We weten het allemaal: Je hebt kunstenaars met een kleine K en kunstenaars met een grote K. Tot die laatste categorie rekent men de multidisciplinaire kunstenaar Jan Fabre. Hij zal wellicht de laatste zijn om dit tegen te spreken. Zeg nu zelf: Grootofficier in de Kroonorde, Commandeur in de Orde van Leopold II, een eredoctoraat van de Universiteit Antwerpen… Een mens zou voor minder naast z’n schoenen gaan lopen. De man die de bic tot instrument van zijn artistieke zeggingskracht verhief, statige pilaren met plakken ham bekleedde en de Sternocera acquisignata of juweelkever sublimeerde tot een vorstelijke plafondversiering ging de laatste tijd om heel andere redenen over de tongen.

Troebelen bij Troubleyn

In de nasleep van de Me Too-affaires verklaarde Jan Fabre op 27 juni 2018 in een interview met VRT dat er in zijn dansgezelschap Troubleyn – in veertig jaar tijd – nooit ‘jamais’ problemen waren geweest wat betreft ongewenste fysieke of seksuele toenadering op het werk. Deze boude bewering bleek een leugen, lezen we op 12 september 2018 in het cultuurmagazine rekto:verso waarin een open brief verscheen van twintig oud-dansers van Troubleyn die het aandurfden de tot dan toe schijnbaar ongenaakbare Fabre aan te klagen voor seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik.

Nadat de toenmalige Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz in december 2018 dreigde de subsidiekraan toe te draaien, kondigde het gezelschap aan een ethische gedragscode op te stellen. Maar daarmee was de ‘de verloren eer van Meester Fabre’ nog niet uit de problemen.

Correctionele rechtbank

Ondanks het feit dat Fabre met klem alle beschuldigingen van de hand wees, besliste het arbeidsauditoraat op 28 juni 2021 dat de ten laste gelegde feiten toch zwaar genoeg wogen om Fabre te dagvaarden voor de correctionele rechtbank wegens geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk ten aanzien van twaalf werknemers maar ook voor aanranding van de eerbaarheid van één persoon. Vorige maand werd de zaak ingeleid bij de correctionele rechtbank in Antwerpen.

Getriggerd door dit proces wou Filip Brusselmans (Vlaams Belang), die zich als Vlaams parlementslid onder meer heeft vastgebeten in de dossiers rond de ‘subsidieslurpers’ in de cultuursector, wel eens weten van de voor cultuur bevoegde minister -president Jambon hoeveel Fabre en zijn gezelschap de laatste jaren aan Vlaamse middelen hebben opgestreken. Het antwoord dat hij op 14 oktober op zijn schriftelijke vraag ontving, deed hem even naar lucht happen.

Belgische franken

Tussen 1997 en 2001, toen we nog in Belgische franken rekenden, kregen de VZW Troubleyn dan wel Jan Fabre het niet onaardige bedrag van 25 miljoen frank uitgekeerd. Een deel van deze subsidie ging met enige zekerheid naar de verbouwingswerken van het afgebrande Ringtheater aan de Pastorijstraat in Antwerpen waar Fabre op het einde van 1999 met zijn theatergezelschap zijn intrek had genomen. Met de gulle steun van de Vlaamse Gemeenschap én de stad Antwerpen biedt het intussen volledig gerenoveerde pand onderdak aan een heus ‘artistiek laboratorium’ met kantoren, een decoratelier, een dansstudio en een repetitiezaal.

Vanaf 2001 tot 2021 ontving Fabre’s VZW nog eens het niet onaardige bedrag van 4.734.506 euro in het raam van het Podiumkunstendecreet en later het Kunstendecreet. Daarnaast kreeg hij nog driemaal een bijkomende subsidie: in 2004 ging er 20.000 euro naar de VZW voor de reis-, transport- en verblijfkosten tijdens het Festival d’Avignon, terwijl er in 2004 en 2005, in het raam van het Kunstendecreet , respectievelijk 120.000 euro en 100.000 euro ter beschikking kwam voor internationale voorstellingen.

Naast de vzw Troubleyn is er ook nog een NV Troubleyn. Deze hield het iets bescheidener en diende op het einde van 2003 slechts éénmaal een subsidieaanvraag in, te weten een aanvraag voor een Ontwikkelingsgericht Project Cultureel Erfgoed. De NV vroeg 25.000 euro voor de ‘Bewaring en ontsluiting van het archief van Troubleyn vzw’. Die aanvraag werd niet gehonoreerd. De BVBA Angelos die de niet-podium gerelateerde activiteiten van de Poezengooier van het Schoon Verdiep behartigt, deed nooit een subsidieaanvraag bij de Vlaamse overheid.

22 kunstwerken

Daarnaast kocht de Vlaamse Gemeenschap 22 kunstwerken van Jan Fabre voor een totaalbedrag van 337.906,99 euro. Als u dacht dat onze Internationaal Vermaarde kunstenaar met een grote K al deze gulheid van Vlaanderen wel zou op prijs stellen en bijvoorbeeld uit dankbaarheid voor al dat manna één of meerdere van zijn werken aan de Vlaamse Gemeenschap zou hebben geschonken, dan bent u er aan voor de moeite. Jambon liet weten dat Meester Fabre in al die jaren niet één werk aan de gemeenschap die hem zo rijkelijk heeft ondersteund heeft geschonken.

Geef toe, meer dan 5 miljoen euro aan directe steun door de Vlaamse overheid is niet mis. Let wel, dit bedrag betreft enkel de Vlaamse subsidies. We houden hier nog geen rekening met de subsidies die hij eventueel van andere partnersn zoals bijvoorbeeld de stad Antwerpen, mocht opstrijken. Gelet op deze cijfers zou de omvang van de Vlaamse subsidiestroom in de richting van één artiest en zijn gezelschap in een goed functionerende democratie toch op z’n minst aanleiding moeten vormen voor een debat over het nut en onnut van subsidies in de kunstensector en de manier waarop met gemeenschapsgeld wordt omgesprongen.

Visienota Kunsten

Zijn die subsidies van het Kunstendecreet bedoeld om de kunst dichter bij het publiek te brengen of om een handvol elitaire snobs aan hun trekken te laten komen ? Hoe vallen dergelijke bedragen bijvoorbeeld te rijmen met de van ambitie blakende Visienota Kunsten die Jambon in maart 2020 presenteerde waarin kunst als gemeenschapsvormende hefboom wordt gepropageerd ?

Internationaal gereputeerde kunstenaars van bij ons zoals een Ivo Van Hove of Anne Teresa De Keersmaeker deden het zonder noemenswaardige subsidies. Een parcours dat niet over rozen liep en het ontbreken van subsidies weerhield hen niet om internationaal toch door te breken. Maar blijkbaar kan de poulain van Paola niet zonder pecunia. Merkwaardig. Misschien kan een uitspraak in het proces Fabre leiden tot een catharsis en wordt de bij het begin van deze legislatuur met enige poeha aangekondigde herijking van de Vlaamse cultuurpolitiek eindelijk meer dan dode letter.

Troubleyn vzw

De grote pak de poen-show van Jan Fabre