De bolognaiseaanval

‘Proef nu eens van mijn bolognaisesaus, Helin, zo lekker, dit mag je niet missen!’ Güner liep voorbij het tafeltje van Helin nadat hij net een plateau met verschillende mezze naar een groep van twaalf had gebracht. Hij rolde zijn keukendoek op en gooide ze over zijn schouder. Ze moest denken aan alle zomervakanties tijdens hun studententijd toen Helin genoot van de zomer en Güner als ijverige jobstudent bij een Italiaan werkte om de geheimen van een perfecte pizza te ontdekken. Terwijl zijn vader dacht dat hij met zijn neus in de handboeken van zijn rechtenstudie zat, verkoos hij meer de kookboeken van internationaal gerenommeerde chefs die ‘barbaren hadden leren eten’. Zo sprak Güner jarenlang over koken en topchefs en uiteindelijk bevestigde hij alle clichés over Turken door een kebabzaak uit te baten in Vilvoorde. ‘De ironie van het leven’, noemde Güner zijn carrièrekeuze vaak.

‘Ik zit vol van je kebabschotel, je had mij nooit zoveel brood moeten laten eten, Güner.’ Helin raakte haar buik aan: als ze niet in de zaak was onder de mensen, dan had ze allang het bovenste knoopje van haar skinny jeans losgemaakt. Ze volgde Güner naar de keuken om even met hem alleen te kunnen zijn.

Güner roerde in een dampende kookpot met dikke saus en een dieprode kleur: een laurierblaadje kwam bovendrijven en de geur van look gemengd met oregano prikkelde haar neus. Hoe verleidelijk was het wel niet om het tipje van een stokbrood te breken en lekker lang te soppen in die rode brij, dacht ze.

Hij liep achter haar aan met een pollepel waaruit de saus op de vettige keukenvloer droop. Helin schreeuwde het uit: ‘Ga weg, ik krijg niks meer binnen, je gaat zo meteen op mijn nieuwe trui morsen en dan krijg ik die vlekken er niet uit. En je weet hoe handig ik ben in het huishouden.’ Hij keek naar haar, klaar om de volgende bolognaiseaanval in te zetten, de lachkuiltjes in zijn wangen verraadden zijn plan. Een tweede sprint, een stokbrood dat in de lucht vloog en het geschreeuw van Helin zorgden voor nieuwsgierige blikken van de klanten richting de keukendeur. Güner gleed uit over de gladde vloer waardoor de saus in de lucht vloog en een paar druppeltjes Helin raakten. Ze gierden het uit en konden niet meer opstaan van de slappe lach.

Broederliefde

‘Jongens, het is druk, kunnen jullie even rustig zijn?’ De vermoeide stem van Nurhak onderbrak de uitbundigheid van de twee vrienden. Güner baatte de zaak uit met zijn tweelingbroer: in de zaak was Nurhak gekend als de serieuze ondernemer, terwijl Güner de entertainer was. Nurhak was altijd moe, de wallen onder zijn ogen verborgen eigenlijk zijn natuurlijke aantrekkelijkheid: een scherpe kaaklijn, volle lippen, blauwe ogen en hagelwitte, rechte tanden. Vaak genoeg ging Helin spontaan met haar handen door de golvende, dikke haren van Nurhak als hij voorbijkwam. Hij moest dan altijd lachen, beide broers waren gek van haar.

‘Kuthomo!’, siste Güner naar zijn broer toen hij de keuken verliet. Nurhak had het niet gehoord of deed maar alsof.

Helin keek verbaasd naar Güner om zijn uitlating. Vanwaar kwam dat toch? Güner was zelf altijd openlijk homo geweest dankzij de onvoorwaardelijke steun van Nurhak. Toen Güner uit de kast kwam, zat Nurhak naast zijn broer aan de ontbijttafel in het ouderlijk huis. Hij had zijn familie bedreigd: de eerste die Güner zou verstoten zou Nurhaks gezicht ook nooit meer zien. Hij en Güner waren twee handen op één buik. En zo gebeurde het dat Güners geaardheid werd gedoogd in familiekringen en dat het zelfs niet meer als een issue werd gezien. Güner en Nurhak werden zakenpartners en Nurhak hield op die manier een oogje in het zeil op de impulsieve en goedgelovige Güner die zijn geld aan iedereen zou toevertrouwen. Nurhak daarentegen was de stabiele factor van de tweeling: hij trouwde op zijn 23ste met Selma en kreeg zelf twee dochters. Hij zei altijd lachend dat zijn droom was uitgekomen: namelijk die van slaaf worden van het mooiste gezin in de wereld. Als Helin hem met zijn dochters zag spelen, werd ze altijd overmand door emoties. Ze had zelf graag vier dochters gehad: het was een vloek die haar moeder meermaals over haar had uitgesproken nadat ze weer ruzie maakten om futiliteiten.

‘Ik hoop dat je vier dochters krijgt en dat je dan terugdenkt aan mij en inziet wat voor een goede moeder ik wel niet was voor jou. Pas maar op, mijn vloeken komen uit hoor, Helin!’, riep haar moeder dan lachend.

Was het maar uitgekomen, dacht ze vaak.

De confrontatie met het verleden

Het was na middernacht toen het personeel met trage bewegingen de laatste stoelen op de tafels plaatste. Helin was op het terras een sigaret aan het roken en keek naar de twee broers die zwijgend de laatste voorbereidingen troffen voor de lunch van morgen. Güner was een echte digibeet, hij probeerde nog een bestelling door te geven via de website van een groothandel maar werd zenuwachtig door de verschillende pop-ups die verschenen op het scherm. Hij bleef koppig op verschillende toetsen duwen totdat Nurhak achter zijn rug verscheen en zuchtend de laptop van hem overnam. Na de bestelling geplaatst te hebben nam hij een fles rode wijn en wat glazen in zijn handen en wenkte met zijn hoofd naar het personeel dat dankbaar het werk neerlegde en naar het terras slofte. Iedereen plofte met een zucht op de loungestoelen. Helin, Güner en Nurhak staken gelijktijdig een sigaret op.

‘Bedankt voor je hulp vandaag, Helin, ik weet niet hoe wij de avondshift hadden overleefd als jij er niet was geweest.’ Nurhak boog zich voorover naar Helin om even in haar hand te knijpen.

Helin lachte haar tanden bloot. Ze genoot van het werk in de horeca, ze had zelf jarenlang in de zaak van haar moeder gewerkt en soms miste ze het contact met de klanten.

Nurhak keek bedenkelijk naar zijn broer: Güner was al de hele avond, sinds het voorval in de keuken, aan het mokken. En om eerlijk te zijn was Nurhak het beu om telkens de eerste stap te zetten om de plooien terug glad te strijken met zijn broer. Hij gedroeg zich als een verwende puber, het was tijd om volwassen te worden.

Hij richtte zich terug tot Helin: ‘Hé Helin, ben jij gelukkig getrouwd met Ali? Was je verliefd op hem toen jullie trouwden?’

Helin proestte het uit, wat een vragen kon Nurhak toch stellen op dit uur van de nacht?

‘Nee, niet lachen, ik meen het! Jij bent veel beter dan Güner, jij kan tenminste nog een serieus gesprek voeren met mensen, Helin. Kan je gewoon antwoorden zonder je in de voortdurende spot van Güner te laten verleiden? Ben je gelukkig met Ali en was je verliefd op hem toen jullie trouwden?’

Güner keek verbaasd van zijn broer naar Helin. Wat scheelde er toch met hem? Waarom was hij zo agressief? Dit verdiende Helin niet.

‘Ali is een goede kerel’, zei Helin met veel aarzeling in haar stem. Haar ogen schoten alle kanten uit maar meden de ogen van Nurhak.

‘Je antwoordt niet op mijn vragen, Helin.’

‘Waarom doe je dit?’, vroeg Helin verslagen.

Compensatie en zelfopoffering

‘Nou, omdat ik die kuthomo hier naast ons een lesje in dankbaarheid wil leren. Het spijt me alvast omdat het zo moet gaan. Jij en ik, Helin, houden zielsveel van de mensen rondom ons. Toen jouw broer met een Vlaams meisje ging samenhokken zag je het verdriet van je ouders. Je zag waarschijnlijk je vader voor de eerste keer huilen. Jouw broer had niet alleen de Turkse tradities en de bijbehorende verwachtingen weggeduwd, maar ook je ouders. En wat deed jij? Je ging trouwen met een Turk om veel dingen te compenseren: de verloren zoon, de eer van je Turkse ouders en om de Turkse gemeenschap te sussen die maar niet genoeg kreeg van te teren op het verdriet van anderen. Je was gek op Dimitri maar je beëindigde de relatie op het moment dat je broer met Valerie ging samenwonen, iets wat niet hoorde binnen de Turkse gemeenschap. Jij was zo gelukkig met Dimitri, Helin, je hebt zijn hart gebroken om het hart van je ouders te herstellen door te trouwen met Ali.’

‘Waarom praten we hierover, stop ermee, Nurhak!’

Helin werd boos. Niet zozeer om de analyse van Nurhak, maar omdat ze het nooit voor zichzelf had toegegeven. Het klopte dat haar ouders heel trots waren op hun dochter die volgens de Turkse traditie was getrouwd. Ze zou alles doen om hen gelukkig te maken — in die zin was ze heel verschillend dan haar broer. Haar broer nam het haar kwalijk dat zij de perfecte dochter speelde en weigerde om naar haar bruiloft te komen. ‘Hier doe ik niet aan mee, Helin!’, had hij op de avond voor haar bruiloft door de telefoon gebruld.

‘Waarom we hierover praten? Ik herinner mij nog de dag dat Güner naar mij kwam met een schuldgevoel dat zo zwaar op zijn schouders woog dat hij gebogen liep, bang om zijn rug te rechten en onzeker over zichzelf. Misschien was het van voorbijgaande aard, opperde hij. Ik gaf hem literatuur, maakte een afspraak met een psycholoog en zorgde ervoor dat hij die kwetsbare periode kon overbruggen. De dag dat hij uit de kast kwam bij onze ouders zag ik een zelfzekere Güner naast mij zitten. Iemand die durfde zeggen dat hij bestond en dat hij nog altijd dezelfde persoon was… maar dat hij niet wilde trouwen met het meisje dat zijn ouders voor hem geregeld hadden.’

‘Ja, ja ik ben je dankbaar. Je moet het verhaal niet eindeloos rekken, we willen slapen, joh!’ Güner begon zenuwachtig op zijn stoel te bewegen.

Geen schuldgevoelens meer

‘In die tijd was ik verliefd op Stef, Güner.’

De stilte leek eindeloos te duren, zelfs het personeel hield zijn adem in alsof het naar een Spaanse soap keek waar het ene drama het andere overtrof. Helin wist meteen wat Nurhak bedoelde. Hij had zichzelf, zijn eigen geluk en leven opgeofferd om het verdriet van zijn ouders te compenseren. Net zoals zij dat had gedaan om haar ouders tevreden te stellen.

‘Denk je dat het gemakkelijk was voor onze ouders uit Anatolië om te begrijpen wat voor leven jij verkoos? Ik kon het hen niet aandoen, een tweede homo in de familie. Ik kreeg het niet over mijn hart. Je was er niet bij, je ging op rondreis naar Italië met je vriendje. Ik bleef in het ouderlijk huis om de scherven die je had achtergelaten op te ruimen. Die scherven kerfden kleine schrammen in mijn hart. Ik nam afscheid van Stef en zei tegen mijn ouders dat ik een meisje had ontmoet en dat ik met haar wilde trouwen. De bolle wangen van mijn moeder kregen terug kleur. Mijn vader legde zijn hand in mijn hals en trok mij dicht tegen zich aan, voorhoofd tegen voorhoofd, en dwong mij in zijn ogen te kijken: ‘Weet je het zeker, Nurhak?’ Misschien had ik nog een kans om er onder uit te komen, misschien had ik ook een kans om mijn eigen leven te leiden, wie weet. Maar ondanks de uitgesproken woorden, zeiden zijn ogen het tegengestelde. Smekend, hoopvol en dankbaar….’

Güner sprak geen woord uit en liet geen emotie zien terwijl Helin en Nurhak hand in hand in de stilte van de nacht de zwaarte van het onderwerp probeerden te verwerken. Hij liep weg zonder iets te zeggen.

‘Ach, laat hem maar, ik moest het hem ooit vertellen, hij draait wel bij. Helin, Selma is echt een goede vrouw…’

Helin knikte door haar tranen heen alsof ze hem wilde zeggen dat hij zich niet langer meer schuldig mocht voelen. Nurhak had zich jaren schuldig gevoeld tegenover Selma en zijn twee dochters. Maar hij hield van ze en legde zich neer bij de gevolgen van zijn beslissingen. Hij had rust gevonden. Maar Helin zat duidelijk nog niet in die fase van aanvaarding en berusting.

Daar, tijdens die zomeravond, nam Helin een beslissing. Ze ging Ali een kans geven, ze had hem jaren op een afstand gehouden en hij was echt een goede en geduldige echtgenoot geweest. Hij verdiende beter, ze verdienden allebei beter. Dit gedwongen huwelijk, want dat was het eigenlijk wel, was altijd een inspanning voor haar geweest. Misschien moest ze Ali in de ogen kijken en zijn liefde toelaten. Een scheiding was onmogelijk, dat verdriet kon ze haar ouders niet aandoen.

Turken in Vlaanderen

Pinar Akbas: ‘Turkse politici op Vlaamse lijsten werken niet aan integratie’

Aanvaarding