De Oekraïense oligarch Igor Kolomojski werd op 2 september gearresteerd. Zijn voorarrest zal in ieder geval 60 dagen duren. Hij wordt ervan beschuldigd 13,5 miljoen dollar via zijn toenmalige bank te hebben witgewassen en overgeheveld naar zijn offshore bedrijven. De miljardair weigerde een borgsom van gelijke waarde te betalen om het proces in vrijheid af te kunnen wachten.

Privatbank

Hoewel zijn vermogen flink is geslonken, geldt de 60-jarige Kolomojski nog steeds als een van de tien rijkste Oekraïners. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie wist hij vanuit zijn geboortestad Dnipro (tot 2016: Dnjepropetrovsk) een van de grootste imperia van het land op te bouwen. De spil van zijn eigendommen was de Privatbank, de grootste bank van het land.

Kolomojski stak veel geld in vrijwilligerseenheden die streden tegen de separatisten in de Donbas. Op basis van zijn actieve pro-Oekraïense houding werd hij in 2014 benoemd tot hoofd van de administratie van zijn geboortedistrict. Een jaar later volgde een ernstig conflict met de toenmalige president Porosjenko waarop Kolomojski de politiek weer verliet. Zijn Privatbank ging na een faillissement in 2016 over in handen van de staat.

1+1 Media

Maar Kolomojski was niet alleen de rijkste ondernemer van de voormalige Sovjetrepubliek. Met zijn holding 1+1 Media en het gelijknamige tv-kanaal en de nieuwssite unian.net beschikte de miljardair over een machtig instrument om invloed te nemen op de publieke opinie. In 2019 werd de toenmalige directeur, die nauw verbonden was met Kolomojski, als vertegenwoordiger van Zelenski’s partij in het parlement gekozen. Een herverdeling van de aandelenpakketten volgde.

Ondanks de verkoop aan een wirwar van verschillende investeerders blijft de oligarch invloed uitoefenen op 1+1. Daarbij geldt hij niet als een voorstander van de vrije pers. De mediatycoon liet in de loop der jaren meerdere reporters wegens kritische geluiden ontslaan.

Creatuur van Kolomojski

In 2019 ondersteunde de miljardair de comedy-acteur Zelenski in zijn wens president van het land te willen worden. Politieke tegenstanders spraken van een ‘creatuur van Kolomojski’. Een marionet was Zelenski niet, maar in de aanloop naar de verkiezingen was er zeker sprake van een grote eensgezindheid tussen de beide van oorsprong Russischtalige Oekraïners. Maar na zijn succesvolle deelname creëerde Zelenski steeds meer afstand tot zijn voormalige partner. Zo sprak hij begin 2021 zelfs zijn goedkeuring uit voor sancties die de Verenigde Staten de oligarch oplegden. Kolomojski zou in Amerika onroerend goed hebben gekocht met illegaal verkregen geld van zijn Privatbank.

Oorlog tegen oligarchen

Volledig in overeenstemming met zijn rol in de comedyserie Dienaar van het volk verklaarde Zelenski na zijn aantreden de oligarchen in het land de oorlog. Het Oekraïense parlement nam een wet aan om de structuren van de miljardairs te breken. Een jaar later verloor Kolomojski de oliemaatschappij Ukrnafta door nationalisatie. In juli 2023 nam Oekraïne de oligarch op grond van zijn twee andere paspoorten zelfs het Oekraïense staatsburgerschap af. Op die manier wordt hij nu als Cyprioot en Israëliet vervolgd in zijn vaderland.

Vanuit Israël zal weinig hulp te verwachten zijn. Een rechtbank in Tel Aviv liet weten dat een aanklacht van Privatbank tegen Kolomojski wegens het illegaal overhevelen van 600 miljoen dollar op een Israëlische bankrekening in de periode van 2007-2011 gegrond zou zijn. Voor verdere rechtspraak werd echter doorverwezen naar het land van oorsprong.

Geheime dienst tegen corruptie

De Oekraïense geheime dienst SBOe leidt de huidige zaak. Door het karakter van de verdenkingen tegen Kolomojski zou het onderzoek meer op zijn plaats zijn geweest bij het Nationale Anti-corruptiebureau van Oekraïne. Er loopt bovendien al een tweede zaak wegens verduistering van 250 miljoen dollar bij Ukrnaft.

President Zelenski maakte in zijn toespraak op de avond van Kolomojski’s arrestatie een toespeling zonder namen te noemen: ‘Voor diegenen die Oekraïne plunderden en zich boven de wet plaatsten, zal er geen gewoond leventje meer zijn.’ De afrekening met de resten van het imperium van een de voornaamste oligarchen van het land, laat Zelenski dus indirect als een persoonlijk succes in zijn strijd tegen corruptie gelden. Dat de zakenman — die bekend staat om zijn felle reacties — zich gedwee buiten spel laat zetten, wijst op een deal achter de schermen.

Gemilitariseerde economie

In een recent interview met The Economist verklaarde Zelenski: ‘Een uitputtingsoorlog zou een volledig gemilitariseerde economie vereisen. De regering zal dit vooruitzicht aan haar burgers moeten communiceren… Ik ben in moreel opzicht bereid om de economie op een militair spoor te zetten.’ Voorwaarde voor deze omschakeling zou het wegvallen van een groot deel van de westerse militaire en financiële steun moeten zijn, zoals die na een machtswisseling in Washington wordt verwacht.

Ook zouden er duidelijke tekens moeten zijn dat de oorlog nog zeer lang zal gaan duren. De noodzaak van een gemilitariseerde economie is moeilijk te verkopen aan de bevolking zolang met de regering bevriende miljardairs vrij rond mogen lopen. Ook een positieve beeldvorming bij de bestuurders in Brussel zal een rol hebben gespeeld bij het offeren van de pion wiens rol in de Oekraïense oligarchenjungle sowieso was uitgespeeld.

Ukrnafta

Oekraïense oligarch achter slot en grendel