Ik kan mij al eens opwinden over roeptoeters[1] omtrent klimaat en energie. Er worden uitspraken gedaan en, nog erger, geloofd zonder dat er data worden gegeven. In deze korte bijdrage wil ik graag één en ander verduidelijken voor de niet-technische medemens die toch voelt dat het milieu en zijn interactie daarmee belangrijk zou kunnen zijn.

De verschillende energieën

Vandaag kennen wij drie soorten energieën op aarde. De zon straalt licht dat op aarde wordt omgezet in warmte, biomassa en wind. Inderdaad, wind ontstaat door drukverschillen t.g.v. temperatuurverschillen terwijl planten en bomen (biomassa dus) maar groeien met licht. Wanneer we deze biomassa lang genoeg laten rotten ontstaat aardolie, aardgas en ander lekkers voor de industriële revolutie. Wat betreft het laatste staat het vast dat we die aardolie en aardgas sneller verbruiken dan er bijkomt of m.a.w. de voorraad is eindig. De aarde zal nog zonder vallen alvorens de zon er mee ophoudt en dat laatste staat dus ook vast. Eeuwig leven bestaat dus niet, alweer een zekerheid.

Verder hebben we de zwaartekracht, die ervoor zorgt dat we op aarde blijven en ook dat water van boven naar beneden stroomt (terug naar boven dankzij de zon via verdamping). Dat fenomeen zorgt ervoor dat er waterkrachtcentrales bestaan die schijnbaar heel proper werken.

En dan hebben we nog kernenergie waarvan de mens en in het bijzonder J. Robert Oppenheimer[2] God de Vader is. Deze kernenergie in handen van een verantwoordelijke overheid is een -vrije energie met een acceptabel risico maar voor het afval bestaat nog steeds geen goede oplossing.

Hoe wij deze energievormen het best gebruiken tezamen met de aardse minerale grondstoffen is vandaag het voorwerp van een grote internationale discussie. Bovendien zou het gebruik van aardolie en aardgas met zijn -uitstoot via het broeikaseffect de aarde belangrijk doen opwarmen, wat evenwel nog ter discussie staat omdat het klimaat ook niet stabiel was voor de industriële revolutie. In het volgende is beschreven hoe de Zwitsers deze discussie over het gebruik van energie en grondstoffen hebben aangepakt.

Het Zwitsers model

Men kan Zwitsers er doorgaans niet van verdenken dat ze naar links of groen doorslaan. Ze zijn eerder behoudsgezind en pragmatisch en dat geldt ook voor hun milieu. Toevallig of niet, ze worden dit jaar opnieuw uitgeroepen tot wereldkampioen duurzaamheid door de Amerikaanse universiteiten Yale & Columbia[3]. Ze werken met UmweltBelastungsPunkte (UBP) die uitdrukken hoeveel een bepaald product of handeling het milieu belast door het gebruik van zeldzame materialen en energie en door het uitstoten van bepaalde stoffen in lucht en bodem. Ook landschapsvervuiling en gebruik van water worden meegenomen. De methode en de toekenning van de UBP is in handen van een overheidsdienst Bundesamt für Umwelt BAFU. Deze dienst beslist welk gewicht aan elke grondstof, energievorm, uitstoot in lucht en bodem wordt gegeven op voorstel van hun universiteiten. Over die gewichten kan men discussiëren maar de goede resultaten van Zwitserland doen vermoeden dat hun systeem in gebruik sinds 1990 niet ver van de ecologische waarheid zit. Ze hebben ongeveer voor alles de UBP berekend[4] zodat de Zwitser voor elk product en handeling de monetaire en ecologische prijs kan kennen. Deze kan men downloaden van de BAFU site. In het volgende bespreken we enkele van deze producten en roepen daarmee allerhande populisten tot de orde.

We baseren ons verder op de lijst[5] uitgegeven door BAFU omtrent wonen en bouwen. We starten met de UBP van de verschillende energieën in tabel 1.

Tabel 1: UBP per kWh elektriciteit van verschillende oorsprong

Energievorm	UBP / kWh
Kernenergie	453
Steenkool	768
Bruinkool	793
Zware stookolie	1090
Aardgas	308
Biogas	374
Fotovoltaïsch	129
Waterkracht	44
Wind	74

Waterkrachtcentrales zijn het beste maar windmolens en fotovoltaïsche cellen zijn te verkiezen boven aardgas- en kerncentrales. Nogal wat politici willen het volk wat anders laten geloven maar het laten sluiten van de steenkoolmijnen en het niet vergunnen van een biomassa centrale waren goede beslissingen. Men zou ook nieuwsgierig kunnen zijn naar wat de beste verwarmingsmethode is volgens de Zwitsers en dat vinden we in tabel 2.

Tabel 2: UBP per kWh verwarming voor verschillende systemen

Systeem	UBP / kWh
Stookolie	251
Steenkool	708
Houtkachel	152
Pelletkachel	108
Aardgas	151
Warmtepomp lucht/grondwater	123
Zonnepaneel warm water	41

Stookolie en steenkool, de dingen waar ik mee ben opgegroeid zijn uit den boze. Maar hout- en aardgasketels kunnen er mee door terwijl de pelletkachel beter is dan de dure warmtepomp op elektriciteit. Dat laatste zal waarschijnlijk velen verwonderen maar warm water met zonnepanelen lijkt ideaal. Natuurlijk is de beste verwarming een klein systeem in een zeer goed geïsoleerd huis, liefst een passief huis. Dat laatste brengt ons naadloos naar de isolatiematerialen.

Isolatiematerialen houden lucht of een ander gas vast. Dat kan een vezelstructuur zijn of een schuim. Het basismateriaal kan mineraal zijn (glas, basalt, beton, ..) of een polymeer zoals polystyreen[6] en polyurethaan. Deze laatste kunnen erg brandbaar zijn zoals sommigen niet meer kunnen navertellen[7]. Het ene materiaal isoleert al beter dan het andere zodat we dus verschillende dikten moeten aanwenden om hetzelfde isolatie-effect te bekomen. Tabel 3 geeft verschillende isolatiematerialen die door een verschillende dikte hetzelfde effect hebben en de daarbij horende UBP. De genoemde isolatieplaten zijn allen tamelijk stijf en kunnen dus een zekere drukbelasting verdragen zodat ze bijvoorbeeld voor een plat dak, de vloer en de muur kunnen gebruikt worden. De schuimglasplaten kunnen ook als muur gebruikt worden indien voldoende groot verkrijgbaar. Schuimglasplaten kunnen gemaakt worden met een speciale glassamenstelling of kunnen direct van afvalglas geschuimd worden.

Tabel 3: UBP voor isolatiemateriaal

Materiaal	dikte	UBP
XPS	19cm	61560
EPS	17cm	26418
PUR/PIR	13cm	25857
Phenolschuim	11cm	23851
Minerale wol	19cm	23712
Houtvezel	24cm	37349
Schuimglas speciaal glas	21cm	24518
Kurk	23cm	47531
Schuimglas flessenglas	27cm	20597

We kunnen dus stellen dat de Zwitsers terecht niet zo houden van brandbare isolatiematerialen en ecologisch kiezen voor steenwol en schuimglas gemaakt van oude flessen. Deze laatste ontwikkeling is ook economisch interessant omdat het oude flessen betreft die niet kunnen hergebruikt worden. Het is enigszins verwonderlijk dat houtvezelplaten ecologisch niet interessant zijn alhoewel ze in Zwitserland geproduceerd worden. Verder is het duidelijk dat je niet teveel kan isoleren met schuimglasplaten omdat die totaal geen vocht kunnen opnemen.

Na elektriciteit, verwarmen, isoleren is er ook nog transport wat veel mensen bezig houdt. De eerste regel is natuurlijk transport vermijden door meer over Internet te werken en de telefoon, al of niet met video, te gebruiken. Tabel 4 geeft een lijstje van de verschillende transportmogelijkheden.

Tabel 4: UBP per km voor transport

Middel	UBP
Autobus	77
Trein	31
Vliegtuig	158
Dieselauto	198
Benzineauto	221
E-auto	163
Scooter	271
Tram	56
Trolleybus	55

De trein is de kampioen onder het publiek transport terwijl alle individuele transporten slecht scoren met de scooter en bij uitbreiding de motorfiets als de grootste dief. Volgens de Zwitsers doet de diesel het beter dan de benzine wagen en is de elektrische auto een serieuze verbetering (20%). Het vliegtuig blijft het snelst en toch beter dan individueel transport wat enigszins verbaast. Het Zwitsers publiek transport is dus geheel terecht uitgebreid terwijl de Belgische reductie duidelijk een ecologische schande is net zoals de bedrijfswagen, welk type ook.

Besluit

De roeptoeters, die blijven volhouden dat zonnepanelen en windmolens fout zijn maar kerncentrales moeten worden opengehouden, worden door de nuchtere Zwitser tegengesproken. De steenkoolmijnen weer openmaken is absurdistan. Hetzelfde geldt voor de elektrische auto, die rustig mag gepromoot worden tegenover de diesel en vooral de benzine wagen. Het terugschroeven van het publiek transport is daarentegen een schande net zoals de vele en gevaarlijke scooters die zich een weg banen tussen de files. Je huis zo goed mogelijk isoleren is volkomen correct, het liefst met minerale isolatiematerialen. Het beetje energie dat daarna nog nodig is, komt het best van een pelletkachel en het warm water van zonnepanelen. Het is duidelijk dat Zwitserland België niet is. Het is berekend ecologisch en ook nog eens confederaal. Bovendien is het niet veilig voor onze nationale voetbalploeg.

[1] Dank je wel Jean-Marie Dedecker voor dit mooie woord.

[2] J.Robert Oppenheimer was een theoretische fysicus die het team leidde dat de atoombom ontwikkelde en daarmee WOII beëindigde.

[3] Yale & Columbia

[4] Een liter bier heeft 1000 UBP, de gemiddelde Zwitser verbruikt 1000 UBP in een half uur

[5] Naar de lijst

[6] Polystyreen wordt gebruikt voor piepschuim

[7] Grenfell Tower

UBP

Ecologische feiten volgens het Zwitsers model