Joe Biden vecht voor ‘de ziel van de natie’. Dat vertelt hij althans aan iedereen die luisteren wil (en aan een heleboel mensen die dat niet willen). De tolerantie en zelfs aanmoediging van radicaal-rechtse en racistische groeperingen door toenmalig president Donald Trump was voor Biden de aanleiding om te kandideren naar het presidentschap. Dat het intussen zijn derde gooi naar het Witte Huis was, deed evenwel vermoeden dat de door de voormalige vicepresident aangehaalde reden niet meer was dan politieke window dressing.

Unite The Right

Maar laten we de huidige president even op zijn woord geloven. In de video waarmee hij zijn presidentscampagne lanceerde, verwees Biden naar de gebeurtenissen van augustus 2017. Leden van verschillende uiterst rechtse organisaties kwamen samen in Charlottesville, Virginia voor de ‘Unite The Right’-demonstratie. Op 11 en 12 augustus marcheerden Amerikanen van ultrarechts pluimage, waaronder leden van de Ku Klux Klan en neonazi’s, door het stadje van vijftigduizend inwoners.

De directe aanleiding was de geplande verwijdering van een standbeeld van generaal Robert E. Lee. Lee was de getalenteerde opperbevelhebber van het leger van de ‘Confederatie’, het collectief van zuidelijke staten dat in 1861 rebelleerde en zich afscheurde van de Unie om het voortbestaan van zwarte slavernij op haar territorium te garanderen. President Abraham Lincoln vocht tijdens de daaropvolgende Burgeroorlog het eerste gevecht uit voor de ‘ziel’ van de nog jonge natie. In de honderdvijftig jaar die volgden zouden nog een aantal krachtmetingen plaatsvinden, maar geen van deze confrontaties had een grotere impact op de koers van het land dan de beslissende overwinning van het Vrije Noorden op het zuidelijke slavenrijk.

Warm en koud

Abraham Lincoln .

President Lincoln maakte een einde aan het bestaan van zwarte slavernij in de Verenigde Staten. Dat betekende evenwel niet dat Afro-Amerikanen plots behandeld werden als de gelijke van hun voormalige blanke meesters. Lincoln zelf blies tijdens zijn politieke loopbaan warm en koud over dit onderwerp. De held van de Burgeroorlog leek zelf niet goed te weten of hij zijn zwarte bevolking het liefst integreerde in de Amerikaanse samenleving, of ze toch liever verscheepte naar een kolonie in Afrika of Zuid-Amerika.

De kwestie van raciale gelijkheid zou het politieke debat nog voor meer dan anderhalve eeuw beheersen. Meer dan eens moest de overheid in Washington D.C., net als tijdens de Burgeroorlog, ingrijpen om zwarte Amerikanen in zuidelijke staten te beschermen tegen discriminerende lokale overheden. De ‘ziel van de natie’ was al die tijd onlosmakelijk verbonden met de behandeling van etnische minderheden door de blanke meerderheid. Wanneer Joe Biden zich zorgen maakt over de betekenis van marcherende neonazi’s op één uur rijden van de hoofdstad van de voormalige Confederatie, heeft hij zeker een punt.

Uitbuiten

Maar Biden is niet enkel een bezorgde burger, hij is ook een politicus. En politici, die weten hoe ze betrekkelijk kleine events – ongeveer vijfhonderd mensen namen deel aan de ‘Unite The Right’-bijeenkomst – politiek kunnen uitbuiten. Sinds het startschot van zijn derde presidentscampagne heeft Biden inderdaad één onmiskenbaar doel voor ogen: de Republikeinse Partij, de partij van Lincoln, politiek uitschakelen door haar te vereenzelvigen met de donkerste periodes uit de vaderlandse en Europese geschiedenis.

Zijn eerste offensief vond plaats kort na zijn eedaflegging. In maart 2021 haalde de president uit naar de zuidelijke staat Georgia. Het door de Republikeinen gedomineerde deelstatelijke parlement had eerder die maand een nieuwe wet aangenomen die een aantal wijzigingen aanbracht aan de manier waarop verkiezingen verlopen in de Peach State. Voorstanders van de nieuwe wet beweerden dat ze nodig was om de integriteit van toekomstige verkiezingen te verzekeren en het vertrouwen van de kiezers in het proces te herstellen. Tegenstanders meenden dat de kieswet voortkwam uit de ‘Grote Leugen’ (de ‘Big Lie’) van de Republikeinse Partij, de valse claim dat de nederlaag van zittend president Trump tegen zijn opvolger het resultaat was van grootschalige fraude.

Zoenoffer

Beide verklaringen zijn niet ongeloofwaardig. Dat Republikeinen in Georgia door de toenmalige president onder druk werden gezet om alsnog de nodige pro-Trump stemmen te ‘vinden’, is goed gedocumenteerd. Georgia is inderdaad één van de staten die, tot zijn groot ongenoegen, Trump de rug toekeerde om voor het eerst sinds 1992 een Democraat naar het Witte Huis te sturen. Dat heel wat Republikeinse politici hun loyauteit wouden bewijzen aan hun de facto partijleider door lippendienst te bewijzen aan zijn ideeën over kiesfraude, is dan ook best mogelijk. De nieuwe kieswet was dan het zoenoffer van Georgia’s Republikeinen aan hun toornige quasi-godheid.

Dat diezelfde politici er in de nasleep van de polariserende stembusgang ook echt van overtuigd waren dat ze iets moesten doen om het vertrouwen van honderdduizenden Trump-kiezers in het kiesproces te herstellen, kan evengoed kloppen. Daarvoor namen ze de aspecten van de kiesprocedure onder de loep die het meest vatbaar waren voor kiesfraude. Dat betekent niet dat fraude gepleegd werd, wel dat indien er niet-koosjere zaken zouden gebeuren, het hoogstwaarschijnlijk via deze weg zou verlopen. Zelfs (eerlijke) critici kunnen niet ontkennen dat de hervormingen de kans op electoraal ongein, hoe klein die ook was, verkleint.

Erfgenamen

Joe Biden ontwaarde in de nieuwe wet evenwel een snood plan om zwarte Amerikanen hun stemrecht te ontnemen. ‘Jim Crow op steroïden’, noemde hij het; een verwijzing naar de racistische wetgeving van het post-Burgeroorlog Zuiden (1880–1965). Democraten – ja, Democraten – gebruikten in deze staten geweld, intimidatie en allerlei slinkse regels om te voorkomen dat miljoenen zwarten in het Zuiden hun stem uitbrachten. De discriminatie ging trouwens verder dan enkel kieswetgeving: Jim Crow was, in essentie, Amerika’s experiment in apartheid.

De kieswetgeving van Georgia kan omschreven worden als broodnodig, nutteloos, overdreven streng of net niet strikt genoeg, maar racistisch is ze niet. Toch aarzelde de president van de Verenigde Staten niet om de voorstanders van de wet, zijn 21ste-eeuwse landgenoten, te omschrijven als de politieke erfgenamen van de Confederatie en het Jim Crow-Zuiden.

Enkele maanden later deed hij dat trouwens expliciet tijdens een toespraak in Georgia. Biden vroeg zich luidop af aan wiens kant de hedendaagse Republikeinen eigenlijk stonden. Aan de kant van burgerrechtenicoon Martin Luther King of aan de kant van segregatiegouverneur George Wallace? De kant van mensenrechtenactivist John Lewis of de kant van Bull Connor, de man die in 1963 politiehonden op zwarte demonstranten afstuurde? De kant van Abraham Lincoln, de president die de Unie ontdeed van haar ‘erfzonde’, of de kant van Jefferson Davis, de president van de rebellerende Confederatie?

De ‘MAGA Republikein’

Wikimedia Commons

Donald Trump.

De vraag stellen is het (eigen) antwoord geven. Eerder dit jaar ging de president nog een stapje verder. Tijdens een reeks toespraken liet hij in niet mis te verstande bewoordingen weten wat hij dacht van de zogenaamde ‘MAGA Republikeinen’ – een verwijzing naar de slogan van oud-president Trump (‘Make America Great Again’). Hij noemde hen ‘semifascisten’ die in ‘de schaduw van de leugens wonen’ en een ‘bedreiging vormen voor de democratie’. Deze Republikeinen bedreigen de ‘rechten en vrijheden’ van het Amerikaanse volk, vormen een bedreiging voor het ‘overleven van de planeet’ en ‘hoeven niet ‘gerespecteerd te worden’ door hun eigen president.

Het is belangrijk om te begrijpen dat Joe Biden met ‘MAGA Republikein’ niet de honderden criminelen bedoelt die op 6 januari 2021 het parlementsgebouw bestormden, noch heeft hij het over de duizenden Amerikanen die protesteerden tegen zijn verkiezing als president. Joe Biden bedoelt alle conservatieve Republikeinen. De ‘MAGA Republikein’ is, volgens Joe Biden, elke Amerikaan die de Trumpiaanse visie op overheid, samenleving en cultuur onderschrijft. Tientallen miljoenen burgers van de republiek die hij leidt.

Het meest typerende voorbeeld is de abortuskwestie. Volgens de president is de conservatieve Amerikaan die zich verzet tegen het doden van ongeboren kinderen een ‘MAGA Republikein’. Nochtans toont peiling na peiling aan dat ongeveer de helft van het Amerikaanse volk zichzelf beschrijft als ‘pro-life’. Uit de Gallup-bevraging van mei 2022 blijkt dat vijfenveertig procent van de bevolking van mening is dat de abortusprocedure steeds of ‘in de meeste gevallen’ verboden moet zijn.

Verkiezingen

Joe Biden framet de tussentijdse verkiezingen van begin november als een strijd tussen goed en kwaad, het licht en de duisternis. De Republikeinen van Donald Trump – en dat is de grote meerderheid van de partij – zijn een existentiële dreiging voor de republiek. Biden viseert met zijn retoriek geen kleine minderheid van binnenlandse terroristen, maar tientallen miljoenen landgenoten die zich niet kunnen vinden in de visie van de president op het Amerika van morgen.

Donald Trump was een polariserende president, daarover bestaat geen twijfel. Wat hem sierde in de ogen van zijn aanhangers, was het feit dat hij niet pretendeerde iemand anders te zijn. De vijfenveertigste president was geen verzoener en wou dat ook niet zijn. Joe Biden daarentegen zou het land opnieuw samenbrengen, een einde maken aan de ‘uncivil war’ tussen Amerikanen. Dat deed en doet hij niet. Quite the opposite. Biden vecht inderdaad voor de ziel van de natie – het is alleen niet duidelijk aan welke kant hij staat.

uncivil war

Joe Biden en de ziel van de natie