De affaire-Kaouakibi is een soap geworden met Samusocial-proporties. Na elke onthulling blijkt het nog erger te zijn dan we al dachten. En dus wil Open Vld nu zo snel mogelijk van haar ‘optie op de Antwerpse toekomst’ af. Het hele dossier roept twee grote vragen op: maakte de gelegenheid de dief; en is het een alleenstaand geval?

Praatjes vullen de gaatjes

Een nieuwe dag, een nieuwe onthulling over de boekhoudkundige creativiteit van sociaal onderneemster Sihame El Kaouakibi. Het definitieve oordeel zal de rechter vellen, maar uit wat al naar boven kwam, lijkt het erop dat de geldstromen georganiseerd waren.

Zelfs bij Open Vld zijn ze er nu van overtuigd dat het meer is dan slordigheden. Ze hoeven zich niet te schamen. Ze zijn misschien de laatsten die het inzien, maar niet de enigen die bedrogen zijn. Of zichzelf graag lieten bedriegen. Allemaal zijn ze gevallen voor het verhaal van Kaouakibi, van politici tot zakenmensen. Haar praatje was zo wat ze wilden horen dat de portefeuilles snel opengetrokken werden. Ze is jong, vrouw, Antwerpse uit een familie met Marokkaanse origine. Ze is hoog opgeleid en werkte met kansarme jongeren in moeilijke buurten. Daar koppelde ze cultuur aan: dans en muziek. Zo kon ze jongeren en straatcultuur koppelen aan politiek en bedrijven.

Dat alles nog aangevuld met taalverwerving, tewerkstelling, plaats dat onder het kader ‘sociale innovatie’ en sociale mobiliteit en je bent in geen tijd Antwerpenaar van het jaar (2011). Nog voor haar 30ste verjaardag zit Kaouakibi in de raad van bestuur van de VRT voor Open Vld. Ze had de partijen voor het uitkiezen. In 2019 kreeg ze een verkiesbare plaats op de lijst voor het Vlaams Parlement voor Open Vld. Omdat ze vrouw was en van kleur en haar praatje het goed deed.

Gelegenheid schept de dief

Graag zou ik, zeker in de Paastijd, mijn geloof in de goedheid van de mens niet verliezen. Dus ga ik ervan uit dat Kaouakibi begonnen is als bewogen sociaal onderneemster. Iedereen erkent dat Let’s Go Urban een zinvol project is. Enkel een waar onbegrijpelijk gemakkelijk ongemakkelijk veel geld naartoe vloeide.

De controle op de besteding van dat geld kan niet groot geweest zijn. Kaouakibi heeft — de rechter moet dat toetsen maar ze heeft de schijn tegen — een frauduleus systeem opgezet tot zelfverrijking. Maar ze kon dat enkel doen door de afwezigheid van controle op de sommen van de wilde weldoeners.

Gratis geld

Wat hebben we geleerd? Dat een vereniging die meer dan 300 000 euro subsidie per jaar krijgt en erbovenop nog eens meer dan een miljoen voor de verbouwing van een pand, haar uitgaven niet moet verantwoorden. Tegenover dergelijke bedragen moeten toch boekhoudkundige bewijzen staan? Een controle door een bedrijfsrevisor? Niet enkel verslagen van lesgevers die aangeven hoeveel aanwezigen er zijn. Toch? Het is geld van de burger, daar wordt toch omzichtig mee omgesprongen? Maar er is in Vlaanderen een kwalijke subsidiecultuur.

Dat we die vragen moeten stellen is opmerkelijk. Die controles zijn er wel in andere departementen. Cultuur of socio-culturele verenigingen. Die worden doorgelicht. Ze verloren vaak hun subsidies omdat ze niet voldeden aan de buzz-woorden. Ze waren niet divers genoeg. Open staan voor anderen was niet genoeg, ze moesten actief diversiteit nastreven én bewijzen dat ze dat deden. Het lijkt wel alsof de Vlaamse subsidie-overheid enkel nog in diversiteit geïnteresseerd is.

Politiek en bedrijven

Sihame El Kaouakibi had in dat licht een goede bron had aangeboord. ‘Vlaanderen wordt etnische smeltkroes‘, kopte De Tijd een paar dagen geleden. Zeker in de centrumsteden neemt de diversiteit toe. In Antwerpen zijn de ‘oude Vlaminge’ in de minderheid tegenover de nieuwe Vlamingen met migratieachtergrond.

Een ideale voedingsbodem voor het verhaal van El Kaouakibi. Het is ook dé reden waarom politici en bedrijven naar dergelijke ‘influencer-profielen’ op zoek gaan. Van jonge vrouwelijke onderneemsters tot figuren met connecties met de Grijze Wolven. Het is een bedenkelijke identiteitspolitiek vanuit de redenering dat er van elke groep eentje op de lijst moet. Wie het ook is.

Klimaat van gratis geld

Bovenstaande zorgt voor een klimaat waarin El Kaouakibi gratis geld kon ‘verdienen’. Ongestraft. Erger nog. Als er al eens een alarmbel afging, een verhaal hier, een opmerking daar, werd dat opzijgeschoven, door diezelfde politici, zakenmensen en pers. Het was zurig, rechts, misogyn, racistisch of ingegeven door jaloezie, noem maar op.

Zodanig was Sihame El Kaouakibi beschermd door haar pantser van buzz-woorden en haar modieus verhaal. Ze leek in een ketel toverwoorden gevallen. En als dat een keerm twee keer, en nog eens goed gaat, dan wordt zoiets een systeem. Tot je zelf gelooft dat je onaantastbaar bent. Je begint je zelfs zo te gedragen. De partij die je wil, zal daarvoor betalen.

Mededaderschap van politiek

El Kaouakibi heeft gefraudeerd, de politiek heeft het klimaat geschapen waarin dat rijkelijk kon. De kans dat er over de ongecontroleerde subsidies een grondig politiek debat zal komen is klein. Iedereen zit in hetzelfde bad.

Bij het begin van Sihamegate hield Vlaams Belang een actie tegen de subsidiestromen naar allerlei diversiteitssubsidies, vooral bij werkgelegenheidsprojecten. Elke politieke partij zit er ergens tussen, is het niet Vlaams, deze of vorige regeringen, lokaal of federaal. Op PVDA en Vlaams Belang na hebben ze allemaal met geld gegooid.

Daarnaast is zowat het hele middenveld en bedrijfsleven betrokken. Waarom moeten tientallen verenigingen, tot zelfs werkgeversorganisaties, geld krijgen van de Vlaamse- of andere overheden om moeilijk bereikbare kansengroepen naar de arbeidsmarkt te leiden? Wat doet de VDAB dan? En worden al die verenigingen daarop gecontroleerd? Of schrijven ze dikke verslagen met alle nodige praatjes die de administratie wil lezen, en schuiven de projectsubsidies door naar de werkingsmiddelen?

Hoeveel Sihames zijn er?

Daarmee zijn we bij de tweede vraag. Als het zo gemakkelijk is om geld af te leiden van een onbetwistbaar goed doel naar je eigen zak en zaak, zou Kaouakibi dan echt de enige zijn die dat doet? Als er verenigingen zijn die dat geld gebruiken om hun eigen werkingsmiddelen op te krikken is ook dat fraude.

In een tijd dat we elke euro best twee keer omdraaien alvorens die uit te geven dringt een debat en een grondige doorlichting van al wie dergelijke subsidies heeft gekregen zich op. Alvorens de hele sector gewantrouwd wordt. Want er zijn nog veel echt sociaal bewogen mensen die noden zien en er iets aan willen doen. Die worden nu op een hoop gegooid met subsidieperverten die leven bij gratie van schone schijn en veel praatjes.

Maar ja, hoe kunnen we dat verwachten van politici die bij de verkiezingen voor zichzelf de regels niet willen controleren. Waar is die ‘verandering’ of ‘nieuwe politiek’ als je ze nodig hebt?

subsidiefraude

De Kaouakibi-doofpot van Vande Lanotte is niet blind

Politiek maakt de sociale-subsidiedief