Afgelopen donderdag, 7 oktober, liet Bart Schols nog eens zien waarvoor het VRT-programma De Afspraak in het leven is geroepen: om de politieke correctheid te celebreren en daarvoor de juiste gasten te laten opdraven. Tegenspraak is er vrijwel nooit, dit is de Communie van de mis die om zeven uur van start gaat met het Journaal.

Trauma’s en pijn

Thema van de dag: de voorzitter van de Vlaamse Jeugdraad, Amir Bachrouri (tweede van links op de foto), en korpschef van de zone Brussel- Zuid, Jurgen De Landsheer (helemaal links), die piekerden over de vraag hoe politie en jongeren het met mekaar beter kunnen vinden. Het werd een gênant opbod van pamperideetjes waarin altijd het (allochtone) slachtoffer werd opgevoerd, nooit de agent zelf die al eens in het ziekenhuis wordt geslagen als hij zich in no-gozones waagt. Etnisch profileren is uit den boze. Pas dat eens toe in Brusselse wijken waar 90% van de inwoners en rondhangende lieverdjes van kleur is.

VRT

Maar voor Bart Schols en zijn redactie moest en zou dit de toon zijn: de witte man, zeker in agentenuniform, moet beter zijn best doen en aardiger uit de hoek komen. Helemaal in het verlengde daarvan mocht de ondanks haar Vlaamse naam zeer kleurige Karine Claassen (tweede van rechts) een vijfdelige VRT-reeks aankondigen waarin ze een beeld zal schetsen van ‘de trauma’s en pijn die racisme anno 2021 in Vlaanderen nog steeds teweegbrengen’. Vlaming, zet u schrap voor nog eens een portie schaamte en schuld, u aangeboden door de openbare omroep.

Wokepraat

Claassen vertegenwoordigt het type dat van discriminatie op basis van huidskleur helemaal niets gewaar wordt — tenzij in de positieve zin. Maar ze houdt wel een complete dagtaak over aan het bewijzen dat de Vlaming tot in het merg een racist is. Het is de VRT op zijn slechtst. Waarom betalen we voor dit soort wokepraat? Maar er bestaat nog altijd een aan-uitknop.

De enige reden waarom ik naar deze show der saaie weldenkendheid bleef kijken, was het laatste onderwerp: dirigent en Beethovenkenner Jan Caeyers (helemaal rechts) liet zijn licht schijnen op de wereldpremière van de tiende symfonie. Iets wat mij als fan en bescheiden pianist, die weleens een Beethovensonate te lijf gaat, ervan weerhield om weg te zappen.

Hiphop

Zoals u weet hield Beethoven het na negen heerlijke én grensverleggende symfonieën voor bekeken. Die ‘tiende’ is een soort monster van Loch Ness dat regelmatig eens opduikt, want de componist heeft wat schetsen nagelaten die met veel kunst- en vliegwerk tot een afgewerkte symfonie gedestilleerd kunnen worden. En of de rest van het Scholsgezelschap iets met klassieke muziek had? Helaas: Jan Caeyers zat daar als een gezant van de planeet Zog met zijn verhaal. De welbespraakte voorzitter van de Jeugdraad Amir Bachrouri zei dat hij het bij hiphop hield, en de rest keek wat verveeld naar het tafelblad.

VRT

Amir Bachrouri, voorzitter van de Jeugdraad

Dat was al gênant, die eenzaamheid van de meerwaarde, maar de gêne werd nog groter toen de zoon van de minzame Jan Caeyers zelf een agent bleek, over wiens ervaringen met bepaalde ‘jongeren’ de dirigent duidelijk niet wou uitweiden. Deontologie en zo. Dat zijn zo van die momenten dat je denkt: daar moet een echte moderator toch iets mee kunnen doen. Of zet daar een Tom Van Grieken bij, of een kunstenaar die zich eens van een rechtse kant wil laten zien. Helaas is dat laatste pure sociale zelfmoord.

Algoritmes

Maar dus die tiende van Beethoven. Het speciale is wel dat de reconstructie, naar aanleiding van de 250ste geboortedag van de componist, dit keer gebeurde via artificiële intelligentie (AI). Concreet: alle bestaande partituren van de man werden de computer ingevoerd, samen met die fameuze schetsen, en daar werd een stel algoritmes op losgelaten.

‘Algoritmes’, dat doet bij u een belletje rinkelen: socialemedianetwerken als Facebook, maar eigenlijk heel de digitale industrie, proberen via cookies in uw pc of gsm te snuffelen, op zoek naar persoonlijke gegevens die dan doorverkocht kunnen worden aan adverteerders. Evenzeer kunnen die algoritmes dienen om ‘ongewenste’ berichten op Facebook of Twitter onderaan te plaatsen waardoor men ze amper ziet. Kortom, de algoritmes volgen ons, filteren, bepalen de politieke agenda, zeggen wat u moet kopen, maken u tot een voorspelbare en manipuleerbare dummy.

Deutsche Telekom

Of ze proberen dat. Bij Beethoven valt het resultaat magertjes uit, vind ik. Na compleet beluisteren, en mits enige overdrijving gezegd: die tiende symfonie had ik op een betere dag ook kunnen schrijven, zelfs zonder algoritmes. Het is à la, met veel gedruis en paukenslagen, strijkers versus hout, het bevat alle tics van de componist, maar tenzij zwaar dementerend zou Beethoven nooit zichzelf op die manier gekopieerd hebben.

VRT

Musicoloog-dirigent Jan Caeyers: ‘De algoritmes hebben duidelijk niet al te veel vat op Beethoven’

Dat is eigenlijk geruststellend: er bestaat echt nog zoiets als originaliteit. Of moeten we in de verleden tijd spreken? Beethoven is namelijk het type van componist dat creativiteit combineert met onvoorspelbaarheid, aldus Jan Caeyers: zijn tijdgenoten wisten nooit wat ze op hun bord gingen krijgen. Het trok letterlijk op niks.

Eigen kompas

Waren zijn voorgangers Haydn en Mozart getalenteerde tot geniale muziekbreiers die regels volgden, thema’s uitwerkten, zich aan een structuur hielden — Ludwig had er lak aan. Veel meer dan voor het afgezaagde en politiek correct klinkende deuntje ‘Alle Menschen werden Brüder’ uit de negentiende symfonie, heb ik een grote bewondering voor deze componist omdat hij de conventies tartte en alleen zijn eigen kompas volgde.

Het is net daarom betekenisvol dat de AI-techneuten zich op deze losbol stortten: ‘Als de algoritmes de hersenkronkels van de chaoot Beethoven kunnen reconstrueren en voorspellen, dan kunnen ze dat bij iedereen’, moet men gedacht hebben. Hoofdsponsor van dit project is dan ook, niet helemaal toevallig, Deutsche Telekom. Zeg maar de Duitse versie van Telenet maar dan in groot formaat. Het bedrijf staat ingeschreven in het EU-lobbyregister en gaf in 2020 1,25 miljoen euro uit aan lobbykosten: kwestie van de privacywetten niet uit de hand te laten lopen.

Tamtam

Dat had allemaal zeer leerzame en geanimeerde discussies kunnen opleveren, over bijvoorbeeld de manier hoe Beethoven moet dienen om het wantrouwen van de webgebruiker jegens de alomtegenwoordige algoritmes wat te milderen. Maar helaas, het bleef de spreekwoordelijke olifant in de kamer.

Dit uiteraard naast het feit dat Beethovens muziek, plus die van zijn voorgangers én nakomelingen, tot de Europese kunsttraditie behoort. De kunsttraditie van de vervloekte ‘witte’ cultuur dus: ik zou een kunstenaar dat eens graag horen zeggen. En dat het humanisme van de componist niet los staat van een sterk zelfbewustzijn, wortelend in een even sterke culturele identiteit die vandaag door analfabeten bij het grootvuil wordt gezet. Zijn rebels individualisme gaat terug op Kant, de verlichting, het christelijke personalisme, de Griekse vrijdenkerij. De wokes hebben hier niets mee, voor hen is dit white supremacism, daarom luisteren ze liever naar rappers en hiphop. Voor mij niet gelaten. Zolang ze mijn smaak maar niet dicteren.

Zei ik Europees? Iemand heeft proberen te bewijzen dat Beethoven Afrikaanse roots had, omdat zijn grootvader een Vlaming was, de Spanjaarden Vlaanderen hebben bezet en de Moren Spanje. Het paukengeroffel zou dan een echo zijn van de tamtam die nog altijd in zijn achterhoofd klonk. Om u maar een idee te geven waar we met de wokewetenschap heen gaan: naar de totale onwetendheid. Ondertussen rukt de Artificiële Intelligentie met rasse schreden op. De gewone, menselijke, helaas niet. Geen enkel fenomeen illustreert dat duidelijker dan, jawel, Bart Schols in het televisieprogramma De Afspraak. Voor een verstandig iemand als Jan Caeyers is dit eigenlijk een te mijden plek.

symfonie

De tiende symfonie van de Afrikaan Beethoven