omdat dit ons zal toelaten om sterker in te zetten op duurzaamheid. Ook hier moet en kan Europa een belangrijke rol spelen, zonder uiteraard te vervallen in puur protectionisme.’

Land in crisis

Even naar eigen land dan: enkele weken geleden bleek nog maar eens hoe lastig het voor politici in dit land is om zich — zelfs in extreme crisissituaties — met vereende krachten achter één gemeenschappelijke aanpak te scharen. Wat zegt dit over het toekomstpotentieel van dit land?

‘Ik zie daarin niet zozeer een probleem tussen noord en zuid, dan wel een illustratie van een totaal verrotte, oude politieke cultuur. Waarbij blijkbaar enkel de kortetermijnwinst nog telt, waardoor de kiezer almaar meer de uitersten van het politieke spectrum opzoekt. Politici zouden zichzelf en deze maatschappij dus een dienst bewijzen mochten ze voortaan toch iets meer aan het algemeen belang en de lange termijn denken. Het kan en mag uiteraard al eens kletteren in de politiek, maar ik hoop toch dat er stilaan een jongere generatie politici opstaat die dat in het achterhoofd houdt.’

Ik ben iets ouder dan u, en zag de Nieuwe Politieke Cultuur ofte NPC ruimt twintig jaar geleden zelfs tot een heus letterwoord uitgroeien.

‘Ik kan op dat vlak geen garanties geven, maar als ik rondom mij kijk, zie ik de wil om iets te veranderen aan de wijze waarop we aan politiek doen wel steeds groter worden.’

Heeft u nog contact gehad met Paul Magnette nadat hij op 15 maart de deal voor een paars-gele noodregering opblies?

‘Jawel, maar wat gebeurd is, is gebeurd, en ik denk dat we nu opnieuw vooruit moeten.’

Zijn de plooien tussen jullie dan opnieuw gladgestreken, en heeft u het gevoel dat net hierdoor ook bij andere partijen de overtuiging gegroeid is dat het na deze crisis echt wel anders moet?

‘Zo in detail heb ik daar met anderen niet over gepraat, maar ik hoop dat mijn oproep aan tafel — en ook achteraf — wel aangekomen is, bij iedereen. Ik wil nu vooral constructief samenwerken en bijsturen waar nodig om deze crisis zo snel mogelijk te bedwingen.’

Hoe moet het verder?

Hoe ziet u het politieke vervolg dan, binnen enkele weken? Pleit u nog altijd voor een federale regering mét N-VA?

‘Voor alle duidelijkheid: inhoud boven samenstelling. Ik heb overigens nooit gepleit voor een regering met N-VA, en ook nu ben ik nog altijd voorstander van een centrumlinks kabinet. In heel veel domeinen gaapt er tussen onze partij en N-VA een heel diepe kloof.’

‘Het klopt wél dat het ik op de vooravond van deze crisis een goed idee vond dat de grootste partijen van het land ook aan de bevolking toonden dat de volksgezondheid voortaan de absolute topprioriteit was. In casu door hun wederzijdse aversie voor minstens enkele maanden opzij te zetten en samen die crisis aan te pakken. En ja, daarin zag ik dan mogelijk ook het begin van een constructief proces om na die gezondheidscrisis ook de al veel langer aanslepende politieke crisis aan te pakken. Maar goed, dat is niet gelukt.’

Hoe moet het dan binnenkort verder?

‘Men zal me echt moeten overtuigen om die bijzondere machten nog eens te verlengen, het parlement moet opnieuw de norm worden. Als ze niet verlengd worden, moet de premier opnieuw het vertrouwen vragen. Krijgt zij dit niet in het parlement, dan zitten we opnieuw in lopende zaken en moet er een formateur worden aangeduid.’

Slotvraag: biedt een crisis als deze mogelijkheden voor een partij als sp.a?

‘Ik denk het wel. Het belang van solidariteit en van een stevig vangnet — op alle mogelijke vlakken — is nooit eerder zo duidelijk geworden als de voorbije weken. Ik mag hopen dat ik de volgende jaren andere partijen niet zo snel nog zal horen pleiten voor verdere besparingen in de gezondheidszorg of op die mensen die het land nu draaiende houden.’

sociale statuten

Conner Rousseau (sp.a): ‘Momentum om het systeem opnieuw van onderuit op te bouwen’