De vrijheid of de dood. Die binaire keuze schotelde Patrick Henry de aanwezigen op de tweede conventie in de kolonie Virginia voor. Het tiranniek bewind van de Britse monarch aan de overkant van de oceaan moest en zou ten einde komen, en Henry, advocaat en grootgrondbezitter, was vastbesloten zijn oratorisch steentje bij te dragen:

‘Is life so dear, or peace so sweet, as to be purchased at the price of chains and slavery? Forbid it, Almighty God! I know not what course others may take; but as for me, give me liberty or give me death!’

Henry’s woorden kregen door de coronapandemie een nieuwe betekenis. Is life werkelijk so dear? Zelden zijn de omstandigheden zo eenvoudig dat een zwart-wit tegenstelling als die van Henry steek houdt. De premisse dat vrijheid en veiligheid per se lijnrecht tegenover elkaar zouden staan overtuigt nog weinigen. Dat betekent uiteraard niet dat beide soms niet op gespannen voet komen te staan. De coronapandemie is zo’n voorbeeld. Om de curve af te vlakken en onze gezondheidszorg een ‘fighting chance’ te geven, werden draconische maatregelen afgekondigd, zowel in Europa als in Henry’s vaderland. Maar in de Verenigde Staten, een land van revolutie en verzet, duwt de bevolking terug.

Don’t tread on me

Her en der staken anti-lockdown rally’s de kop op. Burgers konden zich niet vinden in de vrijheidsbeperkende maatregelen die door de burgemeesters en gouverneurs van hun steden en staten werden uitgevaardigd. De Don’t tread on me-vlaggen (ratelslang op gele achtergrond) werden van zolder gehaald. Die vlag staat zowat synoniem met het libertaire, ‘liberty or death’ motto dat Henry al voorstond in zijn strijd tegen de Britse monarchie. De vlag van de voormalige Amerikaanse Confederatie – het collectief aan staten dat zich afscheurde van de Unie en zo de Burgeroorlog ontketende – wappert ook geregeld tijdens dit soort demonstraties. Niet uit heimwee naar slavernij of burgeroorlog, maar wel als symbool tegen een te invasieve overheid.

De media doen dit soort bijeenkomsten af als laatste stuiptrekkingen van een uitstervende soort: de conservatieve, kleingeestige, wapendragende plattelandsbewoner. Maar ook in wijdverspreide, (centrum)rechtse publicaties klinkt het gemor steeds luider. Vragen rond de accuraatheid van de cijfers, de proportionaliteit van de maatregelen, de nood aan een exit-strategie en de blijvende impact van de lockdowns op de Amerikaanse Bill of Rights en economie, worden in de praatprogramma’s van de gevestigde media dan wel actief onderdrukt, aan rechterzijde zijn ze al wat de klok slaat. Nieuwsankers en redactieraden lijken niet te begrijpen vanwaar die pushback komt; met opengevallen monden kijken ze naar de wapperende ratelslangen.

Tea Party

De verbazing van CNN en de New York Times was natuurlijk geveinsd. Wie nog schrikt wanneer Amerikanen de straat opgaan om te betogen heeft de voorbije twee 250 jaar echt niet opgelet. En als georganiseerd protest de nationale sport is van de States, dan is protesteren tegen de federale overheid het American Football van het betogen.

In 2009 en 2010 werd dan de Super Bowl gespeeld tussen de Tea Party bewegingen enerzijds en zowat iedere politicus en ambtenaar in Washington D.C. Europese media omschreven de Tea Party – genoemd naar de Boston Tea Party, een, u raadde het al, protest tegen Britse heffingen op thee – al te gemakkelijk als de paramilitaire vleugel van de Republikeinse Partij. Zowat iedere Republikeinse hoogwaardigheidsbekleder in de hoofdstad zou eens zuur lachen om die beschrijving. De Tea Party was niet zozeer een ‘partij binnen een partij’ – daarvoor miste ze centrale leiding – als wel collectieven aan activisten over het gehele land die als drukkingsgroep Republikeinse congresleden, ministers en partijbazen ‘inspireerden’ tot herontdekking van hun conservatieve principes.

Government is the problem

Zij die weigerden konden zich verwachten aan een uitdager in de voorverkiezing. Verschillende Republikeinse zwaargewichten kwamen zo in het vizier van de movement. Het meest prominente slachtoffer van zo’n uitdaging was Eric Cantor, de toenmalig leider van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden, die zijn zitje verloor aan een conservatievere challenger. De organisaties die de Tea Party uitmaakten hadden één ding gemeen: ze waren bekommerd om de opstapelende begrotingstekorten, hoge taxatie en bureaucratische wildgroei.

De verkiezing van Barack Obama, die in 2008 de meer gematigde Hillary Clinton versloeg in de Democratische voorverkiezing, deed voor velen aan (centrum)rechtse zijde alarmbellen afgaan. Een herwaardering van Amerikaanse conservatieve principes als vrijheid, subsidiariteit en religie was aan de orde. Ronald Reagan – de peetvader van het modern conservatisme – diende als inspiratie in de zoektocht naar een gemeenschappelijk vijand: ‘Government is not the solution to our problem; government is the problem’, proclameerde hij tijdens zijn tweede eedaflegging als president van de Republiek – nog steeds dé strijdkreet onder small government-activisten.

Wantrouwen als reflex

Restrictieve maatregelen vereisen een hoge graad van vertrouwen tussen burger en overheid. Onder het electoraat moet het gevoel leven dat een crisissituatie niet wordt aangegrepen om op permanente wijze de relatie tussen overheid en burger ingrijpend te wijzigen.

Enerzijds helpt het reflexmatig wantrouwen jegens de overheid vanwege vrijheidslievend Amerika niet. Het over éénzelfde kam scheren van iedere lockdownmaatregel als zijnde een coup d’ état door dictators in de dop is onverantwoord en onjuist.

Anderzijds lijken de gevestigde, (centrum)linkse media en Democratische politici hun best te doen om de argwaan onder conservatief Amerika aan te wakkeren. En wanneer volksvertegenwoordigers en nieuwsankers een loopje nemen met de waarheid voedt dit de perceptie dat velen onder hen er dubbele motieven op na houden.

Discrepanties

Er is sprake van een drievoudige discrepantie tussen de verslaggeving van de media en de retoriek van politieke opponenten van de president enerzijds en de realiteit anderzijds. Ten eerste is er het gepromote en tevens denkbeeldige conflict tussen de president en de (voornamelijk Democratische) staatsgouverneurs. Een klassiek voorbeeld van wishful thinking.

De gouverneurs van de meest liberale staten in de Unie, New York en Californië, benadrukten dat zij, ondanks politieke meningsverschillen, doorheen de crisis een goede werkrelatie onderhielden met het federale niveau. Trumps tweets en Trumps beleid liggen, zoals wel vaker, mijlenver uit elkaar – ditmaal op positieve wijze. Zijn crisiscommunicatie laat bij momenten inderdaad te wensen over. De acties van de president, gesteund door de Republikeinen in het Congres, doen dit niet.

Deze gepromote verhaallijn kadert binnen een ruimere, voor een verkiezingsjaar niet abnormale, beschadigingsoperatie. Die stelt dat de respons van de federale overheid van een unieke incompetentie getuigde. De waarheid is dat de reactie van de president te vergelijken valt met die van zo wat iedere regeringsleider in het Westen – en zeker niet moet onderdoen voor die van prominente, Democratische en Republikeinse, gouverneurs en burgemeesters. Maar de vele doden krijgt nagenoeg uitsluitend Trump voor de voeten geworpen. Conservatief Amerika stelt zich daar terecht vragen bij.

Vertrouwen is zoek

Ten tweede is er een wansmakelijk intentieproces gaande waarbij iedereen die meent dat andere, soms conflicterende, belangen onvoldoende in overweging worden genomen op het beklaagdenbankje terecht komt. Gouverneur Andrew Cuomo werd gevraagd naar de impact die de lockdown heeft op de mentale gezondheid van New Yorkers, hun levenskwaliteit en financiële situatie. Hij gaf het volgende antwoord (geparafraseerd): ‘Jammer, maar het alternatief is de dood, en er is niets ergers dan dat.’

Het alternatief is niet alleen niet ‘de dood’. De mortaliteitsgraad is ongekend door het hoge aantal asymptomatische gevallen. En wat we zeker weten is dat minstens meer dan 95% van de besmette gevallen geneest. Vooral de manier waarop Cuomo de reporter aan de kant schoof, doet vele werkloze Amerikanen de wenkbrauwen fronsen. Alsof zij slechts conservatieve propaganda promootte door de collateral damage onder zijn aandacht te brengen. Burgers komen tot de conclusie dat de politieke elite hun bekommernissen aan de kant schuift, en dit voor onbepaalde duur. En de impliciete aantijging dat wie dit aankaart onvoldoende waarde hecht aan de wetenschap en/of het menselijk leven, doet hen steigeren. Alsof overleven synoniem is voor leven.

Never let a good crisis go to waste

En tot slot leeft de angst voor een efficiënte toepassing van het aloude adagium ‘never let a good crisis go to waste’. Zal de coronapandemie worden aangegrepen om de rol van de federale overheid in het dagelijks leven van de Amerikaan blijvend te vergroten? Het fenomeen van het ‘crisisalibi’ dreigt zijn herintrede te doen. Politici, gesteund door hen goedgezinde mediakanalen, vallen terug op beleidsplannen die zij al eerder voorstonden. Ze hijsen die gewoon in een ander, op pandemiemaat gemaakt pak om weer te verkopen. Al deze plannen hebben één ding gemeen: verhoogde overheidsuitgaven en meer top down controle. Tea Party oudgedienden houden de situatie in de gaten.

Tea Party

Een Republikeins theekransje

‘Liberty or Death’ in corona-Amerika