Maandag 16 oktober is Daphne Caruana Galizia, een bekende Maltese onderzoeksjournaliste, om het leven gekomen door een ontploffing van wat wellicht een bomauto was. Galizia deed intensief onderzoek naar de betrokkenheid van Maltese politici en zakenlui in de fameuze Panama Papers, het internetlek dat de banden onthult tussen meer dan 200.000 bedrijven op belastingparadijzen en twaalf wereldleiders, allerhande andere politici, drugstrafikanten, miljardairs, celebrity’s en sportsterren.

Belasting op domheid

Wat in de EU-staat Malta gebeurt, kan bij ons ook gebeuren. Voorlopig suddert de Belgische parlementaire Panama-commissie rustig voort en moet ze regelmatig de zittingen staken omdat er niet voldoende parlementairen van de regeringspartijen komen opdagen. Het is duidelijk dat er voor Minister Van Overtveldt geen haast bij is, hoewel de staat dus echt wel miljarden aan inkomsten rateert via deze constructies.

Dat grote bedrijven geen belastingen betalen, weet ondertussen iedereen. Belastingen zijn er voor sukkels die geen goede accountant kunnen of willen inhuren. Het is dus een belasting op armoede en/of op domheid, zoals meespelen op de loterij.

Grote multinationals zoals Apple, Facebook, Amazon, Google en Starbucks weten natuurlijk perfect hoe ze hun geldstromen moeten organiseren om zich af te schermen voor de fiscus. De overheden zijn daarbij gedienstig en welwillend. Via speciale rulings sluit ook de Belgische staat speciale akkoorden met grote bedrijven die enorme kortingen krijgen toegekend. Zo betaalt biergigant AB-Inbev, waarvan de hoofdzetel nog altijd in ons land is gevestigd, welgeteld 1 procent belastingen. Telenet was in 2014 de absolute topper: op een winst van 4,3 miljard euro betaalde het kabelbedrijf maar 18,3 miljoen euro belastingen, dat is een cijfer ver achter de komma, dus vrijwel niks. Denk er nog eens aan als uw maandelijkse factuur weer de hoogte ingaat.

Perverse kleptocratie

In de Panama-papers botsen we evenwel op de echte frauduleuze ontduikingsmechanismen en diefstal op grote schaal. Uit een recente NOS-reportage bleek hoe Afrikaanse presidenten en hun elites in Togo, Mozambique, Congo, Rwanda, Burundi, Botswana en Zuid-Afrika enorme sommen uit de staatskas versluizen naar privé-rekeningen op belastingparadijzen. Ook het Kabila-regime dus, in het zadel gehouden door onder meer ons land. En ook Zuid-Afrika, jawel.

De perversiteit van het Panama-fenomeen en de daaraan verbonden kleptocratie hoeft geen betoog. Een enorme massa kapitaal wordt geparkeerd op plekken waar het zichzelf vermeerdert en nauwelijks nog in omloop komt, terwijl elke economist weet dat geld moet rollen.

Verpaupering is het gevolg, de ontwikkelingshulp van 11.11.11 mag dan de rijstrantsoenen uitdelen. De kapitaalsvlucht naar belastingparadijzen heeft echter nog een ander effect: de gewone man en vrouw houden het voor bekeken en willen niet meer afdokken voor een systeem dat toch de grote vissen ongemoeid laat. In Zuid-Afrika is het al common sense bij de onder- en middenklasse: betaal gewoon je belastingen niet, Jacob Zuma en zijn vertrouwelingen steken toch alle centen in eigen zak.

Financial Times

Klik om naar het artikel van de Financial Times te gaan.

‘The Town that Went Offshore’

De belastingstaking dus, als ultiem verzet tegen de georganiseerde diefstal van overheidswege. Af en toe flakkert er ook bij ons eens zoiets op. In Zelzate was er anno 2003 een betaalstaking van bewoners omdat de gemeente, nota bene bestuurd door socialisten, nog maar eens een extra heffing wilde invoeren. Als één inwoner het vertikt, krijgt die gewoon een deurwaarder, maar een meerderheid van de Zelzatenaren? Delicaat, en pure politieke zelfmoord om er een politiemacht op af te sturen.

Veel interessanter nog is het Crickhowell-fenomeen. Een godverloren gat in Wales, waar een van de winkeliers ontdekte dat hij zeven keer meer belastingen betaalt dan het Facebook-bedrijf. Daarop stak men in de plaatselijke pub de koppen bijeen en ontstond het lumineuze idee om ook offshore te gaan- de winst naar het buitenland te versluizen via gedeelde fiscale spitstechnologie, zeg maar een doe-het-zelf-belastingontwijkingspakket dat in ieders bereik ligt. En zo geschiedde, de BBC kwam het experiment zelfs uitvoerig in beeld brengen.

Er zit ludieke humor in de actie, en ik weet niet of de fiscus er zich al mee heeft gemoeid. Maar als The Town that Went Offshore – zoals de officiële dorpsslogan van Crickhowell luidt- navolging krijgt, zit het systeem met een gigantisch probleem. Indien niemand nog belastingen betaalt, stuikt het overheidsapparaat namelijk in elkaar en verdampt de politieke bovenbouw, de structuren, de particratie, de collectieve infrastructuur, maar ook de machtsbasis van de multinationals.

Slotfase van het kapitalisme

Misschien zullen de geschiedenislessen in 2200 het dan wel hebben over de ‘slotfase van het kapitalisme’, waar de multinationale giganten, opgejaagd door hun eigen rendementsobsessies, een golf van burgerlijke ongehoorzaamheid uitlokten en het systeem deden crashen. Natuurlijk zullen er dan nieuwe systeempjes ontstaan,- mensen zijn nu eenmaal gedoemd om in groepsverband te leven- en worden gaten als Crickhowell wel de norm voor micro-samenlevingen waar een nieuw evenwicht wordt gevonden tussen economische vrijheid en solidariteit. Natuurlijk willen we allemaal betalen voor wegen, scholen, ziekenzorg, brandweer, maar niet voor een migrantenleger dat voor het overgrote deel uit leefloners bestaat en ook niet voor de woekerwinst van grootbedrijven en hun aandeelhouders. Dit om de linker- en rechterzijde van mijn gegeerd lezerspubliek te vriend te houden.

In afwachting dus hulde aan lieden die het aandurven om echt in de stinkende brei te roeren. En waarom journalistiek een ongezond beroep is, indien ernstig bedreven.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.

Starbucks

En de winnaar is… China

Iedereen offshore