De uitgelekte supernota van Bart De Wever bevatte een aantal opvallende politieke taboes die doorbroken zouden worden. We overlopen ze met hoofdeconoom van Stichting Merito Ivan Van de Cloot.

Ivan Van de Cloot: ‘Eerst en vooral: dit was een onderhandelingsnota, geen regeringsprogramma. We weten dus niet of deze voorstellen ooit effectief in een regeerakkoord zouden belanden. En hoe het nu verder gaat in een volgende fase.’

Rechtspersoonlijkheid vakbonden

‘Maar er staan inderdaad straffe voorstellen in die tot voor kort absoluut taboe waren. Zo lezen we in het deel over sociaal overleg een voorstel om de vakbonden rechtspersoonlijkheid te geven zodat ze hun jaarrekeningen moeten publiceren en transparantie bieden over hun financiering. In diezelfde paragraaf staat dat de vakorganisaties moeten gefinancierd worden door hun ledenbijdragen en dat de uitbetalingen van de werkloosheidsuitkeringen bij hen wordt weggetrokken. De overheid zou die taak volledig naar zich toetrekken.’

‘Hiermee wordt effectief een taboe doorbroken. Het is ook opvallend dat er weinig ophef over ontstaat, op één tweet van Caroline Copers van het ABVV na. Je zou verwachten dat de vakbonden al hun duivels ontbinden om dit van tafel te laten vegen. Ik ben benieuwd of zij dit gaan laten gebeuren en of partijen zoals Vooruit en cd&v daarmee gaan kunnen leven.’

‘Straffe kost. Je kan de vraag stellen wie allemaal bij de gevoerde onderhandelingen mee aan tafel zat. Want we verkiezen politici, maar bij zo’n onderhandelingen zijn andere spelers uit het middenveld vaak aanwezig. Je mag er van uitgaan dat werkgeversorganisaties zoals VOKA en vakbonden nooit ver uit de buurt zijn en dat verschillende partijen hen consulteren en op de hoogte houden. Je ziet in de supernota zaken staan die ingaan tegen de belangen van die lobbygroepen. Het is opvallend dat ze opvallend stil bleven. Of zou het betekenen dat de vakbonden minder betrokken zijn dan verwacht? De toekomst zal uitwijzen of er een reactie komt, nu de voorstellen op straat liggen.’

Automatische loonindexering

‘Ik zie verregaande voorstellen rond de automatische loonindexering. Voorstellen die blijkbaar niet op de radar van de commentatoren verschijnen. De indexering blijft behouden. Maar zodra de inflatie boven de 4% stijgt, zou de indexering nog enkel op het nettoloon gebeuren. Niet langer over het brutoloon, wat wel een grote slok op de borrel scheelt qualoon kost voor de bedrijven. Langs de andere kant heeft dat gevolgen voor de pensioenopbouw.’

All-in loonakkoord en gezondheidsindex

‘Misschien nog markanter: de all in-optie wordt uitgebreid zodat bedrijven met hun werknemers een all in loonakkoord kunnen afsluiten, waarbij de afgesproken verhogingen vastliggen. Dat betekent ook dat een indexering niet of maar beperkt zou worden toegepast.’

‘Als laatste opvallend punt over de index wil ik ook aanhalen dat de gezondheidsindex zou worden aangepast: de prijzen van fossiele brandstoffen zouden daar minder in gaan doorwegen. Dat past dan weer in het klimaatluik van het programma. Hier zie je toch weer een stuk de ivoren torenmentaliteit van de voorstanders van een strikt klimaatbeleid. Zij stappen hier nogal licht over de sociale impact van die maatregelen.’

Klimaatluik

‘Want het zullen vooral burgers die afhankelijk zijn van fossiele brandstof die hierdoor getroffen worden. En dat zijn zeker niet de kapitaalkrachtigen. Vooral in het Franstalige landsdeel verwarmen de mensen vooral op stookolie. Hier zie je de afwezigheid van de PS. Herinner je de stookoliepremie die onder Vivaldi tijdens de energiecrisis werd bedongen toen de gasprijzen explodeerden. Dat was de PS die ook de eigen achterban iets wou gunnen. Ik ben wel benieuwd naar het standpunt van Vooruit.’

Btw-verhoging

– De Btw-verhoging van het 6%-tarief naar 9% zou ook uit de index gehouden worden?

‘Die verhoging kadert in een taxshift van belasting op arbeid naar belasting op consumptie. Maar als je die btw-verhoging meeneemt in de index, doet die via de automatische indexering een deel van het effect op de loonkost weer te niet. De argumenten zijn steeds dezelfde: niet-indexering zou de meest kwetsbaren treffen. Maar dat is een korte termijneffect. Op de lange termijn heeft een lastenverlaging op arbeid een veel groter positief sociaal effect omdat er zo extra banen worden gecreëerd die mensen langdurig uit de kwetsbaarheid houden.’

‘Wanneer je consumptie meer belast via de btw, neem je ook voor een stuk de arbeid mee die geleverd wordt in het buitenland omdat importgoederen daar ook aan onderhevig zijn. Op die manier verleg je de lasten dus voor een stuk weg van de eigen arbeid en dicht je dus ook voor een stuk de loonkloof met het buitenland. Dat weegt zwaarder door dan men vermoedt, omdat een groot deel van onze consumptiegoederen wordt geïmporteerd.’

‘In mijn boek Taxshift becijfer ik dat uitgebreid. Ik heb daar in het verleden al vaak met politici over gesproken. Vooral bij cd&v en Vooruit zouden ze toch eens mogen overwegen of het opportuun is om voor de korte termijn te kiezen in plaats van de lange termijneffecten voorop te stellen. Als ze in dit voorstel zouden meegaan, kan dat wijzen op een omslag. Misschien heb ik daar dan een steentje toe bijgedragen.’

Liquidatiereserves

– Er zit een angeltje in de plannen voor een meerwaardebelasting. De regeling rond VVPR-bis en liquidatiereserves zou verdwijnen.

‘Dat zijn regelingen die een KMO in staat stellen om meerwaarde aan een goedkoper tarief uit het bedrijf te halen. Hier raak je dus heel wat KMO’s mee en ondermijn je hun concurrentiële positie. De buitenwereld heeft daar weinig aandacht voor, maar dit is het zeker waard om te signaleren.’

‘Dat dit in de supernota staat en op tafel ligt doet me vermoeden dat de stem van UNIZO minder luid klinkt, of in elk geval minder gehoord wordt. In Vlaanderen zijn de KMO’s een belangrijke pilaar van de economie. Ik vind het toch interessant om vast te stellen dat zij minder betrokken worden bij de onderhandelingen dan de grote jongens die via VOKA en het VBO wel mee aanschuiven. Door het uitfaseren van die systemen bevoordeel je de grote bedrijven en ondermijn je dus de overlevingskansen van de Vlaamse KMO’s.’

‘Goed, dit voorstel ligt nu ook op straat en je kan verwachten dat de lobby er nu wel op gaat springen. Maar het wijst er op dat de politiek niet in dezelfde mate met hen rekening houdt als met de grotere spelers.’

Gezondheidszorg

– Nog een laatste: het valt op dat er vrij gedetailleerde voorstellen zijn rond pensioenhervorming. Pensioenen en gezondheidszorg zijn twee grote budgettaire slokoppen. Maar over die laatste vind je maar weinig terug.

‘Eerst en vooral zie je verregaande voorstellen rond de pensioenen, waarbij de bijzonder gunstige regimes bij het leger en de NMBS op de korrel worden genomen. Dat zijn steeds taboes gebleken voor de socialisten, maar ze liggen nu wel op tafel. Ook het malus-systeem, waarbij je pensioen verliest wanneer je te weinig jaren op de teller hebt staan, wordt nieuw leven ingeblazen nadat het onder druk van de cd&v was verdwenen. Het minimum gewerkte aantal jaren voor het minimumpensioen wordt in deze nota fors opgetrokken naar 35. Maar al die zaken zullen nog hevig bediscussieerd worden.’

‘Over de gezondheidszorg staat er dan weer bitter weinig in. Enkel dat er op termijn naar een groeinorm van 3% zou worden gegaan. Ik zie daar de hand van Frank Vandenbroucke in. Hij lijkt ver te willen gaan in een pensioenhervorming in ruil voor een quasi carte blanche op volksgezondheid. Dat zou er dan ook op wijzen dat Vandenbroucke op volksgezondheid zou blijven. Ik vrees dat de mensen op het terrein dat geen goed nieuws zullen vinden. Zij hebben tijdens de vorige legislatuur herhaaldelijk te kennen gegeven dat onderhandelen met Vandenbroucke bijzonder moeilijk is. Hun inbreng valt bij hem in dovemansoren.’

‘Ik had nog graag een kleine maar belangrijke opmerking gemaakt over de mate van detail die we soms terugvinden in deze nota en wat dat soms betekent. Zo is er een passage over de fiscaliteit voor influencers. Dat gaat over een bijzonder kleine groep en je kan je terecht afvragen of zoiets in een regeerakkoord moet komen. Je ziet dat sommige kabinetards tijdens het jaar de zaken die veel aandacht krijgen in de pers goed noteren en dat mee nemen naar de onderhandelingstafel. Die paragraaf over influencers is daar een duidelijk voorbeeld van. Dat wijst volgens mij op een lichtzinnigheid bij sommige onderhandelaars.’

taxshift

Ivan Van de Cloot: ‘Veel taboes sneuvelden in supernota De Wever’

Open Vld gaat vol voor kilometerheffing

Waarom lossen politici geen problemen op?

België: een State of the Union