De suikerbietenteelt dreigt in 2024 een ramp te worden. Niet door regenval dit keer, maar door een probleem dat dertig jaar lang eigenlijk opgelost was. Tot de Europese Unie sinds 2019 systematisch alle insecticiden verbood en de groene perzikbladluis overal suikerbieten kon besmetten met virussen.

Het Koninklijk Belgisch Instituut tot Verbetering van de Biet vzw waarschuwt voor een rampjaar in de suikerbietenteelt. Op basis van analyses door Britse en Franse collega’s. De Europese bietenboeren zitten bovendien vanaf eind april zonder gewasbescherming. En dat dankzij de Europese Unie.

Vanaf 30 april mag in de EU het bestrijdingsmiddel Movento van Bayer niet meer verkocht of gebruikt worden. Andere insecticiden om suikerbieten te beschermen zijn al langer verboden. In België bestaat wel een tijdelijke toelating voor Movento en acetamipride. Maar, zo zegt Erwin Boonen van Tiense Suikerraffinaderij: ‘Als je maar één middel hebt dan past de populatie insecten zich onmiddellijk aan.’

Bladluis als ziekteoverdrager

Suikerbieten zijn een industriegewas. Dat wordt nu bedreigd door drie virussen: het sterk vergelingsvirus (BYV), het bietenchlorosevirus (BChV) en het zwak vergelingsvirus (BMYV), samen bekend als de virale vergelingsziekte. De belangrijkste overdrager van die ziekte is een bladluis: de groene perzikluis.

Het gaat hier niet om nieuwe virussen. Dertig jaar lang bestreden boeren de bladluizen met insecticiden. Tot die een voor een door de EU verboden werden.

Volgens de Belgische Bietentelers (CBB) weegt de gemiddelde biet vandaag minder en is ook het suikergehalte lager. Dat ligt onrechtstreeks aan het vergelingsvirus. ‘Vroeger veredelden de producenten van bietenzaad op hoog suikergehalte en rendement; de laatste jaren zijn we verplicht te veredelen op ziekteresistentie.’ Dat laatste lukt meestal, maar voorlopig niet voor die vergelingsziekte.

Hormoonverstoorders

Het voordeel van een industriegewas is dat de industrie of de overheid wetenschappelijk onderzoek betaalt. Toen in 2019 insecticiden op basis van neonicotinoïdes verboden werden deed de Universiteit van Göttingen een onderzoek in alle EU-landen waar suikerbieten geteeld worden: de schadelijke virussen bleken na het verbod overal verspreid.

Alternatieve oplossingen lijken niet voorhanden. Op 15 april droeg de Nederlandse Stichting IRS de landbouwers op om ‘antiluisdek gerst’ te zaaien alvorens bieten te zaaien. Die gerst moet voor meer natuurlijke vijanden van de groene perzikluis zorgen. Als eenmaal de bietenplanten uitkomen sproeit men de gerst dood zodat de lieveheersbeestjes verhuizen naar de bieten en daar de bladluizen opeten. Maar volgens Boonen is die aanpak nog in een zeer experimenteel stadium.

Een en ander is te danken aan het werk van een erkende en gesubsidieerde groene actiegroep, genaamd Générations Futures

Een en ander is te danken aan het werk van een erkende en gesubsidieerde groene actiegroep, genaamd Générations Futures. Die voert al jaren actie tegen elke vorm van insecticiden. Zogezegd omdat die ‘hormoonverstorend’ zouden zijn voor andere dieren. Europees parlementslid Hilde Vautmans (Open Vld) heeft hard geijverd voor het bestrijden van die hormoonverstoorders.

Exit Movento

Volgens de suikersector is de hele heisa niet op wetenschappelijke argumenten gebaseerd, maar wel op emotie.

En een ongeluk komt nooit alleen. Het verbod op neonicotinoïdes uit 2019 viel ei zo na samen met de beslissing van de Duitse chemiereus Bayer om Movento uit de markt te halen. Zoals voor elk bestrijdingsmiddel moet immers elke tien jaar een vergunning worden aangevraagd bij de Europese Commissie. De laatste dateerde van 2014. Bayer besloot voor die nieuwe vergunning geen kosten meer te maken. Gevolg? Movento is vanaf 30 april 2024 niet meer toegelaten in de EU. In België geldt alleen nog een tijdelijke toelating tot december.

Geen neonicotinoïdes

Ondertussen kregen boeren de opdracht om hun akkers met suikerbieten met de onkruidverdelger glyfosaat te besproeien om alle besmette bietenplanten te doden. ‘Telers moeten ze minstens inploegen. Bieten die niet gerooid zijn vormen immers de verblijfplaats van de bladluizen’, zegt Boonen. Als de bladluizen overwinteren zijn er volgende lente nog meer.

‘Het gaat hier over strategische basisgoederen uit onze economie. Ik begrijp niet goed dat we nog niet door hebben dat we als Europese Unie genoeg eigen productie moeten hebben’, zegt Boonen. Betaalbare Europese suiker was binnen de EU lang een doel, maar sinds een paar jaar stopte de Europese Commissie met dat beleid. ‘Ofwel wordt suiker veel duurder, ofwel is suiker niet beschikbaar. Dan moeten we importeren van buiten Europa. Vergis u daar niet in. Alle rietsuiker is behandeld met neonicotinoïdes.’ Aldus nog Boonen.

Ondertussen rest boeren nog één bestrijdingsmiddel met toelating in de EU: een van Bayer. Helaas wordt ook dat gerekend tot de neonicotinoïdes: de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) is een procedure begonnen om het mogelijk te verbieden.

Pikant detail: dat product van Bayer is ook het enige dat fruitboeren in de kieskring van Vautmans nog mogen gebruiken tegen schadelijke insecten…

suikerbieten

Virale bietenbesmetting werd probleem dankzij EU

Welke toekomst is er voor onze boeren?