Laatst was er een kleine ruzie tussen Frank Vandenbroucke en de artsen. De minister wil (en zal) de ereloonsupplementen verbieden bij patiënten met een laag inkomen.

In ons land hebben we voor erelonen van artsen een compromis à la Belge: er wordt tussen staat en artsen een vrijwillige richtprijs afgesproken.

Geconventioneerd

Een arts die zich aan dat compromis houdt is ‘geconventioneerd’. 87 procent van de artsen – huisartsen iets meer, specialisten iets minder – vallen daaronder. De anderen zijn geheel of gedeeltelijk ‘gedeconventioneerd’ en vragen, altijd of soms, een supplement bovenop de richtprijs. De sociale zekerheid betaalt dat niet terug, en Vandenbroucke heeft daar als minister van Sociale Zaken dus eigenlijk niets mee te maken.

Maar ja, een vrijwillige regeling! Daar krijg je een autoritair man als Vandenbroucke niet warm voor. En zo een socialist vindt natuurlijk dat de erelonen van artsen nu al meer dan hoog genoeg zijn. Je hoort het hem zeggen: ‘Natuurlijk mogen de artsen van mij een goede boterham verdienen, maar …’ En na die ‘maar’ gaat hij op zoek naar redenen om in te grijpen als de boterham te goed wordt: de verschillen in erelonen tussen huisartsen en specialisten, tussen de verschillende specialisaties, tussen de specialisten binnen dezelfde specialisatie, en tussen de geconventioneerden en gedeconventioneerden.

230.000 euro

Wat moet ik daar nu van denken? Ik die noch socialist ben, noch arts? Verdienen artsen te veel? Tja, wat is te veel? Over huisartsen wordt vandaag nog weinig gezeurd. Maar specialisten worden meestal wel nog beschouwd als grootverdieners. Volgens een onderzoek van 2018 door de krant De Morgen verdienen specialisten in de ziekenhuizen gemiddeld rond de 230.000 euro bruto. Dat is netto vijf keer zoveel als wat de gemiddelde Vlaming verdient.

Er zijn verschillende redenen waarom de erelonen van specialisten vrij hoog zijn. Maar déze reden lijkt mij de belangrijkste en ze weerspiegelt bovendien een gezonde marktwerking: wij als patiënt zijn bereid veel geld uit te geven om bij gezondheidsproblemen een zo goed mogelijke specialist voor ons te krijgen. We willen ook een goede loodgieter, een goede schilder en een goede schoonmaakster, maar we vinden onze gezondheid nog altijd belangrijker dan een lekkende kraan, een frisse muur of een nette woonkamer. Wij zijn bereid daar extra voor te betalen.

Topdokter of assistent

Stel: mijn vrouw moet haar ogen laten opereren en gaat op consultatie bij een topdokter. Die laat haar de keuze tussen een operatie die hij zelf uitvoert, of een die uitgevoerd wordt door een assistent in opleiding. Als hij de operatie zelf uitvoert, verdubbelt de factuur. Ik zou, na controle van onze bankrekening, mijn vrouw aanraden om de operatie toch maar door de dure topdokter zelf te laten uitvoeren.

Eigenlijk werkt het zo: met het vooruitzicht van hoge erelonen lokken we de knapste koppen van een generatie naar een beroep dat wij erg belangrijk vinden. Dat betekent niet dat artsen meer door geldzucht gedreven worden dan beoefenaars van andere beroepen. De meeste artsen werken én voor het geld, én voor het prestige, én voor het welzijn van hun patiënten, én voor de voldoening van een moeilijke taak tot een goed einde te hebben gebracht. Al naargelang de arts, weegt de ene motivatie wat zwaarder door dan de andere. Slechts bij heiligen speelt de geldelijke overweging helemaal geen rol.

Omnium

Een tweede reden voor de hoge erelonen van artsen is ons ziekteverzekeringssysteem. Onze RIZIV-regeling is eigenlijk een soort omniumverzekering. Het RIZIV komt niet alleen tussen bij grote en kleine catastrofes, maar dekt ook minder noodzakelijke behandelingen. Bij zo’n omnium krijg je een stijging van zowel de vraag naar geneeskunde, als de prijs ervan.

Veronderstel dat ik last heb van een ‘frozen shoulder’. Dat ongemak kan meer dan een jaar duren, maar gaat daarna over. Ik kan mij laten behandelen door een orthopedist – die kan bijvoorbeeld het schouderkapsel scheuren – maar zo een ingreep kost misschien 500 euro. 500 euro denk ik dan, dat is meer iets voor rijke mensen. Daar begin ik niet aan. Ik ben hoogstens bereid om voor een enigszins versnelde genezing 200 euro te betalen. Dan moet de orthopedist zich tevreden stellen met een heel wat lager ereloon. Maar wacht! Ik ben omnium verzekerd. De behandeling is voor mij bijna gratis. Voor een symbolisch remgeld laat ik mijn schouderkapsel graag scheuren. De orthopodist mag bovendien aanrekenen wat hij wil.

Monopoliepositie

Een derde reden waarom erelonen hoog zijn, is de monopoliepositie van artsen. Het aantal artsen wordt kunstmatig laag gehouden door ingangsexamens, diplomavereisten en begrenzing van het aantal RIZIV-vergunningen dat jaarlijks wordt toegekend. Het aantal artsen dat wordt toegelaten tot specialisaties wordt door de universiteiten beperkt, en het aantal dat in ziekenhuizen aan de slag kan wordt laag gehouden, zodat de bestaande specialisten geen vermindering van hun inkomen moeten vrezen. Kortom: er wordt een tekort aan artsen georganiseerd, waardoor die laatsten in een goede onderhandelingspositie komen tegenover de patiënten en tegenover de verzekeraar.

Er zijn dus minstens drie redenen voor de hoge erelonen van artsen: de relatieve schaarste aan artsen, het ‘omnium’ verzekeringssysteem en de hoge prijs die wij als patiënt willen betalen voor de allerbeste gezondheidszorg. Die redenen maken ook duidelijk dat je die erelonen niet naar beneden krijgt zonder grote nadelen. Wil je minder betalen voor goede artsen, dan krijg je ook minder goede artsen. Wil je de omniumverzekering afschaffen en vervangen door een basisverzekering die alleen bij schiet bij kleine en grote catastrofen, dan krijg je een geneeskunde met twee kwaliteitsniveaus. De bescheiden inkomens gaan dan minder snel en minder vaak geneeskundige hulp zoeken, ook als ze die eigenlijk nodig hebben.

Informatiekloof

En tegen de schaarste aan artsen kun je ook niet veel beginnen, want door meer artsen toe te laten zou het inkomen per arts misschien dalen, maar de algemene kost van de gezondheidszorg stijgen. Artsen en specialisten zouden zich voor hun verminderde inkomen proberen schadeloos te stellen door patiënten nutteloze onderzoeken, behandelingen en ingrepen aan te smeren, waarvan de patiënt nut of nutteloosheid niet kan evalueren. Gezondheidszorg is nu eenmaal een domein met een ernstige informatiekloof: de arts weet veel beter dan de patiënt wat die laatste nodig heeft en kan hem, als hij dat wil, zelfs in tijden van dr. Google, alles wijsmaken.

Het meeste van wat ik hier schrijf, weet Vandenbroucke even goed als ik. Ik verwacht dus niet dat hij, om de hoge erelonen te drukken, iets aan de onderliggende oorzaken zal doen. Maar hij zal blijven kibbelen over tarieven, supplementen en betalingsmechanismen, met als vermoedelijke gevolg iets minder hoge erelonen, iets minder gemiddelde kwaliteit en, zoals dat vaak gaat, een flink stuk meer controle, administratie en bureaucratie.

specialisten

Zijn de erelonen van artsen te hoog?