Hoe geloofwaardig en democratisch is de EU? Veel meer dan om de mogelijke veto’s van Victor Orbán – die de EU handig misbruikt om zich in eigen land te profileren – draait de EU-top in Brussel vooral om die vraag. Onvermijdelijk dringt zich daarbij de vaststelling op dat de EU nu de rekening gepresenteerd krijgt voor de holle retoriek waar ze helaas al te vaak een patent op heeft.

Soms zegt één beeld meer dan duizend woorden. De foto die Viktor Orbán gisterenmorgen even na 11 uur de wereld instuurde via zijn X-account was er zo een. Naast Orbán zelf, de blik even stuurs en onverzettelijk als altijd, zaten onder meer de Franse president Macron, de Duitse premier Scholz, Europees Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen en uiteraard mister president Charles Michel mee aan tafel. De ontbijtvergadering moest de plooien gladstrijken voor de cruciale Europese top die wat later van start ging, en die mogelijk zelfs tot in het weekeind zal uitlopen.

Zeven basisvoorwaarden

De gezichtsuitdrukking van de aanwezigen spreekt boekdelen: dit is een crisis met een grote C. Niet voor niets ook stuurde Orbán zelf de voorbije twee dagen een hele lading Engelstalige tweets de wereld in. Die waren niet bedoeld voor de eigen achterban, maar wel om zijn Europese partners onder druk te zetten. ‘Toetreding tot de EU kan pas op basis van bepaalde verdiensten, en daarop zijn geen uitzonderingen. We zullen niet toegeven’, klonk het fors. Later verduidelijkte Orbán nog eens dat Oekraïne niet voldeed aan drie van de zeven basisvoorwaarden die de Europese Commissie zelf had gesteld om die onderhandelingen te starten. En dat hij er dus ook niet aan dacht om het Hongaarse veto te laten vallen.

Principes? Deels wel, maar net zo goed pure blufpoker. De EU houdt Hongarije al jarenlang in de tang met de dreiging dat het land kan fluiten naar flink wat Europese miljarden als het een aantal – inderdaad omstreden – juridische maatregelen niet terugschroeft. Vandaag draaide Orbán de rollen om en chanteerde hij Von Der Leyen en co. In Moskou lacht er iemand in zijn vuistje.

Corruptie-index

Deze EU-top staat grotendeels in het teken van Oekraïne. Enerzijds keek men in Kiev halsreikend uit naar een groen licht voor de start van de toetredingsonderhandelingen. Dat zou er gisterenavond ook komen, al blijft het voorlopig onduidelijk tegen welke prijs. Anderzijds moet Europa beslissen over de goedkeuring van een financiële hulplijn van 50 miljard euro. Dat bedrag – 33 miljard in leningen en 17 miljard in rechtstreekse steun – is momenteel absoluut nodig om de zwaar getroffen Oekraïense instellingen en economie overeind te houden.

Orbán weigerde in beide pistes mee te gaan. Hij vindt dat Oekraïne niet voldoet aan de voorwaarden om toetredingsonderhandelingen te starten en is van oordeel dat de 17 miljard steun buiten de EU-begroting om moet gevonden worden. In beide gevallen valt daar minstens iets voor te zeggen, los van de uiterst bedenkelijke sympathie die Orbán nog altijd voor Poetin koestert en ongetwijfeld ook meespeelt.

Zo heeft Oekraïne, zo blijkt uit het meest recente voortgangsrapport van de Europese Commissie zelf, nog flink wat hervormingen voor de boeg. Niet voor niets figureerde het in de Europese corruptie-index van 2022 nog op een weinig benijdenswaardige voorlaatste plaats. En dat Poolse vrachtwagenchauffeurs al dagenlang actie voeren tegen de ‘oneerlijke concurrentie ‘uit Oekraïne is nog maar een voorproefje van de sociale impact die de intrede van het straatarm Oekraïne in de Europese interne markt zal hebben. Ook zijn verzet tegen een gigantische verhoging van het EU-budget om onder meer de extra miljarden voor Oekraïne te kunnen ophoesten, is niet zo aberrant. Tal van andere EU-leiders staan daar evenmin voor te springen.

Deblokkering steunfondsen

Dat Orbán – die de voorbije twee jaar altijd met Poetin is blijven flirten – zijn vel duur zou verkopen, is geen verrassing. Maar dat hij zo lang het been stijf zou houden, hadden von der Leyen en co wellicht niet verwacht. Het Europese antwoord op Orbáns aanhoudende verzet was dan weer wél voorspelbaar: geld, veel geld. Woensdag, niet toevallig één dag voor aanvang van de top in Brussel, zette de Europese Commissie plots het licht op groen voor de deblokkering van ruim 10 miljard Europese steunfondsen voor Hongarije.

Volgens de Commissie had Hongarije – in een merkwaardig perfecte timing – effectief een aantal van de gevraagde hervormingen van het juridische apparaat doorgevoerd en kon Europa er toch geld voor vrijmaken.

Volgens de Commissie had Hongarije – in een merkwaardig perfecte timing – effectief een aantal van de gevraagde hervormingen van het juridische apparaat doorgevoerd. Daardoor kon Europa nu toch al ruim 10 miljard van de financiële middelen vrijmaken uit het Europese Cohesiefonds 2021-202 waarop de Hongaren nog recht hadden. Een ander gedeelte van die middelen – nog eens zowat 11,7 miljard – blijft voorlopig bevroren. Om ook dat geld te ontvangen, moet Hongarije eerst een aantal wetten aanpassen die volgens de EU onder meer de academische vrijheid, de rechten van mensen uit de LGTBQ-gemeenschap en het asielrecht beperken.

Plat op de buik

Door nu plots plat op de buik te gaan voor Orbán openden von der Leyen en co uiteraard zelf ook de doos van Pandora. De Hongaarse premier beseft maar al te goed dat de Commissie meer dan ooit chanteerbaar is, niet in het minst door de eigen voluntaristische uitspraken van de voorbije twee jaar. Kort na de Russische inval in februari 2022 bood Commissie-voorzitter von der Leyen Kiev al uitzicht op het EU-lidmaatschap. Onlangs bakte EU-raadsvoorzitter Charles Michel het nog wat bruiner, door te verklaren dat dit lidmaatschap uiterlijk in 2030 al een feit zou zijn. Onrealistisch snel, en al evenmin gehinderd door de vaststelling dat zowat de helft van de EU-inwoners dat voorlopig helemaal niet zit zitten.

Guy Verhofstadt, die andere voluntarist, kan alvast niet lachen met de wel zeer abrupte bocht van de Europese Commissie. In Politico lekte gisteren een brief van Verhofstadt uit waarin hij de liberale Renew-fractie in het Europees parlement oproept om een motie van wantrouwen in te dienen tegen de Commissie. Volgens de gewezen Belgische premier zwicht von der Leyen voor ‘de chantage van Victor Orbán’ en zijn de waarden van de EU niet te koop. Wedden dat Viktor Orbán zich gisterenmorgen net niet in zijn vers fruitsap verslikt heeft?

toetredingsonderhandelingen

EU-burgers willen Oekraïne blijven steunen

Orbán krijgt EU-centen én Oekraïne groen licht voor onderhandelingen