Wie zijn de beloftevolle twintigers en dertigers die vandaag op de rand van een grote doorbraak staan? Die binnen 5 jaar op hun gebied echt top kunnen zijn? En wat maakt hen zo uitzonderlijk? Deze zomer gaat Doorbraak elke zaterdag op zoek naar de helden van morgen.

Sébastien Vermeulen (27) start in het najaar als huisarts in het Kempense Zoersel. Dat lijkt op zich weinig revolutionair, maar Vermeulen behoort tot een generatie dokters die het anders wil aanpakken. Weg van de symptoombestrijding, naar de kern van de aandoening. ‘Dat zal ook nodig zijn, want de volksgezondheid staat er niet erg goed voor. Vlamingen hebben in grote mate te kampen met hart- en vaatziekten, overgewicht en ouderdomsdiabetes, veroorzaakt door slechte voeding. Met de vergrijzing zal er werk aan de winkel zijn om de mensen gezonder te doen eten, en de ziektekosten betaalbaar te houden voor iedereen,’ zegt Vermeulen.

Vermeulen zou er graag een boek over schrijven, De huisarts 2.0, een reboot, waarin hij uitlegt hoe je vooral door anders te gaan eten, vele kwaaltjes en kwalen bij de wortel kan aanpakken. Hij werkt gestaag aan zijn manuscript, een visietekst, die hij als leidraad voor een nieuwe eerstelijnszorg wil gebruiken. In dit portret maken we met enkele ideeën uit dat manuscript kennis.

Suiker

Vermeulen: ‘Om het zeer concreet te maken: als mensen nu een te hoog suikergehalte in hun bloed hebben, geven we ze al te makkelijk een pilletje om dat suikergehalte kunstmatig te verlagen. Terwijl je natuurlijk ook kan adviseren om het voedingspatroon te veranderen, bijvoorbeeld door tussentijds te vasten. Wanneer je bijvoorbeeld slechts gedurende acht uren per dag jezelf toestaat om te eten, en tijdens de overige zestien uur niet eet, dan heeft je lichaam de kans om alle opgenomen suiker te verwerken. Blijf je echter tussendoor maaltijden en snacks eten, dan krijgt je lichaam nooit een rustmoment en moet het continu suiker verwerken, waardoor je lichaam daar ook slechter in wordt.’

De concrete aanleiding voor Vermeulens ‘ommeslag’ in geneeskundig denken, is de coronacrisis. ‘Ik was altijd al kritisch over wat er in onze opleiding tot huisarts geleerd wordt. Ons land was op gebied van sterftecijfers bij de slechtste landen ter wereld. Dit valt volgens mij grotendeels te verklaren door de manke algemene gezondheid van onze bevolking – lichamelijk én psychisch, en een gebrek aan aandacht en tijd voor preventie.’

‘Bovendien zijn er door geneeskundigen rare dingen gezegd tijdens de crisis. Dingen die niet sporen met wat de taak van de huisarts zou moeten zijn, en die de afstand tussen patiënt en medische wereld alleen maar vergroten. We hebben tijdens deze crisis bijzonder hard gefocust op individueel gedrag en individuele keuzes. Mensen die “de coronamaatregelen” overtraden, werden zo maatschappelijk geculpabiliseerd. Maar wanneer sommige dokters dan in dat verband zeiden dat zo’n mensen dan maar geen recht op medische hulp zouden moeten krijgen, dan is dat voor mij persoonlijk een dieptepunt. Het zet de deur open voor gevaarlijke evoluties.’

Zorg voor iedereen

‘Moeten mensen die zich bewust blootstellen aan een gezondheidsrisico minder toegang tot betaalbare zorg krijgen? Moet iemand die decennia lang alcohol gedronken heeft wel een levertransplantatie krijgen? Moet iemand die jarenlang gerookt heeft terugbetaalde zuurstoftherapie krijgen? Moet iemand die ongezond gegeten heeft wel een obesitas-operatie krijgen?’

‘Ik vind alleszins dat zorg er is voor iedereen. Het is aan ons om mensen te helpen. Liefst via preventie, als het moet ook via andere wegen. Maar er bestaat wel nog zoiets als context. Die is belangrijk. Is er genetische belasting die een persoon ontvankelijker maakt voor bepaalde aandoeningen? Welke gebeurtenissen maken dat een persoon bepaalde gezondheidsrisico’s niet kan vermijden? Wat is de sociale situatie? Wat is belangrijk in het leven van een persoon? Hoe wil iemand zijn laatste maanden doorbrengen? Onder een glazen stolp, of toch nog genietend van het leven? De belangrijke ethische vragen – eigenlijk de basis – kwamen tijdens de crisis veel te weinig aan bod. Met een vergrijzende bevolking zullen we ze vroeg of laat alleszins moeten voeren.’

‘Het is voor mij ook niet verklaarbaar dat met de verouderende bevolking, er niet voldoende is geïnvesteerd in ondersteunend personeel voor op intensieve zorgen. Onze geneeskunde en gezondheidszorg lijken maar beperkt mee te evolueren met de grote gezondheidsuitdagingen die ons de komende decennia te wachten staan. Het toont dat er op beleidsniveau een schrijnend tekort aan een duidelijke visie is. We moeten een debat durven voeren over waar we met de gezondheidszorg naartoe willen.’

‘Mogen we praten over therapeutische hardnekkigheid, en beslissen dat iemand van 85 met een bijzonder slechte gezondheid niet meteen doorgestuurd wordt naar intensieve zorgen wanneer er op hetzelfde moment een twintiger door een complexe snijwonde veel bloed verloren is? Wat met thuis sterven, zoals vele mensen eigenlijk willen? Mag een arts zelf vraagtekens zetten bij de filosofie van ‘voltooid leven’, zeker als hij degene is die uiteindelijk de spuit zet? U ziet: vragen genoeg. Ik heb er niet direct een antwoord op. Maar nu draaien we om de hete brij heen en stellen we ze zelfs niet.’

Betaalbaar, of duur?

‘Ik vrees dat de problemen in de gezondheidszorg op korte termijn al ernstiger zullen worden. Ofwel krijgen we betaalbare gezondheidszorg voor iedereen, die niet meer functioneert wanneer er vele zieken zijn. Ofwel krijgen we bijzonder goede gezondheidszorg van de eerste lijn tot de ziekenhuizen, ook tijdens crisis, maar alleen voor de meest gegoeden. Met de vergrijzing en de gezondheidsproblemen die de Vlamingen zullen krijgen naarmate ze ouder worden, en geen leidraad over hoe die concreet aan te pakken, zullen er sowieso problemen ontstaan. Dus moeten we nu over die zaken afspraken maken.’

De jonge Kempenaar ziet ook hoe op het niveau van de huisarts evoluties gaande zijn die de volksgezondheid niet ten goede komen. ‘Net als in Nederland evolueert Vlaanderen naar een ‘protocollaire’ geneeskunde, waarbij een patiënt van een bepaalde leeftijd met een bepaald probleem wordt behandeld aan de hand van een tabel, in plaats van dat er degelijk naar zijn klachten wordt geluisterd. Te veel wordt onze aandacht afgeleid van wat eigenlijk onze core business is: poortwachter in de eerste lijn, met veel patiëntencontact, aandacht voor preventie en snelle en gepaste doorverwijzing indien nodig. Ik zeg ook liever dat ik iets niet weet in plaats van dat ik een patiënt met een snelle diagnose opzadel.’

Het dak

‘Ik geloof heel erg in praktijkgeneeskunde onder hetzelfde symbolische “dak”,’ zo zegt Vermeulen. ‘Een moderne geneeskundige praktijk – niet noodzakelijk fysiek op één plaats, maar in een netwerk – beschikt naast de huisarts ook over een goede verpleger, die soms een betere band kan opbouwen met bepaalde types patiënten. Daarnaast heeft zo’n netwerk tegenwoordig ook best een psycholoog, een diëtist en een kinesist in dienst. Ik vind het zelfs waardevol om met de lokale overheden samen te werken.’

‘Zo krijg je een “praktijknetwerk” dat gaat van laagdrempelige tot meer gespecialiseerde eerste- en tweedelijnshulp. Op dezelfde manier vind ik dat er plaats moet zijn voor verschillende soorten consulten, met telkens een ander doel en een andere ingesteldheid. Een algemene raadpleging behandelt de meest laagdrempelige problemen; kleine kwalen, voorschriftenvernieuwingen, eerstelijnspsychologie, en kleine lichamelijke interventies. Vervolgens is er de acute raadpleging, waarbij de huisarts ofwel op huisbezoek gaat bij weinig mobiele mensen, en andere mensen naar de praktijk kunnen komen met bijvoorbeeld snijwonden en dringende zware infectieklachten.’

‘Een apart en nieuw soort consult, is voor mij dan een “obesitasraadpleging”, waarbij we met de patiënt dieper ingaan op voedings-, levensstijl- of genetische problemen die tot obesitas leiden, en concrete oplossingen bedenken. Dat kan al dan niet in combinatie met een “diabetesraadpleging”, waarbij een bepaalde populatie ouder wordende mensen kan langskomen om via eenvoudige interventies in het dagelijkse leven overmedicatie te voorkomen.’

Pillenstop

‘Het stopt hier niet. Een praktijknetwerk biedt best ook een consult aan dat draait rond preventie. Een patiënt kan vrijblijvend te kennen geven dat bepaalde dingen in het leven hem of haar ongelukkig maken, of ziek, en dan kunnen we kijken naar wat die problemen tot gevolg kunnen hebben op de langere termijn, en proberen de oorzaak te achterhalen en daarop te werken. Last but not least: ik zie ook wel wat in een “pillenstop’-consult om het jaar, waarbij we concreet werken op het evalueren van de verschillende soorten medicatie die zijn gebruikt bij mensen die veel medicatie nemen.’

‘Is dit exacte wetenschap? Neen. Maar het geeft (potentiële) patiënten wel meer inzicht in en medezeggenschap over hun behandelingen. Eens de patiënt inzicht krijgt in de werking van de praktijk en de concrete consultkaders begint te kennen, zal de planning en organisatie van zorg automatisch efficiënter verlopen. De patiënt zonder medicatie zal dan weten wanneer hij moet bellen voor zijn voorschriften en waarnaar hij moet vragen. De patiënt met veel vragen en bezorgdheden over zijn algemene gezondheid, zal weten dat er een preventieraadpleging is, waar zeer uitgebreid tijd gemaakt wordt om alle vragen te beantwoorden. De diabeet zal voor zijn driemaandelijkse controle automatisch een controle op de diabetesraadpleging plannen.’

‘Persoonlijk zou ik het liever zo zien dan een gezondheidssysteem waarin de meeste tijd gaat naar verschillende telefoonconsulten, of naar uniforme en korte ‘gewone’ consulten, waar steeds minder tijd wordt uitgetrokken. Want vergis u niet: zeker na de coronacrisis is er in de geneeskunde het geloof ontstaan dat afstandsconsulten een goede evolutie zijn. Ik ben het daar grondig mee oneens.’

‘En laten we toch ook het arbeidsongeschiktheidsattest voor het werk voor minder dan vijf dagen afschaffen. Dat is tijdverlies voor zowel arts als patiënt, en creëert een samenleving van wantrouwen,’ zo voegt Vermeulen eraan toe.

Nuance op twitter

Vermeulen is zeer actief op het sociale medium twitter, en vindt dat vaak een verrijking. ‘Het klinkt misschien gek, maar twitter staat me toe om bij te blijven in de wetenschappen, en ook op zoek te gaan naar nuance. Er zijn best genuanceerde korte conversaties te vinden op het medium, en ook een schat aan wetenschappelijke informatie. Bovendien helpt het om mijn gedachten, mijn visie, neer te pennen en vorm te geven, als een soort extern geheugen.’

De huisarts 2.0, dan, “gereboot”, als in een computerprogramma? Klinkt dat niet afstandelijk? ‘Het betekent niet dat de harde schijf van wat de huisarts al weet gewist zal worden,’ zegt de jonge huisarts. ‘Ik vind het warm water niet uit. Er is reeds veel bestaande kennis en er zijn goede protocollen voorhanden. Het mankeert echter vaak aan een centrale coherentie en visie. En er is vaak tijd tekort om hiermee écht bezig te zijn. Ik vertrek zelf graag vanuit het verhaal en de context van de patiënt, om vervolgens met gezond verstand en geneeskundige kennis actief na te denken over het probleem. Als ik daar de komende jaren in slaag op het niveau van de kleine, landelijke praktijk waar ik zal werken, dan zal ik tevreden zijn. Maar daarbij hoort ook een visietekst, een boek, dat ik ooit hoop uit te kunnen geven.’

symptoombestrijding

Huisarts Sébastien Vermeulen: ‘De dokterspraktijk van de toekomst is een netwerk’

Oorlogen ‘goed voor de geneeskunde’?