Luc de Vos (°1946) was hoogleraar Belgisch Buitenlands Beleid aan de KU Leuven en hoogleraar Krijgsgeschiedenis aan de Koninklijke Militaire School. Daarnaast is hij voormalig luitenant-kolonel in het Belgische leger. Hij schreef onlangs een boek Strategie en tactiek. De geschiedenis van de krijgskunst in samenwerking met Peter Verlinden. Bij wie konden we beter terecht met onze vragen over de lopende oorlog in Oekraïne?

Identiteitsbesef

Wat heeft de lopende oorlog in en tegen Oekraïne ons tot dusver geleerd op militair vlak?

‘Het eerste wat opvalt is dat deze oorlog het identiteitsbesef van Oekraïne enorm heeft bevorderd. De oorlog maakte van een divers land een hechte natie. Ik heb net het Dagboek van een invasie van Andrej Koerkov gelezen. Koerkov is de meest bekende Oekraïense auteur. Hij schrijft in het Russisch en is een product van de Russische cultuur. Door deze oorlog gaat hij, samen met onnoemelijk veel anderen, beseffen dat hij Oekraïner is.’

‘Een zekere autonomie qua energie, voeding, maakindustrie, enzovoort is in geval van oorlog van vitaal belang. Dat chips voor het overgrote deel uit Taiwan moeten komen, kan echt niet en veroorzaakt een onnoemelijke kwetsbaarheid. In een gevaarlijke wereld, zoals die van vandaag, moet een staat voorbereid zijn op een oorlog. We hebben ons op dat gebied in West-Europa langzaam maar zeker in slaap laten wiegen.’

‘Een stevige alliantie is een verzekering. De NAVO was nooit zo springlevend. Kijk naar de recente toetredingen: Montenegro (2017), Noord-Macedonië (2020) en de kandidaturen van Zweden en Finland die op 18 mei 2022 samen hun toetredingsaanvragen indienden. Ten tweede heeft deze oorlog het enorme belang van motivatie aangetoond, voor zover dat al geen bewezen feit was. Ten derde merken we het essentiële belang van inlichtingengaring: weten waar en wanneer en in welke mate de tegenstander zal aanvallen. Verder zijn er, punt vier, de moderne wapens die we hier vaak voor het eerst operationeel zien gebruiken. Wapens die het verschil maken. De Westerse, op elektronica gebaseerde wapens tonen hun superioriteit.’

‘De klassieke manoeuvres bewijzen dat ze van alle tijden zijn. Hoe omsingelen, hoe troepen verplaatsen van de ene vleugel naar de andere… Het luchtoverwicht met vliegtuigen is minder belangrijk geworden door de vele kruisraketten en drones. Een stevige logistiek is noodzakelijk, zowel voor de aanvaller als verdediger. De sympathie voor het aangevallen Oekraïne is evident. Maar vergeten we niet: het kernwapen maakt dat Rusland de oorlog niet echt kan verliezen. Het weer, met de seizoenen, bepaalt in hoge mate het ritme van de oorlog. En ten slotte leert deze oorlog ons iets over de vrede: ze moet diplomatiek afgesloten worden en dat kan alleen wanneer niemand al te veel gezichtsverlies moet lijden.’

Strategie en tactiek

Voor de leek: schets nog eens wat het verschil is tussen strategie en tactiek?

‘Kort samengevat: strategie is voor een staat de kunst van het gebruik en de tewerkstelling van zijn machtsmiddelen om zijn algemene politieke doeleinden te verwezenlijken, meestal de overhand behalen op een (potentiële) rivaal. In die optiek beschouwen we de militaire strategie dus als een onderdeel van de algemene strategie. We kunnen de militaire strategie definiëren als de kunst van het uitdenken van gebruik en tewerkstelling van machtsmiddelen om de gestelde doeleinden te bereiken. De militaire strategie wordt uitgedacht op het niveau van een krijgstoneel.’

‘De tactiek daarentegen is de kunst om de beschikbare militaire middelen te werk te stellen in het gevecht, om de door de militaire strategie vooropgestelde doelen te bereiken. Het is dus de kunst om op het slagveld het hoogste rendement te halen uit de militaire middelen (troepen, bewapening, organisatiestructuren, methodes, enzovoort) of met andere woorden: de kunst om een veldslag te leveren. Samengevat kunnen we zeggen dat de tactiek het verlengstuk is van de militaire strategie. Elk strategisch opzet wordt verwezenlijkt door een aantal tactische operaties.’

Rusland en Oekraïne

Hoe zit dat in de lopende oorlog in Oekraïne?

‘Ja, laat mij dat toepassen op de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Eerst kwam het politiek-strategisch moment: de beslissing om Oekraïne aan te vallen, gevolgd door de terreurbombardementen… De Russische invasie van Oekraïne is een aanvalsoorlog die begon op 24 februari 2022, toen Rusland buurland Oekraïne vanuit meerdere kanten binnenviel. Dat was een enorme escalatie van het Russisch-Oekraïense conflict dat sinds 2014 aan de gang is.’

‘Dan militair-strategisch: de bliksemaanval tegen Kiev, het verbinden van de Krim met de Donbas… Tactisch op het hoogste niveau: het terugtrekken van de Russen uit Cherson. Tactisch op het slagveld: aanvallen langs rechts, langs links, doorbreken, omsingelen, uitbreken…’

Geldt dat ook voor zeemacht en luchtmacht? Of hebben die specifieke eigenschappen?

‘Zeemacht en luchtmacht worden veel meer militair-strategisch dan tactisch gebruikt. Het dreigen met of het gebruik van een kernwapen is politiek-strategisch. Het afsluiten van de haven van Odessa is dan weer politiek en militair strategisch.’

Problemen

Wat is er aan de hand met het Russische leger? Rusland-Oekraïne is toch iets als België-Luxemburg of zelfs nog ongelijker.

‘Het is duidelijk dat het Russische leger een drievoudig probleem heeft: allereerst de zwakke of geheel ontbrekende motivatie bij de militairen. Verder de gebrekkige inlichtinggaring en ten slotte het ontbreken van de allermodernste wapens.

Tijdens mijn opleiding leerde ik van luitenant-generaal Crahay (1903-1991) dat militair succes afhankelijk is van twee psychologische factoren (motivatie en verrassing) en twee materiële (snelheid en kracht/ hoeveelheid).’ Geldt dat ook vandaag nog?

‘Ik heb generaal Crahay gekend. Wat hij zei en schreef is een deel van de waarheid. Er is meer, zie mijn Principes en regels van de krijgskunst. Welke ook de oorlogsvorm mag zijn, de essentie blijft altijd dezelfde. De wil van de tegenstander breken om de voorwaarden te doen aanvaarden die men hem wil opleggen. Het gaat om drie grote principes: de evenredigheid tussen doel en middelen, de vrijheid van handelen (wie het ogenblik en de plaats van de strijd bepaalt, ontneemt de vijand een belangrijk voordeel) en ten derde het hoogst mogelijke rendement halen uit de middelen waarover men beschikt.’

Krijgsgeschiedenis

Waarom komt krijgsgeschiedenis helemaal niet meer aan bod in het curriculum van onze universiteiten?

‘Ik vind het erg jammer dat krijgsgeschiedenis niet aan bod komt in de Belgische universiteiten. Daar ik ook professor was aan de KU Leuven konden studenten van die universiteit krijgsgeschiedenis volgen in de Koninklijke Militaire School, waar ik eveneens doceerde. Elk jaar had ik er drie à vijf die dat aanbod aangrepen. Ik denk dat dit vandaag veel minder kans heeft omdat woke ook toegeslagen heeft aan onze universiteiten. In alle ons omgevende landen, ook in Nederland, wordt krijgsgeschiedenis gedoceerd. Om over na te denken.’

tactiek

Professor militaire geschiedenis Luc de Vos: ‘Deze oorlog maakt van Oekraïne een hechte natie’