De nieuwe Bouwcode van de Stad Antwerpen belooft vereenvoudiging, maar levert vooral meer bemoeienis en onduidelijkheid op. Stokpaardjes als klimaat, ontharding of inbreiding lijken belangrijker dan bouwreglementen rond veiligheid of erfgoed. De stad wil minder bedrijven, minder parkeerplaatsen, meer groen en vooral: meer woontorens…

De bouwreglementen van de Stad Antwerpen waren gedateerd. Erger was dat de bouwpolitie de regels zelden toepaste. Maar Antwerpen werkt nu aan een nieuwe ‘Bouwcode’. Die Bouwcode omschrijft bouwreglementen en voortaan ook ‘de stedelijke visie op ruimtelijke kwaliteit. De verantwoordelijke schepen is Annick De Ridder (N-VA). Zij beweerde dat de nieuwe bouwcode een vereenvoudiging van de bouwregels wordt.

Regeltjes en woordenlijst

Wie het eerste ontwerp leest zal zich daar vragen bij stellen. Verschillende pagina’s lijken weinig op een bouwreglement. Veel artikels van het reglement met titels zoals ‘Programmatorische draagkracht, stedelijke verweving van functies’ lezen meer als rapport van consultants of een partijprogramma. Het bouwreglement moet bouwers, verbouwers, architecten en projectontwikkelaars duidelijk maken wat mag en niet mag.

De nieuwe bouwcode moet het politieke beleid helpen sturen: het zogenaamde Strategisch Ruimteplan Antwerpen (SRA). En hij moet vooral de bouw van woontorens en appartementen vereenvoudigen. De skyline van Antwerpen was decennialang heilig. Naast de Boerentoren en de kathedraal wou niemand hoogbouw zoals in de Noordwijk van Brussel. Onder burgemeester Bart De Wever (N-VA) veranderde die visie op aangeven van diverse bouwmeesters die lintbebouwing in Vlaanderen willen vervangen door hoogbouw in steden.

Aflatenhandel via stadsgroenfonds

De keuze voor flatgebouwen heet in het document ‘kwalitatieve verdichting van de bebouwing’. Maar: ‘In ruil voor deze bijkomende verdichting zet de stad in op ontharding en vergroening’. Wie wil bouwen moet een aflaat betalen in de vorm van een ‘faire bijdrage aan een stadsgroenfonds’. Dat stadsgroenfonds kan het stadsbestuur dan gebruiken om terreinen te kopen en te ontharden. Ontharden betekent beton of asfalt opbreken en groen aanplanten.

Dat is geen vrijblijvende zaak. Bij een bestemmingswijziging moet minstens een vijfde van de bebouwde grond onthard worden. In veel gevallen mag amper één derde van de bouwpercelen nog verhard zijn. ‘Meer verharden kan enkel mits groen-blauwe compensatiemaatregelen.’ Dat is newspeak vanuit de Vlaamse regering. Groen-blauwe compensatiemaatregelen zijn een idee uit de koker van het kabinet van minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA).

Stroom

Bovendien vraagt de Stad verplicht kleinschalige stroomopwekking uit zon en wind. Het verwarmen van woningen en gebouwen via warmtepompen en warmtenetten is een volgende eis. De nieuwe Bouwcode moet immers dienen als ‘klimaattool’. Daarnaast wil het stadsbestuur betaalbare woningen en starterswoningen bevorderen via de nieuwe bouwcode. Deze vorm van social engineering krijgt vorm via ‘een verplichte minimale woonoppervlakte’.

Veel doelgroepen van bouwheren worden bediend. Zelfs voor speculanten in studentenkamers is er aparte aandacht. Winkeliers komen er bekaaider vanaf. Het stadsbestuur wil enkel nog winkels in kleinere ‘kernwinkelgebieden’. Dat heeft gevolgen voor de winkeliers of eigenaars, want hun kadastraal inkomen is vaak zeer hoog omdat een huis een winkelhuis is. Daar verandert een nieuwe Bouwcode niets aan, ondanks dat voortaan geen winkel meer toegelaten is in het pand. Ook ondernemers moeten opletten. De stad wil meer bedrijven weg uit de stad. Die moeten maar naar bedrijventerreinen.

Knelpunt

Rest uiteraard het grootste knelpunt: parkeren. ‘Om de stad bereikbaar en aantrekkelijk te houden, dient de parkeerdruk verlicht te worden en wordt er gestreefd naar een efficiënt gebruik van parkeerplaatsen, zowel op privaat als op openbaar terrein’, beweert het stadsbestuur. De stad legt in de nieuwe Bouwcode bouwheren parkeeroplossingen op, zowel voor auto’s als voor fietsen. Geen enkel project mag de parkeerdruk verhogen. Voor gebouwen met meer dan ‘30 wooneenheden’ zullen de bewoners geen recht meer hebben op een bewonerskaart om te parkeren. Voor gebouwen met 5 tot 30 appartementen krijgen de inwoners van het gebouw één parkeervergunning. In alle andere gevallen beperkt de stad het aantal bewonerskaarten tot twee per gebouw.

In juli 2023 kon iedereen een maand lang de kennisgevingsnota inkijken. Het Team Omgevingseffecten maakte in augustus op basis van de opmerkingen en adviezen ‘richtlijnen voor de opmaak van het ontwerp-plan-MER’. Een MER is een milieueffectenrapportage. Daarna gaat het ontwerp naar de Vlaamse regering voor het ontwerpplan-MER.

De nieuwe Bouwcode wil van Antwerpen een slaapstad maken met enkele winkelcentra en veel hoogbouw met ontharde stukjes groen. Allemaal erg mooi op een maquette. Met de volgende kanttekening. Een stad die hoogbouw promoot, promoot geen gezinnen die bouwheer zijn. Die stad faciliteert projectontwikkelaars. Grote spelers. Alle nieuwigheden van warmtenetten tot parkeerbeleid lijken op maat van projectontwikkelaars en nadelig voor kleine bouwers of verbouwers.

Strategisch Ruimteplan

Nieuwe Bouwcode wil meer woontorens in Antwerpen