Wallonië heeft een nieuw coronasneltestsysteem ontwikkeld dat hoopvolle resultaten oplevert. Op één dag kan je als individu zelf een speekselstaal afnemen en diezelfde avond nog je resultaat kennen. Voor ontwikkelaar en immunoloog Fabrice Bureau (ULG) is dit systeem een van de pijlers waarop dringend een exitstrategie gebouwd moet worden. ‘We kunnen niet langer iedereen opsluiten. Onze toekomstige generaties gaan er psychologisch onderdoor.’

Hoe werkt het systeem? Bureau heeft een eenvoudige methode ontwikkeld die het grootste knelpunt aanpakt: de logistiek. ‘De manier waarop we nu testen is traag omdat neusswabstalen door logistieke professionals worden opgehaald. Zij hanteren een economische logica die ophaalritten vooral zo goedkoop mogelijk maakt, maar daardoor traag is. Daarnaast vereist een neusswabstaalname opgeleid medisch personeel. Vind je een oplossing voor die twee problemen, dan kan je testen snel, makkelijk en massaal maken.’

Bureaus methode laat personeel van Waalse woonzorgcentra momenteel één keer per week zelf een speekselafnamekit afhalen in een van de 13 strategische punten verspreid over het grondgebied. Zij nemen thuis zelf een staal af, en brengen dat diezelfde dag terug naar het afnamepunt. Vanaf elk punt vertrekken in de namiddag dan de verschillende stalen naar Bureaus laboratorium. ‘Het analyseren zelf klaren we op enkele uren. We kunnen in ons laboratoriumnetwerk tot 70 000 tests per dag analyseren, dat is eigenlijk het makkelijkste onderdeel van de keten. Vooral de logistiek is de flessenhals die testen in België traag maakt.’

‘Mensen zijn veel gemotiveerder om zelf te testen’

Voor Fabrice Bureau is het van belang dat mensen op individueel niveau zichzelf kunnen testen. ‘Mensen zijn daar gewoonweg gemotiveerd voor, eerder dan zich een neusswab door de neus te laten halen, en dan tot drie dagen te moeten wachten op het resultaat. We maken ze zelf verantwoordelijk. En dat werkt. Het voornaamste dat het zorgpersoneel in de woonzorgcentra moet weten, is immers of ze positief testen of niet. Ons systeem garandeert in 98% van de gevallen een resultaat de dag zelf. Dan weet je of je voor je volgende shift moet thuis blijven of niet. Dat maakt een groot verschil in een epidemie.’

90% van de Waalse woonzorgcentra zijn betrokken in het project, en de resultaten wijzen erop dat het sneltestsysteem werkt. Het aantal doden in de Waalse woonzorgcentra is sinds het systeem geïntroduceerd werd in november afgenomen. Het percentage positieve testen van zorgpersoneel duidt op een sterke afname van het aantal besmettingen: van 1,5% positieve tests naar 0,3% nu.’

‘Vandenbroucke overtuigen’

Bureau gaat het systeem nu aan de politieke wereld voorstellen. ‘Het is van belang om het zo snel mogelijk te ontplooien in het onderwijs, alle woonzorgcentra en alle grote bedrijven. Dat zijn de belangrijkste clusters waar het virus zich massaal kan verspreiden, of waar de impact voor de mens het zwaarst is.’

Het enige obstakel dat Bureau noemt, is het kabinet van Frank Vandenbroucke: ‘Men is daar op zijn qui vive. Waarom? Ons laboratoriumnetwerk is in feite een overloopsysteem van het federale hoofdplatform van laboratoria. Wij vangen op wat men binnen het hoofdplatform op drukke momenten niet kan testen. Maar buiten de epidemische golven hebben wij capaciteit te over om testen te analyseren. Op dit moment hebben we bijna geen werk. Het komt er dus op aan om twee analyseplatformen op te zetten: één voor de analyse van neusswabs die belangrijk zijn voor zieke mensen en hun entourage, en één voor de massale screening in onderwijs, woonzorgcentra en grote bedrijven die we dringend moeten opzetten. Maar Frank Vandenbroucke moet daarvan nog overtuigd worden.’

‘Het is echter dringend tijd om dit te uit te voeren. Het labosysteem is dusdanig soepel dat we bij een derde golf opnieuw op enkele minuten de switch kunnen maken van speekselanalyse naar opvangreservoir voor de analyse van neusswabs. Het gaat in beide gevallen immers om PCR-analyse. Nogmaals: de analyse op zichzelf is geen probleem, dat kan massaal en snel. Maar het is de organisatie die het verschil maakt.’

‘Massaal screenen en basisregels volgen volstaan om epidemie terug te dringen’

De immunoloog van de Université de Liège zegt dat het dringend tijd is dat we de switch maken. ‘Onze jongere generaties zijn er psychologisch onderdoor aan het gaan. Dat kunnen we niet maken met onze toekomst. Ik ben een voorstander van vaccineren, maar we kunnen niet tot de zomer wachten tot ook jonge mensen een vaccin krijgen.’

‘Weet u: het coronavirus is voor de gehele mensheid eigenlijk relatief ongevaarlijk. Alleen oude en kwetsbare mensen riskeren letsel of dood. Als 98% van de bevolking vier basisregels opvolgt, dan kunnen we de epidemie overwinnen. Dat zijn: handen wassen, binnen een chirurgisch mondmasker dragen, afstand bewaren tot mensen, en als je ziek bent geen kwetsbare mensen opzoeken. Herhaal die regels elke dag in de media, en hou mensen voor dat op die manier de epidemie opgelost kan worden, en je oogst meer effect dan met ingewikkelde regels over bubbels.’

‘De enige knoop die moet doorgehakt worden, is dat we af moeten van de privacyregels rond besmette personen. Besmet zijn met het virus is geen stigma, maar we moeten weten wie besmet is zodat we die persoon kunnen verplichten thuis te blijven, of hem alleszins geen toegang verlenen tot de universiteit, het woonzorgcentrum, of het bedrijf. Deze regels gaan nog enkele maanden nodig zijn, maar op termijn kunnen we naar alle waarschijnlijkheid samenleven met het virus’, zegt Bureau.

Evolueren naar een normalere situatie

‘Ik denk – dat is de grootste waarschijnlijkheid, virologisch gezien – dat het virus zal evolueren tot het niveau van de griep. Ik ga ermee akkoord om in acute situaties de samenleving stil te leggen om het zorgsysteem te sparen. Maar buiten acute situaties kunnen we met massaal en makkelijk testen, de basisregels toepassen en gericht handelen daar waar het nodig is opnieuw naar een normale situatie. We gaan een derde golf niet vermijden door vaccinatie, maar wel door gerichte screening in gevoelige sectoren.’

Het kabinet van federaal minister van volksgezondheid Frank Vandenbroucke (sp.a) is op de hoogte van het door de Waalse overheid gefinancierde project, maar wil voorlopig niet reageren op de nieuwe testmethode. ‘Wij kijken met veel interesse uit naar de officiële resultaten’, klinkt het bij monde van woordvoerder Jan Eyckmans.

speekselafname

‘Vaccinatie voorkomt de derde golf niet. Massaal sneltesten wel’