Na een bijzonder zwaar en bochtig parcours heeft de commissie Justitie van het Spaanse parlement de bijzonder omstreden amnestiewet voor de Catalaanse separatisten aangenomen. Voor premier Sánchez ligt hiermee de weg open voor een nieuwe regeerperiode, voor Carles Puigdemont wenkt een terugkeer naar zijn geboorteland, na ruim zes jaar gedwongen ballingschap in ons land.

Dat de goedkeuring van de amnestiewet – waarover de Spaanse premier Sánchez en de Catalaanse leider Carles Puigdemont begin november al een deal bereikten – nog zo lang op zich liet wachten, heeft alles te maken met de extra garanties die de Catalanen plots eisten. Zij vreesden dat een een clausule over terrorisme in de wet door het Spaanse gerecht zou worden misbruikt om Puigdemont toch te berechten.

Die vrees bleek niet ongegrond: eind februari maakte het Spaanse Hooggerechtshof bekend dat het zich bevoegd achtte om Carles Puigdemont en een tiental andere onafhankelijkheidactivisten te vervolgen op basis van ‘straatterrorisme’. Uitgerekend de bekendste Catalaanse leider zou hierdoor dus niet onder de nieuwe amnestieregeling vallen, en dat bleek onder meer voor zijn partij Junts per Catalunya onaanvaardbaar.

Vernedering

Uittredend premier Pedro Sánchez kwam in juli vorig jaar als winnaar uit de bus bij de Spaanse parlementsverkiezingen, maar hij kon geen linkse regering op de been brengen zonder de steun van de Catalaanse separatistische partijen ERC en Junts per Catalunya. Vooral die laatste partij, waarvan Puigdemont het boegbeeld is, kan met haar 7 zetels de regering maken of kraken. De finale versie van de amnestiewet dekt nu de volledige periode tussen 1 november 2011 en 23 november 2023, waardoor ook iedereen die betrokken was bij de eerste volksraadpleging over onafhankelijkheid op 9 november 2014 onder de wet valt.

Junts maakt zich sterk dat de nieuwe tekst nu van toepassing zal zijn op alle beschuldigden en ‘misdrijven’ in het kader van het onafhankelijkheidsproces. Van de duizenden mensen die betrokken waren bij voorbereidingen en organisatie van de referenda tot en met de deelnemers aan de protestacties na de zware repressie door de Spaanse politie, inclusief ook alle politieke verantwoordelijken.

De tekst moet nu enkel nog worden goedgekeurd door het voltallige Spaanse parlement, al wordt wel verwacht dat de conservatieve partido popular daarbij nog de nodige vertragingsmanoeuvres zal uitvoeren. Volgens die oppositiepartij komt de amnestieregeling immers neer op een ‘vernedering’ van het Spaanse gerechtelijke apparaat, waardoor ‘zeer ernstige misdrijven onbestraft zullen blijven.’ Opmerkelijk genoeg viel ook de Duitse EVP-fractieleider Manfred Weber vorige week op het EVP-congres in Boekarest zwaar uit tegen de nieuwe wet. Hij omschreef Pedro Sánchez als een ‘handpop’ van Puigdemont, en omschreef de amnestieregeling als ‘een schande voor Spanje’.

Terugkeer

Vraag is uiteraard hoe het nu verder moet met het Catalaanse onafhankelijkheidsproces, en welke rol Puigdemont zelf daarin nog kan of wil spelen. Hij toonde zich vorige vrijdag alvast nog behoorlijk strijdbaar. ‘De goedkeuring van deze wet is een zeer belangrijke stap om een einde te maken aan de onderdrukking van het onafhankelijkheidsproces. Een legitiem, democratisch, geweldloos proces dat door de Spaanse staat wordt bestreden op een manier die onaanvaardbaar is en onverenigbaar met de rechtsstaat. We hebben nu het volste recht om het onafhankelijkheidsproces voort te zetten, politiek te bedrijven en onze rechten uit te oefenen zonder daarbij te worden tegengewerkt door de staatsstructuren’, schreef hij. De gezaghebbende Spaanse krant El País hintte vrijdag al op een mogelijke terugkeer van Puigdemont naar Catalonië, mogelijk nog voor de zomer.

Fysiele veiligheid

Volgens Pere-Jordi Junqué, woordvoerder in ons land van de separatistische burgerbeweging Assemblea Nacional Catalana, is deze amnestiewet zonder enige twijfel een stevige opsteker voor de onafhankelijkheidsbeweging. Maar hij wil niet zover gaan dat het ook echt een katalysator zou zijn voor een hernieuwde politieke strijd. ‘We beseffen heel goed dat de Spaanse regering wellicht opnieuw naar repressie en geweld zal grijpen als de politieke situatie in hun ogen opnieuw escaleert. Een groot deel van de onafhankelijkheidsbeweging wil dan ook een andere weg bewandelen, vanuit het besef dat uitgerekend de politiek in 2017 – toen een meerderheid van de stemmers in het referendum voor onafhankelijkheid koos – een unieke kans heeft laten liggen.’

‘Wij hopen dat wij als burgerbeweging, zodra er in Catalonië nieuwe regionale verkiezingen komen, minstens 50.000 burgers warm kunnen maken voor de samenstelling van een zogenaamde burgerlijst. Met zo’n lijst kunnen we dan, naast de echte politieke partijen, deelnemen aan die verkiezingen. Met de onafhankelijkheid als enige programmapunt. Haalt zo’n lijst voldoende stemmen, dan kan er met de nationalistische partijen onderhandeld worden over een regering die de onafhankelijkheid opnieuw op tafel legt.’

Over de mogelijk spoedige terugkeer van Puigdemont – die in Catalonië nog bijzonder populair is – naar Barcelona, houdt Junqué zich nog even op de vlakte. ‘De amnestiewet is één ding, zijn fysieke veiligheid is nog iets anders. Het staat voor mij als een paal boven water dat die in Spanje niet gegarandeerd is. En ook voor sommige rechters zal een stok om de hond te slaan snel gevonden zijn.’

Spaanse Hooggerechtshof

Keert Carles Puigdemont binnenkort terug naar Catalonië?