De leden van PvdA/GroenLinks in Nederland kozen Frans Timmermans (PvdA, sinds 2014 Europees Commissaris) met 91,8 procent tot lijsttrekker. Er waren geen tegenkandidaten. Toch deed 52 procent van de stemgerechtigde leden moeite op hem te stemmen. Bij het links-liberale D66 ontving de enige kandidaat Rob Jetten 93 procent van slechts dertig procent van de leden.

Herstel vertrouwen politiek

De combi-lijst gaat de verkiezingen in met drie kernthema’s: klimaat (wens van GroenLinks), inkomenszekerheid (wens van PvdA) en herstel van het vertrouwen in de politiek. Voor het eerste punt hebben ze een goede aan lijsttrekker Frans Timmermans, die als Eurocommissaris de ‘green deal’ aangenomen kreeg door het Europese Parlement.

Het lastig is dat veel milieumaatregelen de burger op kosten jagen. Geen probleem voor de achterban van GroenLinks en D66: het zijn veel hoogopgeleiden met bovenmodaal inkomen. Meer aandacht voor campagnepunt ‘klimaat’ kan moeilijk verenigbaar blijken met campagnepunt ‘bestaanszekerheid’. Wat voorstanders van het milieu wegwuiven met de dooddoener ‘niks doen voor het klimaat kost uiteindelijk meer’. Maar voor wie financieel moeite heeft het einde van de maand te halen, lijkt het einde van de wereld een luxeprobleem.

‘Klimaatpaus’ Timmermans zet in op meer klimaatmaatregelen. Op zich al hinderpaal bij het herstel van kiezersvertrouwen. Het dagblad De Telegraaf onthulde vorige week dat Timmermans aanspraak maakt op een riante Europese wachtgeldregeling. ‘Ik moet ook de huur betalen’, antwoordde hij.

Déjà vu

Timmermans opende de aanval op de VVD. Tegelijk nodigde hij de uiterst linkse Socialistische Partij (SP) en de Partij voor de Dieren (PvdD) uit ook aan te sluiten bij ‘verenigd links’.

Het deed denken aan afgelopen januari. In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen, die indirect de samenstelling van de Eerste Kamer (Senaat) bepalen, waarschuwden VVD-premier Mark Rutte en VVD-senaatslijsttrekker Edith Schippers voor de ‘linkse wolk’.

Wat uitgelegd werd als poging om de Tweede kamerverkiezingscampagne van 2012 te herhalen, toen PvdA en VVD inzetten op een tweestrijd tussen links en rechts. De eerste verkiezingscampagne van een combinatie van vernieuwingspartijen begint met herhaling van eerdere campagnes.

Voorstel

PvdD wees Timmermans’ voorstel af: ‘Wij zijn niet links, maar progressief’. Volgens SP-partijleider Lilian Marijnissen doet PvdA in campagnetijd altijd links, om na de verkiezingen met VVD en CDA te regeren. Rutte werd tien jaar verweten rechtse verkiezingscampagnes te voeren, om vervolgens met linkse partijen te regeren.

In 2012 voerden VVD en PvdA campagne tegen elkaar. Uiteindelijk stemden kiezers strategisch: toch maar op de VVD-lijsttrekker, opdat er geen PvdA-premier komt en andersom. Beide partijen profiteerden: VVD kreeg 41 zetels en PvdA 38. Al tijdens de uitslagenavond besloten de twee lijsttrekkers samen te regeren. PvdA-lijsttrekker was Diederik Samson. Timmermans werd Buitenlandminister. Samson, beroepsmatig milieuactivist tot hij in 2003 PvdA-Kamerlid werd, is sinds 2019 kabinetschef van milieu-Eurocommissaris Timmermans.

Socialistische Partij

De Socialistische Partij (SP) geraakte in 1994 voor het eerst in de Tweede Kamer, met twee zetels. Dat jaar gingen PvdA, VVD en D66 voor het eerst samen regeren. Tijdens de twee ‘paarse’ regeringen (1994-2002, Wim Kok PvdA-premier) schudde PvdA de ‘ideologische veren’ af en werd zij van socialistisch sociaaldemocratisch. Als Financiënminister onder CDA-premier Ruud Lubbers bezuinigde Kok al op sociale zekerheid (de arbeidsongeschiktenregeling WAO). SP werd vluchtheuvel voor teleurgestelde arbeiders. Jarenlang groeide zij bij verkiezingen. Het hoogtepunt was de 25 Kamerzetels in 2006.

PvdA en SP konden in 2006 samen regeren en binnen de coalitie CDA overstemmen. Al snel viel SP buiten de formatie. Volgens SP sloot PvdA hen uit, volgens PvdA durfde SP niet te regeren. PvdA profiteerde in deze van hun goede contacten bij de media.

Vete

Begin 2012 overwoog de PvdA-leiding samenwerking met SP. Context: op dat moment regeerden VVD en CDA met gedoogsteun van PVV (Geert Wilders). Timmermans was tegen. In een brief noemde hij de sociaaldemocratie een ‘toekomstgerichte beweging die moderniteit wil omarmen’. Het ‘gisteren-was-alles-beter-socialisme’ stond hier volgens hem haaks op en was een ‘doodlopende weg’.

Vanaf vijf ontvangers loopt een mail kans gelekt te worden, vanaf tien hoopt de versturende politicus erop. Timmermans zou het aan vijftig mensen gestuurd hebben. De mail werd beschouwd als poging om de toenmalige fractievoorzitter een mes in de rug te steken. Die trad inderdaad af. Toen Timmermans besefte dat de leden hem als ‘Brutus’ zagen, kandideerde hij zich niet als PvdA-leider. Het werd Samson.

Premier

Tussen 2010 en 2017 was Hannelore Kraft sociaaldemocratisch premier van Noordrijn-Westfalen, de Duitse deelstaat die aan Nederland en België grenst. Timmermans kende haar persoonlijk. Kraft, die haar partij moest afgrenzen tegen het ook uiterst linkse Die Linke, gaf hem tips hoe te debatteren met SP-politici.

In 2019 was Timmermans sociaaldemocratisch kandidaat-voorzitter van de Europese Commissie. Hij bezorgde PvdA zes Europese zetels (van 26). SP voerde nadrukkelijk campagne tegen ‘Hans Brusselmans (en verloor beide zetels). Was Timmermans’ oproep tot samenwerking gemeend of tactiek? Iedere Nederlandse commentator weet dat het uit zijn mond niet geloofwaardig kon zijn.

Internationaal

Veel kiezers stemmen om binnenlandse redenen. Sommige partijen vinden dat logisch. Anderen, meestal de linkse, willen internationaal zijn. GroenLinks en PvdA vallen in de laatste categorie. Toch verzwijgen ze de gevolgen van samengaan voor de Europese verkiezingen, volgend jaar. Groenen en sociaaldemocraten zijn lid van verschillende Europese verbanden en zitten in verschillende fracties in het Europese Parlement. Welke wordt het na partijfusie?

Evenmin wordt gesproken over de twee buurlanden. In Duitsland wonnen sociaaldemocraten en groenen ieder afzonderlijk. In België doen sociaaldemocraten het beter dan groenen. In Frankrijk verenigde links zich vorig jaar daadwerkelijk – achter een links-populist die dweept met Trotski, dus voor Timmermans nog erger dan SP. Maar de afgetreden Eurocommissaris die eerder buitenlandminister en diplomaat was zwijgt over buitenlands links.

Verstandig. Mensen zouden zich anders Martin Schulz herinneren. Schulz was voorzitter van het Europese Parlement, tot hij in 2017 federaal lijsttrekker werd van de Duitse sociaaldemocraten. Vervolgens behaalden ze hun laagste score sinds 1891.

tegenkandidaat

Het brokkenparcours van Frans Timmermans