De Europese Commissie ging farmaceut AstraZeneca voor de rechter slepen en stevig straffen voor het voortrekken van de Britse regering en het nadien daarover liegen. In kortgeding in Brussel won de Europese Unie. Maar bijna een maand voor de deadline van een dreigende monsterboete van een half miljard euro blijkt de Europese Commissie plots een minnelijk akkoord te hebben met AstraZeneca. Gedaan met alle rechtszaken. Het bedrijf mag aan kostprijs ook 140 miljoen vaccins leveren die niemand wil.

COVAX

De Europese Unie sloot een minnelijke overeenkomst met het Brits-Zweedse farmaceutische bedrijf AstraZeneca. Op die manier komt een einde aan een juridische strijd over de trage leveringen van het coronavaccin van AstraZeneca. Het akkoord is een heel merkwaardige wending, aangezien de EU in kortgeding in een Brusselse rechtbank leek te hebben gewonnen. Ondertussen zijn de vaccins van AstraZeneca aan de straatstenen niet te slijten.

Mede door een soms warrige communicatie door de deskundigen in de lidstaten en de trage werking van de Europese Geneesmiddelenautoriteit (EMA) is het coronavaccin van AstraZeneca zo goed als onverkoopbaar. De EU geeft reeds aangekochte dosissen (een groot deel van de 1,1 miljard reeds geleverde dosissen van Vaxzevria wereldwijd) weg aan derdewereldlanden via COVAX en andere hulpprogramma’s. COVAX is een project onder leiding van de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI), Gavi, UNICEF en de Wereldgezondheidsorganisatie om coronavaccins te leveren in alle landen.

Levering zonder winstmarge

De Europese Commissie beweerde dat AstraZeneca in dit akkoord beloofde om 300 miljoen vaccins te leveren voor maart 2022. Daarvan 135 miljoen dosissen voor het einde van dit jaar. Vaccins die de EU-lidstaten niet willen afnemen en die dus wel met EU-geld betaald worden en door de lidstaten terugbetaald moeten worden. Het persbericht van AstraZeneca van 3 september meldt dat ‘onder de overeenkomst, AstraZeneca zich verplicht om 60 miljoen dosissen van het vaccin te leveren voor het einde van het derde kwartaal van 2021, 75 miljoen voor het einde van het vierde kwartaal en 65 miljoen voor het einde van het eerste kwartaal van 2022’.

Ruud Dobber, de Executive Vice President van de BioPharmaceuticals Business Unit bij AstraZeneca in Wilmington zei: ‘Ik ben zeer tevreden dat we in staat waren om een overeenstemming te bereiken welke ons toelaat om vorderingen te maken en samen te werken met de Europese Commissie om deze pandemie te overwinnen. We zijn ten volle betrokken om Vaxzevria te produceren voor Europa en deze vrij te geven zonder winstmarge. We kijken er ook naar uit om met de Europese Commissie te werken in een gemeenschappelijke inspanning om COVAX verder te ondersteunen.’

Kortgeding

De Europese Commissie en vooral haar voorzitster Ursula von der Leyen en de Franse Eurocommissaris Thierry Breton vielen AstraZeneca in het verleden zeer hard aan in de media. Von der Leyen beweerde dat de tragere leveringen aan de 27 lidstaten van de EU het gevolg waren van het preferentieel leveren aan het Verenigd Koninkrijk omdat het VK meer per dosis betaalde. De Commissie beschuldigde AstraZeneca van slechte wil en kwade trouw. De Belgische rechtbank van Eerste Aanleg te Brussel oordeelde eveneens dat AstraZeneca het contract met de EU schond. Tenminste, dat beweerde een persbericht van de Europese Commissie op 19 juni 2021. Het volledige tussenvonnis zelf is niet publiek. De pers heeft enkel weet van de citaten die de Europese Commissie gebruikte in haar persberichten.

Het kortgeding had tot doel de urgentie van de vaccinleveringen te bevestigen. De rechtbank oordeelde dat AstraZeneca niet de intentie had haar productiemiddelen in te zetten om die vaccins te leveren. Daarbij zou AstraZeneca weloverwogen de contractuele waarborgen geschonden hebben. De rechtbank van Eerste Aanleg besloot dat AstraZeneca 50 miljoen dosissen moest leveren in drie deelleveringen voor 27 september op straffe van 10 euro boete per dosis. Hiermee riskeerde het bedrijf in het ergste scenario een boete van een half miljard euro.

Lage productie buiten VK

Het tussenvonnis was geen vonnis ten gronde. Al stelde de EU het zo wel voor. AstraZeneca hield echter vol dat onvoorziene uitdagingen tijdens de productie de oorzaak waren. En dat haar Britse vestigingen hoofdzakelijk gebruikt werden om aan haar contract met de Britse regering te voldoen. De vestigingen in de EU vielen buiten die productie. De Oxford Biomedicafabriek draaide uitsluitend voor het Verenigd Koninkrijk. Het bedrijf ontzegde volgens de rechtbank zo de EU een productiesite die in de overeenkomst opgegeven was. Dat de productiviteit bij Oxford Biomedica twee keer zo hoog lag dan bij Novasep (te Lyon in Frankrijk), Catalent (Baltimore in de VS) en Halix (te Leiden in Nederland) maakte dit erg nadelig.

Na de beschuldigingen aan het adres van AstraZeneca lijkt de minnelijke schikking op zijn minst bizar. De Franse eurocommissaris Thierry Breton ging zeer agressief tewerk door een Waalse onderaannemer te onderwerpen aan een mediatieke lynchpartij. De Franse fabriek in Lyon, die maar de helft van de productiviteit haalde van de Britse fabriek, liet hij ongemoeid. Wat de verklaring was voor die veel slechtere Franse ‘yields’ of productieopbrengst is een goed bewaard geheim.

Tel daarbij dat de Europese Commissie lang talmde om vaccins te bestellen omdat het Franse Sanofi Pasteur (niet te verwarren met het wereldbekende Institut Pasteur) ook aan een vaccin werkte. De Franse regering Macron wilde de miljarden euro’s graag naar Frankrijk zien komen en ondertussen bestelden Britten, Israëli’s, Amerikanen al miljoenen vaccins. Het Sanofi Pasteur onderzoek flopte, waarna Sanofi met GSK ging samenwerken en ook dat vaccin is nog steeds niet in omloop. De derde fase van het klinisch onderzoek begon pas op 27 mei 2021. Sanofi werkt ook met TranslateBIO aan een ander vaccin en dat zit slechts in fase 1 van het klinisch onderzoek.

Vaccinvaudeville duurt voort

Von der Leyen moest ook toegeven dat ze de omvang en logistiek van de vaccinproductie had onderschat. Wat de vaccinvendetta steeds ongeloofwaardiger maakte. Het gestuntel van Von der Leyen en fake news-verhalen over ‘2,6 miljoen verborgen corona-vaccins van AstraZeneca’ in Italië leverden lang een lamentabele vaccinatiegraad op in de EU. Concurrent Pfizer moest zelfs tussenkomen om de Europese Commissie te behoeden voor het frustreren of zeg maar blokkeren van de gehele vaccinproductie in de EU. Uiteindelijk maakten de Duitse deelstaten een einde aan het monopolie van de Europese Commissie om over vaccinaankopen te onderhandelen.

De vaccinvendetta mag dan afgelopen lijken, maar de vaccinvaudeville is het dus nog lang niet. Het kiezen voor leveringen aan ‘kostprijs’ in plaats van financiële compensaties of boetes doet vermoeden dat er meer aan de hand is. Ofwel dreigde de Europese Commissie in de procedure ten gronde bij de Brusselse rechter te verliezen en moest de EU haar gezicht redden. Ofwel wordt AstraZeneca een reddingsboei gegooid om van de bestelde dosissen aan ‘kostprijs’ af te geraken. Waarom zou de EU dat doen? De relatie met het Brits-Zweedse concern is toch om zeep. Misschien wist de Franse of Nederlandse regering de Europese Commissie te overtuigen om de fabrieken in Lyon en Leiden niet te treffen. Want mocht AstraZeneca een monsterboete krijgen dan verhaalt het die misschien op hun onderaannemers of leveranciers in de EU.

tussenvonnis

Vaccinvendetta tussen AstraZeneca en EU afgelopen