Is het een teken des tijds, dat het verdwijnen van gedreven intellectuele dwarsliggers zelfs niet meer vermeld wordt in de zogenaamde kwaliteitspers? Mensen met een levensverhaal dat in normale tijden allang het onderwerp had uitgemaakt van minstens een speelfilm en enkele interessante boeken. Want Günter Maschke, auteur, activist, uitgever, was een levenslange rebel. Iemand die van het rebel zijn bijna een levenskunst had gemaakt. Maar Maschke eindigde zijn leven aan de ‘verkeerde kant’ van het politieke spectrum (hij werd gebrandmerkt als ‘uitgever van nieuw rechts’) en dan verdwijnen de verdiensten als sneeuw voor de zon natuurlijk.

Verzekeringsmakelaar

Maschke werd in 1943 in de Duitse stad Erfurt geboren. Hij groeide op in Trier, liet de schoolbanken al vrij snel achter zich, werd verzekeringsmakelaar, en volgde tegelijk studies bij Ernst Bloch in Tübingen. Hij kwam er in contact met de ‘heimatlosen Linken’, werd lid van de Deutsche Friedensunion (een mantelorganisatie van de verboden communistische partij KPD), en vond zijn weg in de rangen van ‘Subversive Aktion’ en later bij de ‘Socialistische Duitse Studentenbond’, die tot de wegbereiders van mei ’68 behoorden.

In een bijdrage in het conservatieve weekblad Junge Freiheit heeft historicus Karlheinz Weissmann het uitgebreid over deze ‘renegaat van alle tijden’. Maschke weigerde militaire dienst te doen – niét uit pacifistische maar om politieke redenen – en sloeg op de vlucht voor de nakende arrestatie. Hij trok naar Parijs. Na een teleurstellende kennismaking met de communistische filosoof Louis Althusser trok de jonge Maschke via Zürich naar de Oostenrijkse hoofdstad Wenen, waar hij al snel één van de spilfiguren van Nieuw Links zou worden.

Sigaren

Na een anti-Vietnammanifestatie in 1967 werd deze ‘Dutschke van Wenen’ gearresteerd. Een zitstaking van zijn aanhangers verhinderde dat hij werd overgeleverd aan de Bondsrepubliek Duitsland. De Oostenrijkse overheden stonden Maschke toe dat hij naar Cuba uitweek, het enige land dat bereid was asiel te verlenen.

Maschke, die nochtans zijn leven lang bewondering zou blijven koesteren voor het verzet van Castro tegen de Amerikanen, kon zijn draai niet vinden in het totaal verarmd land Cuba en in het totalitaire karakter van het regime. Ook het Cubaanse ‘niets doen’ lag hem niet. Wegens ‘contrarevolutionaire samenzwering’ (hij werd goede vriend van dichter en dissident Heberto Padilla) werd hij opgesloten, dit keer dus in Cuba. Hij werd door de Cubaanse overheid het land uitgezet, richting Spanje ging het nu. Op de Cubaanse luchthaven stak de Cubaanse militaire politie hem nog enkele sigaren in zijn valies. Uiteindelijk keerde Günter Maschke naar Duitsland terug waar hij zijn resterende gevangenisstraf zou uitzitten (wegens desertie uit het leger).

Afscheid van links

Na zijn vrijlating begon hij als journalist te werken en dankzij Karl Korn zelfs bij de gevestigde Duitse krant Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ). In het begin kreeg hij er behoorlijk wat speelruimte, maar die werd enger en enger naarmate er bij de krant onrust ontstond over de nieuwe richting die Maschke, politiek en ideologisch, insloeg. In het begin hield Maschke zich braaf op in het politieke centrum, maar naarmate de tijd verstreek, bleek hij contact te zoeken met allerlei uitgestoten rechtse intellectuelen, dé outcasts in het naoorlogse Duitsland.

Werner Olles, een oud-strijder van mei 68 en vriend van Maschke, beschrijft in het Duitse links-nationale tijdschrift Wir Selbst hoe Maschke in 1985 de dood van Carl Schmitt aangreep om in de FAZ een In Memoriam te publiceren. Op dit artikel reageerde Dolf Sternberger met een tegenartikel, wat Günter Maschke op zijn beurt ertoe dreef om zijn ontslag bij de krant in te dienen. Hij richtte zijn eigen uitgeverij op, Edition Maschke, en werd in Frankfurt am Main het middelpunt van jonge rechtse intellectuelen en Schmitt-aanhangers.

Mediageil

Historisch is ook de controverse tussen de Duitse filosoof Jürgen Habermas en Günter Maschke, eveneens in de periode rond 1985. Maschke verweet Habermas machts- en mediageil te zijn, en moest ook niets hebben van diens antiautoritaire inzichten. Habermas verweet Maschke dan weer de ‘enige echte renegaat’ van de APO (of Ausserparlementarische Opposition) te zijn.

Het rebelse karakter stak zeker in die jaren (de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw) bij Maschke de kop op, want hij begon zich intensief met het werk van de als reactionair bestempelde Carl Schmitt bezig te houden en zou de volgende decennia tot een Schmitt-specialist uitgroeien. Rebels en tegendraads, want ‘mei 68-links’ begon de maatschappij in haar richting te kneden, terwijl Maschke net de andere richting uitging.

Conservatisme

In Wir Selbst stelt Werner Olles dat ongeveer alles wat Maschke op papier heeft gezet, de moeite om lezen is. Vooral zijn boek Das bewaffnete Wort heb ik met veel plezier gelezen. Günter Maschke riep er de conservatieven op zich te ontdoen van hun conservatisme om zich te ontplooien tot nationaalrevolutionairen. Een heldere geest, met klare ideeën en een rebelse ingesteldheid: meer heb je niet nodig om jeugd te inspireren, toch?

‘Marcel Proust zegt dat alle paradijzen verloren paradijzen zijn, en toch zal de dood van Günter Maschke mij niet beroven van de herinnering aan de zonnestralen van zijn vriendschap. Ik zal zijn fijne karakter en nobele houding niet vergeten’, aldus afscheidnemende vriend en jurist Thor von Waldstein in het nieuwrechtse tijdschrift Sezession.
Het is een teken des tijds dat het verdwijnen van een figuur als Maschke zelfs geen aanleiding meer is voor maatschappelijk-politieke beschouwingen in onze kwaliteitspers.

Enkele van belangrijke werken van Günter Maschke (waarvan helaas geen enkel in het Nederlands werd vertaald):

Kritik des Guerillero. Zur Theorie des Volkskriegs. Fischer, Frankfurt am Main 1973, ISBN 3-10-047201-2.

Der Tod des Carl Schmitt. Apologie und Polemik. Karolinger, Wien 1987, ISBN 3-85418-030-6

Der Tod des Carl Schmitt. Durchgesehene und um Texte aus den Jahren 1988–2007 Karolinger, Wien 2012, ISBN 978-3-85418-146-0.

Das bewaffnete Wort. Aufsätze aus den Jahren 1973–1993. Karolinger, Wien/ Leipzig 1997, ISBN 3-85418-080-2.

“Verräter schlafen nicht“. Regin-Verlag, Kiel 2011, ISBN 978-3-941247-35-2.

Carl Schmitt. Staat – Großraum – Nomos. Arbeiten von Carl Schmitt aus den Jahren 1916–1969. Duncker & Humblot Berlin 1995, ISBN 3-428-07471-8.

Carl Schmitt. Frieden oder Pazifismus? Arbeiten zum Völkerrecht und zur internationalen Politik 1924–1978. Duncker & Humblot, Berlin 2005, ISBN 3-428-08940-5

Juan Donoso Cortés. Essay über den Katholizismus, den Liberalismus und den Sozialismus und andere Schriften aus den Jahren 1851 bis 1853. Karolinger Verlag, Wien/Leipzig 2018, ISBN 978-3-85418-188-0.

Subversive Aktion

Bij de dood van dwarsligger Günter Maschke