De KGB’er Vladimir Vladimirovitsj Poetin werd president op 1 januari 2000. Toen kon hij nog dromen van het herstel van het imperium dat eind 1991 was ontbonden. Niet dat hij dacht de veertien nieuwe onafhankelijke republieken te kunnen inlijven! Dat niet, maar toch wilde hij ze tenminste zwaar politiek kunnen beïnvloeden en economisch te overheersen.

Nu 20 jaar later heeft hij meer realistische aspiraties. Rusland gedraagt zich als een regionale macht maar met de atomaire kracht van een supermacht. Obama had gelijk toen hij om Poetin te vernederen het had over ‘Rusland als een regionale macht in verval’. Dat belette hem niet hard tegen Rusland te keer te gaan. Deze correcte diagnose van Obama willen de hardliners in de Verenigde Staten niet meer aanvaarden, grotendeels uit een imperialistische mentaliteit, maar vooral om de economische voordelen van de ‘deep state’. Ze verdenken er Poetin nog steeds van het imperium te willen herstellen. Volgens hen lopen de kwetsbare Baltische Staten, Oekraïne, Wit-Rusland en Georgië groot gevaar.

Verre van een romanticus

Met heel wat vooringenomenheid en overdrijving kan men dat inderdaad zo zien. Te meer omdat de media dat voortdurend herhalen. 50 jaar Koude Oorlog bezorgde Rusland een slecht imago. Bovendien is er de mysterieuze figuur van Poetin. Hij is geen democraat maar een autocraat die tot zijn laatste snik aan de macht wil blijven. Hij boezemt angst in. Van deze corrupte miljardair kan van alles en nog wat verwacht worden. Ook oorlog!

Poetin kan zijn opleiding als KGB’er, dus als ultra nationalist, niet verloochenen, maar hij is geen romanticus en droomt niet meer van het grote Sovjetrijk. Zijn twintig jaar ervaring aan het hoofd van de regering hebben van hem een realist gemaakt. Dit geldt ook voor zijn medewerkers in het Kremlin. Ze handelen met een zekere logica, maar vertrekken vanuit een totaal ander standpunt dan wij. Die twee verschillende uitgangspunten behoren tot de essentie van de Koude Oorlog en zijn in de praktijk onoverbrugbaar.

Panische angst in beide kampen

Poetin is in armoede opgegroeid tussen de puinhopen van het door de Duitsers kapot geschoten Leningrad (nu Sint-Petersburg). Hitler had het niet-aanvalspact met Stalin geschonden en was in juni 1941 de Sovjetunie onverwacht binnengevallen. In die wrede oorlog waarin bijna 30 miljoen Russen omkwamen, waaronder negen miljoen soldaten, slaagde Stalin erin de ruggengraat van het Duitse leger te breken. Aan deze overwinning trekken Poetin en de Russen zich nog steeds op. Ze vormt de basis van hun identiteit.

Nadien volgde de Koude Oorlog. Wij geloofden dat de Sovjets bij ons zouden binnenvallen om ons te verknechten. Maar in Oost-Europa en de Sovjet-Unie was er nog een veel grotere angst voor een atomaire aanval van de NAVO. En terecht, de Sovjetunie en haar bondgenoten waren op bijna alle gebieden inferieur aan ons. Ze wisten zeer goed dat ze een gebeurlijke oorlog niet konden winnen en dus ook niet wilden. Dat is nu nog zo. De Verenigde Staten besteedden in 2019 719 miljard dollar aan defensie. De Europese Unie 162 en Rusland 65 miljard dollar. Toch probeert men ons angst in te boezemen voor Russische agressie.

Gorbatsjov en Jeltsin

Maar toen kwam Gorbatsjov en de Sovjetunie viel eind 1991 in 15 stukken uit elkaar. Het Westen had maar al te duidelijk de Koude Oorlog gewonnen. Ook de Oost-Europese satellietlanden verlieten het Pact van Warschau en kozen voor het westerse kamp. Een loodzware klap in het gezicht van een ultranationalist als Poetin. Maar hij paste zich aan, werd een opportunist en verwierf een zeer lucratief politiek mandaat in Sint- Petersburg en later op het kabinet van president Jeltsin in Moskou. Tot zijn oprechte verassing verkoos deze hem in december 1999 tot zijn opvolger.

Oorspronkelijk wou Poetin zoete broodjes bakken met het Westen. Hij wou lid worden van de EEG en desnoods zelf van de NAVO. Maar hij werd afgewezen. Met lede ogen moest hij aanzien dat ondanks duidelijk mondelinge afspraken de vroegere satellietlanden van de Sovjetunie lid van de NAVO werden. Zelfs de Baltische landen, vroeger republieken van de Sovjetunie, sloten zich aan en lieten Amerikaanse troepen op hun grondgebied toe. Toen later nog Oekraïne verleid werd om lid van de EEG en de NAVO te worden, was de maat vol.

Sebastopol kon toch onmogelijk de thuishaven van een NAVO-vloot worden.! Strategisch viel dat op geen enkele manier te verantwoorden. Dit was veel meer dan een provocatie. Poetin wantrouwde het Westen nu meer dan ooit en de nieuwe Koude Oorlog barstte in alle hevigheid los. Het regende sancties van de VS en Europa op Rusland en zijn leiders. Rusland en de Verenigde Staten leefden op gespannen voet en dit zal met Biden als president niet veranderen.

Russia first

Anders dan vroeger moet het toch nu duidelijk zijn dat Rusland na 30 jaar het Sovjetimperium niet meer wil herstellen noch politiek of economisch beheersen. Zelf cultureel niet meer. Met lede ogen moet Poetin aanzien dat het Russisch niet meer als tweede taal in de onafhankelijke republieken wordt aangeleerd. Engels heeft het Russisch vervangen. Hij kan daar niets meer aan doen.

Een meer bescheiden politiek van ‘Russia first’ is vandaag de norm. De economische problemen zijn enorm en Poetin vindt geen ministers die ze kunnen oplossen. De coronacrisis bracht aan het licht dat ook de medische diensten mank lopen. Ook het onderwijssysteem moet dringend hervormd worden.

Persoonlijk worstelt Poetin het meest met de demografische toestand. Er leven momenteel 144 miljoen inwoners in de Russische Federatie waaronder 20 tot 25 miljoen islamieten, die geen etnische Russen zijn, en die sneller aangroeien dan de Russen. De laatste jaren vermindert de populatie jaarlijks met bijna 100.000 eenheden. Dit jaar zal het omwille van de coronacrisis bijna het dubbele zijn.

Cultuurstrijd

Poetin is bijzonder bezorgd om de Russische taal en cultuur. Volgens hem zijn ze een variant van de westerse of zelfs Europese cultuur. Helaas is die cultuur in Europa en vooral in de Verenigde Staten in diep verval. Overal heerst plat materialisme en overdreven consumptiedrang. Het spirituele is helemaal verdwenen naast talrijke andere waarden zoals de primordiale rol van het gezin. Ook verfoeit hij homoseksualiteit en andere ‘seksuele aberraties’.

De recente verkiezingsstrijd in de Verenigde Staten ziet Poetin als de uiting van een decadente samenleving die in diep verval verkeert. Het antwoord is duidelijk: alleen de Russische diep christelijke orthodoxe beschaving kan het Westen redden. Deze gedachten is niet nieuw en kende in het verleden en vooral in de negentiende eeuw veel aanhangers. Ook nu staat Poetin niet alleen. Andere denkers verspreiden gelijklopende ideeën. Maar zal Rusland aan die decadentie ontsnappen?

De gescheiden Poetin zou via corruptie multimiljardair geworden zijn. Volstaat het om nu en dan een kaars te ontsteken in een orthodoxe kathedraal om een spiritueel leven te leiden? Zijn vriend patriarch Kiril is trouwens aan luxe verslaafd en deelt Poetins passie voor extreem dure horloges. De Russische steden zijn consumptieparadijzen in tegenstelling tot het platteland waar niets te verkrijgen is. Daar zijn ze wel verplicht om een sober en desnoods spiritueel leven te leiden. Misschien kan goedkope wodka daar bij helpen….Maar telkens wanneer ik Rusland bezoek, voel ik dat ze anders zijn dan wij.

Sovjetrijk

Poetin droomt niet meer van het grote Sovjetrijk