De spanningen aan de grens tussen Oekraïne en Rusland lopen terug op. De Russische president Vladimir Poetin vergelijkt de toestand in de Donbass, een belangrijke en betwiste regio in het Oosten van Oekraïne, met een genocide. Rusland heeft dan ook massaal troepen en materiaal verzameld aan de grens. Ondertussen waarschuwt de Amerikaanse president Joe Biden dat zware sancties zullen volgen op een Russisch militair optreden. Langs de andere kant spoort Biden de Oekraïense overheid aan om een redelijk vergelijk te vinden met de Russen over autonomie van het door Russische separatisten gecontroleerde oostelijke gebied. Biden lijkt zo deels mee te gaan in de Russische logica.

Kenneth Lasoen, historicus en docent Inlichtingendiensten en Veiligheid aan de Universiteit Antwerpen, is niet verrast door die houding. ‘Ik bekijk de situatie in Oekraïne eerder als historicus dan als inlichtingenspecialist. Oekraïne is een even grote historische anomalie als België enigszins is. Het is nooit de bedoeling geweest dat dit een zelfstandige staat werd. Oekraïne maakt gewoon historisch gezien deel uit van Rusland. De Sovjet Unie heeft destijds de fout gemaakt daar een eigen deelstaat van te maken, uitgaande van het standpunt dat de Sovjet Unie nooit zou verdwijnen. Dat is fout gebleken.’

Oekraïne behoort historisch tot Rusland?

Lasoen: ‘Ik vind het, vanuit geopolitiek en realpolitik standpunt gezien, absoluut redelijk om onder ogen te zien dat Oekraïne bij Rusland hoort. We moeten dat gewoon erkennen, al vind ik dat wel jammer voor die Oekraïners die een democratie naar Westers model willen. Het is het land bij uitstek dat tot de Russische invloedssfeer behoort. Dat bleek ook in 2014, toen de Russische marionet opzij werd geschoven en de nieuwe machthebbers – totaal onrealistisch – aangaven bij de EU te willen aansluiten. Dat was voor het Kremlin voldoende om in te grijpen.’

Dat ingrijpen werd maar matig gesmaakt in het Westen. Vooral ex-oostbloklanden, zoals Polen en de Baltische staten, worden nerveus van Russische machtsontplooiing aan de grenzen.

‘Dat is begrijpelijk vanuit hun standpunt, maar zij zijn lid van de NAVO en kunnen dus ook rekenen op de volledige steun van het bondgenootschap. Daar is ook de basis terug te vinden van de Russische bezorgdheid. Het uiteenvallen van de Sovjet Unie is een enorm traumatiserende ervaring geweest voor Rusland. Zij hebben met lede ogen moeten toezien hoe verschillende ex-oostbloklanden lid werden van de NAVO en dus uit hun invloedssfeer verdwenen.’

‘Vandaar dat Poetin nerveus wordt bij elke beweging van de NAVO richting wat er overblijft voor Rusland. Hij zal hemel en aarde bewegingen om Oekraïne te behouden. Deels omdat het over een historisch deel van Rusland gaat, maar ook omdat er een economisch en militair belang speelt. Sebastopol, de militaire haven in de Krim aan de Zwarte Zee, is steeds in Russische handen gebleven. Dat was ook een belangrijke voorwaarde om Oekraïne toe te staan een autonome staat te worden.’

Poetin is geen Ivan De Verschrikkelijke

Oekraïne is dus een laatste bastion van Russische invloedssfeer. Moeten de Oostelijke EU-staten zich dan geen zorgen maken over een Russische dreiging? We hebben toch kunnen zien hoe de spanning oploopt aan de grenzen met Wit-Rusland, door wat wordt bestempeld als een hybride oorlogsvoering met inzet van migranten?

‘Dit soort pesterijen zullen moeilijk te vermijden zijn, maar veel meer gaat Poetin niet ondernemen. Rusland beschikt niet over de militaire kracht om zich met de NAVO te meten en Poetin beseft heel goed dat hij van de NAVO-staten moet afblijven. Er is dus geen directe militaire dreiging.’

‘Wij kijken steeds naar Poetin als een grote bedreiging. Hij geniet daar van, want op die manier kan hij zich voor de eigen publieke opinie voordoen als Ivan De Verschrikkelijke die het Westen angst aan jaagt en op z’n plaats zet. Maar Poetin heeft meer gelijkenis met Tsaar Nikolaas I, die in de negentiende eeuw een pak voor zijn broek kreeg van de Fransen en de Britten tijdens de Krimoorlog. Hij is geen Ivan De Verschrikkelijke. Hij beschikt niet over die militaire macht, zeker niet tegenover de NAVO.

Poetin’s pesterijen aan de EU-grenzen zijn dus vooral voor binnenlands gebruik?

‘Absoluut. Poetin’s binnenlandse populariteit is geënt op de illusie dat het Grote Rusland aan een heropstanding bezig is. Hij gebruikt de verhalen over de Westerse onmacht om aan te tonen dat Rusland nog steeds een machtspositie heeft waar het Westen voor beeft. Die verhalen zijn puur voor binnenlands gebruik.’

‘Net hetzelfde geldt voor de cyberoorlog die hij voert tegen het Westen via trollenfarms. Ik begrijp de bezorgdheid van landen als Polen. Historisch gezien hebben zij alle redenen om achterdochtig te zijn, maar Rusland beschikt gewoon in de realiteit niet over de militaire slagkracht om hun grenzen te bedreigen en tegelijkertijd in te grijpen in Oekraïne. Dat laatste blijft voor Rusland dé prioriteit.’

‘Maar Poetin weet heel goed dat, zolang hij de situatie aan de grenzen met de EU niet laat escaleren tot op militair niveau, wij met de miserie blijven zitten die zijn spel daar veroorzaakt.’

Deuk in NAVO-reputatie

U refereert aan de militaire slagkracht van de NAVO. De reputatie van het bondgenootschap heeft met de terugtrekking uit Afghanistan toch een fikse deuk opgelopen. De Taliban was er op enkele dagen tijd terug heer en meester. Een zootje ongeregeld met doorgeschoten Kalasjnikovs heeft, vooral door hardnekkigheid en veel geduld, het superieure Westen doen afdruipen…

‘Dat klopt. De NAVO is tactisch goed uitgerust om een Blitzkrieg te ondernemen, maar het is duidelijk gebleken dat ze niet in staat zijn om Afghanistan met zijn koppige en onrustige bevolking blijvend onder controle te houden. De Russen kunnen daar overigens ook van meespreken.’

‘Het is onmiskenbaar dat de NAVO een militaire tegenstander kan verslaan, maar het Westen blijkt niet in staat om aan vredeshandhaving te doen. Zeker niet wanneer ze geconfronteerd worden met een gemotiveerde en geduldige vijand die gedurende twintig jaar -vergeef me het woord- de klootzak uithangt met guerrillatactieken. De Russen opereren anders in de Donbass. De NAVO gaat daar niet in tussenkomen. Wij zijn daar niet toe in staat en hebben daar ook niets bij te winnen. Het zou dom zijn om daar fysiek in tussen te komen.’

‘Langs de andere kant kan Rusland het zich niet permitteren om aan de grenzen met Europa een warme oorlog te beginnen. Dat gaat de NAVO nooit toestaan.’

Russisch-Chinese liefdesrelatie

We zagen toch onmiddellijk dat zowel de Russen als de Chinezen in het gat doken en onderhandelden met de Taliban om de toegang tot grondstoffen veilig te stellen. Kan China geen gebruik maken van de spanningen tussen het Westen en Rusland in Oekraïne om actie te ondernemen naar Taiwan toe? Kan de NAVO zo’n spreidstand aan?

‘Als het er op aankomt zal de NAVO in Taiwan niet tussenkomen. De Amerikanen gaan misschien iets proberen, zolang er niet te veel risico aan vast hangt. De Chinezen weten dit. Als ze ingrijpen in Taiwan, zullen ze alles op alles zetten.’

‘Het is wel interessant om vast te stellen dat de Chinezen en de Russen de laatste jaren naar elkaar toegegroeid zijn. De kans is dus groot dat Beijing hier een opportuniteit ziet om in de eigen invloedssfeer actie te ondernemen. Het is dan de bedoeling om de Westerse hegemonie op verschillende fronten te ondermijnen. In de Chinese Zuidzee gebeurt er veel waar wij geen oog op hebben. Wij – en dan vooral de mainstreammedia – zijn momenteel geobsedeerd door coronabesmettingen in kleuterklassen.’

‘Vooral Australië wordt langs alle kanten belaagd door de Chinese marine. De Australiërs moeten vaststellen dat hun kust regelmatig in beeld wordt gebracht door Chinese spionageschepen. Die doen aan imaging maar zijn ook actief met radiometrische apparatuur die op het elektromagnetische spectrum allerlei zaken onderscheppen. De Australiërs voelen de Chinese dreiging concreet. Zij voeren dan ook het meest een anti-Chinarethoriek, meer dan de Amerikanen.’

Poetin en Xi Jinping kunnen het volgens u beter met elkaar vinden dan goed is voor het Westen?

‘Wat zeer goed merkbaar is in de inlichtingenwereld, is dat hun geheime diensten zeer nauw en goed samenwerken. Niet hier, in het Westen, maar wel in hun respectieve invloedssferen. Ik spreek dan over Azië en Zuid-Oost Azië. Daar is het goed merkbaar dat er een intieme relatie aan de gang is. Daar mogen we ons best wel zorgen over maken.’

troepenmacht

Kenneth Lasoen: ‘Oekraïne maakt historisch deel uit van Rusland. Dat moeten we erkennen.’