De Verenigde Staten rollen hun spierballen. Met een ongezien pakket aan steunmaatregelen komt het land dat sinds zijn ontstaan argwanend staat ten aanzien van al te veel overheidsinterventie ondernemingen en werknemers tegemoet.

Quantative easing

De Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank, verklaarde het coronavirus als eerste de oorlog. In tegenstelling tot de Europese Centrale Bank (ECB) die als enige doelstelling het onder controle houden heeft van de inflatie, beschikt de Fed over een ‘duaal mandaat’, namelijk inflatiesturing en maximalisering van de werkgelegenheid. Jerome Powell, directeur van de bank en benoemd door de huidige president, neemt die tweede taak bijzonder serieus: de bank kondigde maatregelen aan die niet meer gezien werden sinds de financiële crisis van 2008.

Het klassieke wapen van de centrale banken, interestvoetverhogingen- en verlagingen, werd ingezet door de interestvoet tot bijna nul te herleiden. Daardoor wordt het goedkoper voor particulieren en ondernemingen om geld te ontlenen bij de commerciële banken. Vraag is of dit op korte termijn zoden aan de dijk zal brengen; het is immers koffiedik kijken of ondernemingen happig zullen zijn om überhaupt investeringen te plannen. Hoe dan ook, ‘baat het niet, dan schaadt het niet’, moet de bank gedacht hebben. President Donald Trump van zijn kant liet zich al eerder ontvallen dat hij wel ‘zou kunnen wennen’ aan negatieve interestvoeten.

Dat centrale banken reeds geruime tijd de traditionele grenzen van monetair beleid doorbreken blijkt ook uit het enorme quantative easing-programma (QE) dat de Fed aankondigde. Kwantitatieve versoepeling (of ‘kwantitatieve geldverruiming’) is de meest directe manier om het geld in omloop te beïnvloeden. Bij QE grijpt de centrale bank rechtstreeks in door het opkopen van overheidsobligaties en private effecten. De Fed als ‘dollarmaker’ pompt zo vers geld in de economie. Ze kondigde aan dit te doen zonder een vooraf, aan zichzelf opgelegde limiet. De bank verbindt zich ertoe zo veel publieke en private schuldinstrumenten op te kopen als nodig om de Amerikaanse economie te stimuleren in deze crisisperiode. Ongezien.

Ondertussen in het Congres

Ondertussen schoot het Amerikaanse Congres in actie. Met een weinig typische eensgezindheid sloegen Republikeinen en Democraten de handen in elkaar om de medische wereld en het bedrijfsleven te compenseren voor de buitengewone omstandigheden. Een driestappenplan kwam uit de bus.

De eerste stap is een kapitaalinjectie in de overheidsdiensten die aan de frontlinie het virus bevechten, zoals het fameuze Center For Disease Control and Prevention (CDC). Daarnaast worden middelen vrijgemaakt voor de productie en aanschaf van testkits. Deze eerste fase kost de Amerikaanse overheid zo’n 8,3 miljard, broodkruimels voor een land als de VS. De focus van stap 2 is het spekken van de verschillende sociale zekerheidsfondsen op federaal niveau. Betaald ziekteverlof, verhoogde werkloosheidstoelagen en financiering van Medicaid, een soort van gezondheidszorgverzekering voor lage inkomens.

Dat betaald ziekteverlof drukt natuurlijk in de eerste plaats op de werkgever, maar de overheid engageert zich tot compensatie. Daarbovenop garandeert de federale overheid het kosteloos karakter van COVID-19 tests. Prijskaartje: 100 miljard dollar.

Money, money, money

Het is de derde fase die een nooit eerder gezien overheidsingrijpen in de economie inluidt. Een budget van 350 miljard dollar wordt voorzien om leningen te verstrekken aan KMO’s. Het deel van de leningen dat ze vervolgens aanwenden om de verloningen van het personeel te voldoen, komt in aanmerking voor kwijtschelding. De rest dient terugbetaald te worden. Op die manier worden ondernemingen gestimuleerd hun werknemers in dienst te houden en het aantal Amerikanen dat werkloosheidsuitkeringen claimt zo laag mogelijk te houden. Werknemers die toch het slachtoffer worden van coronareorganisaties kunnen rekenen op verhoogde werkloosheidsuitkeringen: 600 dollar bovenop het programma dat de individuele staten op poten hebben gezet. Werkloosheidsuitkeringen zijn in de eerste plaats immers een statelijke bevoegdheid.

Voor grotere bedrijven wordt 500 miljard aan leningen en garantiestellingen door de overheid op poten gezet. Deze leningen kunnen, in tegenstelling tot die aan de KMO’s, niet kwijtgescholden worden en kunnen niet voor langer dan vijf jaar worden toegekend. De bedoeling van deze wet is om zo weinig mogelijk definitieve kapitaalinjecties te doen, al maken deze ook deel uit van het totaalpakket. 50 miljard van de 500 is gereserveerd voor de vliegtuigindustrie die, naast de horeca, het hardst geraakt wordt door de lockdown.

Optimisten in het Congres hopen dat de focus op leningen en garantiestellingen betekent dat een groot deel van de toegekende bedragen uiteindelijk terugvloeit naar de schatkist of nooit zal moeten worden uitgegeven. De mosterd halen zij bij de Obama-stimuluswet van 2009 die uiteindelijk winstgevend bleek te zijn voor de federale overheid.

Universeel basisinkomen

Het meest controversiële element van het pakket is zonder twijfel het ‘direct cash’ gedeelte. Huishoudens met een relatief beperkt inkomen kunnen rekenen op een éénmalige cheque: 1200 dollar voor alleenstaanden, 2400 dollar voor koppels. Het toegekende bedrag wordt verhoogd met 500 dollar per kind. De million dollar-question is natuurlijk of deze uitkering werkelijk haar éénmalig karakter zal behouden. Onder fiscaal-conservatieve haviken leeft de vrees dat deze uitbetaling een voorbode is voor een structureler ‘universeel basisinkomen’ (UBI).

Voormalig presidentskandidaat Andrew Yang die van het Universal Basic Income zijn voornaamste programmapunt maakte, wordt door verschillende mediakanalen gretig ondervraagd over de wenselijkheid en praktische haalbaarheid van zo’n gegarandeerd basiskomen. Hij zag het UBI als een oplossing voor de automatisering van jobs. De pandemie zou het basisinkomen nu wel eens uit de marges van het publieke debat kunnen trekken.

Getouwtrek

De eerste twee fasen passeerden zonder veel tegenstand door het Congres. De derde fase, waar een prijskaartje van twee triljoen (2000 miljard) dollar aan hangt, leken zowel Republikeinen als Democraten initieel zonder veel obstakels te zullen aanvaarden. Niet onlogisch, aangezien verschillende comités in de Senaat over de partijgrenzen heen samenwerken om broodnodige hulp richting de Amerikaanse bevolking te sturen.

Maar de samenwerking leek vroegtijdig te stoppen toen van Democratische kant eisen kwamen die weinig met de coronacrisis te maken hadden, zoals emissiestandaarden voor vliegtuigen, diversiteitsverplichtingen in raden van bestuur en het verstevigen van de positie van vakbonden. De Democraten in de Senaat kan je hier moeilijk de schuld voor geven. Zij hadden het eerste voorstel immers mee ontworpen. Het waren de meer radicale elementen in het Huis van Afgevaardigden die de crisissituatie leken aan te grijpen voor transformationele wetgeving. Hoe dan ook verdwenen de meeste van de door het Huis voorgestelde provisies weer uit het wetsvoorstel. De Senaat keurde het uiteindelijk unaniem goed.

Koekjestrommel

Een ander punt van kritiek kwam uit de mond van progressieve superster Alexandria Ocasio-Cortez. Het Congreslid uit New York ontwaarde in de hulpwet vooral een ‘corporate bail-out’: een koekjestrommel voor ondernemingen terwijl de kleine man in de steek wordt gelaten.

Of zij haar hand overspeelde door te proberen een wetsvoorstel te kelderen dat in het Congres op instemming kon rekenen van beide partijen, dat zullen we later weten. Maar een tweede kans krijgt ze ongetwijfeld: de rol van de overheid in deze crisis is zeker nog niet uitgespeeld.

Universal Basic Income

VS halen economische bazooka boven