De inhoud van het ‘28ste Boek van het Rekenhof voorgelegd aan het Brussels Hoofdstedelijk Parlement’ is — naar jaarlijkse gewoonte — weer vreselijk.

Twee jaar geleden kwam de 26ste episode hard aan bij de Brusselse minister van Financiën Sven Gatz (Open Vld). Zijn kabinet bleek toen bespaard te hebben. Helaas enkel op het aantal nullen, waardoor een bedrag duizend keer te klein werd ingeschreven. Dat was nogal vervelend, maar schrijffouten maakt iedereen.

Efficiëntie of net niet?

Erger is wat het Rekenhof al jaren zegt over de rekeningen van een paar belangrijke ‘Instellingen van Openbaar Nut’ (ION). Dat zijn delen van de gewestelijke administratie die tot autonome bestuursinstellingen zijn omgevormd. Die rekeningen waren zo slecht opgesteld, stonden vol betwistbare cijfers en beslissingen, en werden te laat of onvolledig ingediend waardoor het Rekenhof ze niet wou beoordelen.

Die autonome bestuursinstellingen zijn er ooit gekomen om het financieel beheer efficiënter te maken. Maar onderzoekers van de ULB kwamen tot de conclusie dat dat allerminst het geval was en dat de versplintering van de administratie over meer dan twintig autonome eenheden niet tot transparantie leidde maar tot mistige complexiteit.

Van Hengel

Gatz’ partijgenoot en voorganger Guy Vanhengel beheerde lang de Brusselse financiën en voerde veel ION in . Kwatongen zagen er vooral een manier in om vertrouwelingen te ‘placeren’. Dat bleek meteen toen de voormalige kabinetchefs van minister-president Vervoort en van Vanhengel als directeurs benoemd werden.

Het Rekenhof had altijd al harde kritiek op de ION. Vanhengel antwoordde dat het om ‘een oud zeer’ ging. Dat klonk een beetje vreemd uit zijn mond, omdat hij al zo lang verantwoordelijk was voor hun goede werking. Professor Herman Matthijs (VUB) merkte jaren geleden al op dat er te veel ION waren. Hij vroeg zich af of het niet beter zou zijn die weer gewoon te integreren in de administratie.

Twee jaar geleden waren de bemerkingen van het Rekenhof nog altijd van dezelfde orde. Gatz gaf toen toe dat er iets fout zat bij sommige ION die hun financiën niet met de nodige ernst behandelen. Aan De Standaard verklaarde hij: ‘Met de aanlevering van cijfergegevens vanuit de Brusselse brandweerinstellingen of parkeeragentschap Brussel is er bijvoorbeeld wel degelijk een probleem. Daar kan ik absoluut niet langer mee leven. We moeten de instellingen in het gareel dwingen.’ Met het Optiris-project probeerde Gatz om de gewestelijke administraties transparanter te laten werken.

Brussels geld voor Waals transport

Maar in zijn nieuwe boek blijft het Rekenhof helaas zijn eigen kritische zelf en gaat het met scherpe scalpel door de Brusselse begroting en schuldenlast. Het hof trekt aan de alarmbel omdat in 2022 de som van alle ontvangsten van het gewest niet zouden volstaan om de helft van de opgebouwde brutoschuld te betalen. Dat was nog mogelijk in 2018 maar de Brusselse schuld is op 10 jaar verdrievoudigd en zal alleen maar toenemen.

De streng maar rechtvaardige dames en heren van het Rekenhof laten ook opmerken dat het buiten de begroting houden van infrastructuurwerken, de zogenaamde ‘flexibiliteitsclausule voor investeringen’ enkel door de federale overheid en niet door de gewesten kan aangevraagd worden. Wat de Brusselse regering probeerde met de kost van de metro en de Vlaamse met de Oosterweelverbinding kan dus niet voor Europa.

Rekeningen

Het Rekenhof is ook door de rekeningen van de administratie van het Brusselse Gewest gegaan en stelt daarover enkele pertinente vragen. Zo ontdekte het hof een Brusselse participatie bij de ‘Operateur de Transport de Wallonie’ voor een half miljoen euro. Het gewest bleek daarvan zelfs niet op de hoogte. Het hof ontdekte ook dat een verplichte inhouding van vakantiegeld geschrapt was zonder juridische grondslag en dat er geen advies van de inspectie financiën gevraagd was voor een uitgave naar het pensioenfonds van Ethias.

Maar het zijn de rekeningen van de ION die – opnieuw – de hardste kritiek van het Rekenhof te verduren krijgen. Bij tien ervan tekent het ‘voorbehoud’ aan. Dat heeft dan vaak te maken met boekhoudkundige vergissingen of boekingen die niet volgens de wettelijke regels gebeurd zijn. Verwacht van het Rekenhof geen mantel der liefde om kleine foutjes toe te dekken.

Soms wijst het op futiele vergissingen die wel in elke complexe boekhouding te vinden zullen zijn. Helaas gaan de opmerkingen meestal over aanzienlijke cijfers. Veel van de boekhoudingen van de ION zijn volgens het hof bijzonder slordig en lijken opgesteld door ambtenaren die zich ofwel niet bewust zijn van hun onkunde, ofwel van slechte wil zijn.

Het Rekenhof heeft ook problemen met administraties waar de informatisering nog steeds niet op punt staat en er nog geld manueel kan overgeschreven worden. Dat moet dan wel gedekt zijn met een dubbele handtekening, maar het orgaan wijst op gevaar voor fraude.

Informatica

Trage informatisering of niet aangepaste software is een probleem waar al jaren wordt op gewezen. Maar soms gaat het verder. Nog steeds zijn er gevallen van het toekennen van bedrijfswagens aan directieleden die daar volgens de regels geen recht op hebben of tankkaarten die niet gecontroleerd worden waardoor wagens ook voor privédoeleinden gebruikt kunnen worden. Bij het Brussels Planningsbureau ontbreken bij de reizen van de leidende ambtenaar ook de data van de beslissingen en de goedkeuringen door de regering.

Parking Brussels, dat het parkeerbeleid met de gemeenten zou moeten coördineren, is nog steeds niet in staat overzichtelijk te werken volgens het Rekenhof omdat het niet de gegevens van alle gemeenten krijgt. Maar ook ontbreekt een overeenkomst met het Tentoonstellingspark aan de Heizel voor de huur van een parking, voor een bedrag van 4 miljoen.

Hoofdprijs voor pompiers

Maar de absolute hoofdprijs voor slecht beheer gaat naar de ‘Dienst voor Brandweer en Dringende Medische Hulp’. Het Rekenhof brandt de boekhouding af en weigert een oordeel over deze puinhoop van rekeningen uit te spreken. Liefst vijf pagina’s lang worden de fouten opgesomd. Wie dat leest kan alleen hopen dat de Brusselse hulpdiensten efficiënter werken dan hun boekhoudkundige beheerders, die er volgens het Rekenhof een onaanvaardbaar zootje van maken.

Wat alles nog erger maakt, is dat het Hof dit wanbeheer al jaren aanklaagt en dat er al even lang beloofd wordt het probleem aan te pakken. Twee jaar geleden zei minister Gatz dat dit niet langer kon blijven duren. Maar de Brusselse brandweerkazerne blijkt ook voor de minister van Financiën een niet-inneembare vestiging…

Na lectuur van dit Brusselboek vraagt de lezer zich natuurlijk af hoe het nu verder moet. De oppositie in het Brussels parlement had het niet moeilijk om bijzonder kritische vragen te stellen. Elk jaar is het verslag van het Rekenhof niet meer of minder dan een blamage voor het beheer van de openbare financiën in Brussel. Het Rekenhof kan echter geen sancties uitspreken, en dus kan dit indrukwekkend werkstuk simpelweg genegeerd worden door de regering. En is het gewoon weer wachten op de volgende aflevering…

vakantiegeld

Rekenhof opnieuw vernietigend voor Brussels financieel beheer