Tijdens de zomermaanden neemt Doorbraak u mee doorheen Vlaanderen én Wallonië. Elke zaterdag zetten we met Lokaal Speciaal een gemeente in de kijker die in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 13 oktober bijzondere aandacht verdient.

In een wat vergeten uithoek van Vlaanderen ligt Tienen. Temidden van de vruchtbaarste landbouwgrond van Vlaanderen kampt de middelgrote centrumstad met een tanende economie en demografische vervreemding. Prof. Internationale Politiek Jonathan Holslag (VUB) neemt er met zijn nieuw politieke initiatief ‘Durf’ deel aan de lokale verkiezingen. Met een uitgebreid programma. ‘Ik doe dit vanuit een bezorgdheid om mijn stad.’

Bezorgdheid dus. Gaat het dan zo slecht met Tienen?

‘Aan de ene kant heb ik oog voor de troeven van Tienen. Maar we stellen ook vast dat we op economisch vlak op een problematisch spoor zitten. Tienen is één van de weinige steden die relatief aan het verarmen is. Over de hele lijn doet de economie het hier slecht. Ook op het vlak van integratie zijn er grote uitdagingen. Volgens de stadsbarometer wil meer dan 40% van de Tienenaars geen bijkomende vreemdelingen meer. Je voelt dat deze stad, ondanks alle troeven die er zijn, fel uit elkaar aan het groeien is.’

‘Een andere vaststelling is dat het beleid hier vooral opereert boven de hoofden van de burgers. Het vertrouwen in de politiek ligt hier, met 20%, dan ook aanzienlijk lager dan in andere steden. Die diagnose heeft er toe geleid dat we hier een eigen politiek project op poten hebben gezet.’

Waarom een geheel eigen project? U kan toch – zeker met uw bekendheid – makkelijk aansluiten bij één van de bestaande partijen en daar een bepalende rol gaan spelen?

‘Op dit moment kan ik me niet volledig vinden in de programma’s van de grote nationale partijen. Ik wil een aantal accenten leggen die bij die partijen ook moeilijk liggen. Zoals een verbod op cumul en het beperken van het aantal keren dat iemand opeenvolgend een mandaat kan bekleden. Dat zijn spelregels die andere partijen niet willen overwegen.’

Die cumul, het bekleden van mandaten op verschillende bestuurlijke niveaus, wordt doorgaans verdedigd door te stellen dat een lokale mandataris op een hoger niveau meer uit de brand kan slepen voor zijn gemeenschap. In de praktijk lijkt dat ook te werken. Kijk naar Bart Somers (Open Vld) die er vanuit de Vlaamse regering in slaagt zijn Mechelse financiën op orde te zetten met Vlaams geld. Of naar Antwerpen, waar Bart De Wever, als voorzitter van beleidspartij N-VA, zijn invloed gebruikt om net hetzelfde te doen.

‘We hebben dat onderzocht. Uw analyse klopt voor een deel, zeker met die twee voorbeelden. Als je als stad beschikt over echte politieke zwaargewichten, zoals Somers die Vlaams minister was, of De Wever als voorzitter van de belangrijkste partij van Vlaanderen, zie je dat er inderdaad enorm veel middelen naar die steden gaan.’

‘Maar die relatie tussen politici die zowel lokaal als regionaal of federaal actief zijn en het aantrekken van meer middelen is voor kleinere steden minder duidelijk. Onze stad trekt relatief weinig Vlaams geld aan, ondanks de vaststelling dat onze burgemeester (Katrien Partyka van CD&V, nvdr) in het Vlaams parlement zetelt. Terwijl Diest even verderop, zonder burgemeester in dat parlement, meer subsidies binnenhaalt. Wij stellen op dit moment vast dat voor onze stad dat zitje in het parlement van onze burgemeester niets oplevert. Uit alle analyses blijkt ook dat ze helemaal niet actief is in dat Vlaams parlement. Voor ons zijn dat twee redenen te meer om de politieke cumul aan banden te leggen.’

Diest heeft dan wel geen cumulerende burgemeester, maar er lopen binnen de politiek wel lijnen naar het parlement. Hun administratie beschikt ook over voormalige cabinetards, niet toevallig komende van bij Somers, die een bovengemiddelde interesse heeft voor het afleiden van Vlaams geld naar lokale besturen.

‘Klopt. Dat is wat je nodig hebt binnen je administratie: mensen met een goed netwerk. Een goed netwerk binnen de administraties, maar ook bij de bedrijven. Maar of je daarvoor nu zelf als lokaal politicus in een parlement moet zetelen, lijkt me niet het geval te zijn.’

‘In kleinere centrumsteden moet je als burgemeester of schepen vooral hard werken en goed samenwerken met de eigen administratie aan belangrijke dossiers en die goed voorbereiden. Daarbij komt natuurlijk ook lobbywerk en daarvoor zijn die netwerken zo belangrijk.’

Ik ben recent verhuisd naar de streek tussen Tienen, Aarschot en Diest. Tot mijn verbazing noemen ze het hier ‘de marginale driehoek’. Komende van de rand rond Brussel verbond ik die benaming eerder aan de Denderstreek. Maar van die drie steden, heeft Tienen de slechtste uitstraling. Zo kwam de stad negatief in het nieuws met het verloederde station.

‘Een schande. Die beelden geven echt de indruk van een derde wereldland. Maar je slaat wel de nagel op de kop met de vergelijking met de Denderstreek. Enkele jaren geleden dachten we dat we in het spoor van Mechelen zaten en dat we, in de periferie rond Brussel en Leuven, een positieve evolutie gingen doormaken. Maar als je kijkt naar de cijfers zitten we meer op het spoor van de Denderstreek.’

‘Net zoals in Denderleeuw, Ninove en Aalst kampen we hier met een economische verzwakking. En ook de inwijking en migratie in Tienen vertoont gelijkenissen: doorgaans anderstalig en niet heel koopkrachtig. We zitten helaas, ondanks alle troeven en het potentieel, effectief in het traject van de Denderstreek. Dat is iets wat we de komende jaren moeten omkeren.’

Dat nieuwkomers minder kapitaalkrachtig zijn mag niet verbazen. De woningen zijn hier nog betaalbaar.

‘Dat klopt. We moeten vooral zoeken naar een beter evenwicht. Mensen met wat minder geld zijn evengoed welkom in Tienen, maar daarnaast is het voor onze stad belangrijk om ook wat meer koopkracht aan te trekken. Daardoor kan je dan middelen vrijmaken om de meer kwetsbare doelgroepen goed op te vangen. Met investeringen in huisvesting én integratie. Nu zitten we op een schip dat aan het kapseizen is.’

Een stad is geen camping. Als mensen zich hier vestigen, leren ze Nederlands. Punt aan de lijn

U windt er geen doekjes om en erkent het probleem met nieuwkomers en integratie. De vervreemding grijpt ook in het Vlaamse hinterland om zich heen, met groepen die de taal niet machtig zijn en zich terugtrekken in een parallelle samenleving. Hoe wil u hier mee omgaan?

‘Nieuwkomers worden bij ons wel opgevolgd en richting taalopleiding begeleid. Vooral de N-VA heeft daar de afgelopen jaren terecht een prioriteit van gemaakt. Er is dus een beleid voor nieuwkomers, maar we kampen hier met hetzelfde probleem als elders in Vlaanderen. Inwijkelingen die komen van Brussel, van over de taalgrens of uit andere Europese landen kan je geen inburgeringstraject opleggen. En dat is hier de grootste groep, waarvoor je geen formele hefbomen hebt om integratie op te leggen.’

‘Met Durf pleiten we voor het opstarten van een integratiedienst die eerst en vooral met die mensen het gesprek aangaat. We moeten hen duidelijk maken dat het in hun eigen belang én dat van hun kinderen is om te bouwen aan een samenhangende samenleving. Als we willen vermijden wat momenteel in bijvoorbeeld Ninove en omstreken gebeurt, is het hoog tijd om werk te maken van een efficiënte aanpak van integratie. Daar zie je een stad die letterlijk kapot groeit, waarbij wederzijdse onverdraagzaamheid de dienst uitmaakt.’

‘Als we dat willen voorkomen, moeten we inzetten op kennis van het Nederlands, ook al kunnen we dat niet verplichten. Voor mij is het duidelijk: een stad is geen camping. Als mensen zich hier vestigen, leren ze Nederlands. Punt aan de lijn. Als burgemeester en schepen moet je persoonlijk met die doelgroepen het gesprek aangaan. Je moet hen kordaat maar respectvol aan het verstand brengen dat Nederlands leren in hun eigen belang is.’

‘En daarbij is het ook belangrijk dat we – zeker aan mensen van Noord-Afrikaanse afkomst – duidelijk maken dat ook de vrouw aan onze samenleving deelneemt en gaat werken. Een stad moet een open gemeenschap zijn, maar iedereen moet wel bijdragen naar eigen vermogen. Wat ik in gesprekken met burgers heel vaak te horen krijg, is de ergernis over mensen van vreemde origine waarvoor bovengemiddeld veel ondersteuning wordt uitgetrokken. Dat is vaak het gevolg van het feit dat alleen de man gaat werken, waardoor het gezinsinkomen lager ligt en ze een beroep doen en recht hebben op allerlei vormen van sociale steun. Als dat lage inkomen het gevolg is van een bewuste keuze om slechts één van de twee partners te laten werken, is het eigenlijk aan het gezin om daar de gevolgen van te dragen. We moeten daar een beter evenwicht in vinden.’

‘Maar integratie is in heel dit verhaal het allerbelangrijkste. Mensen moeten beseffen dat als ze hier komen wonen, ze Nederlands moeten leren en deel moeten uitmaken van de gemeenschap. Dat geldt voor elke nieuwkomer, of die nu afkomstig is uit Afrika of Oost-Europa. We delen allemaal de verantwoordelijkheid om aan de stad als gemeenschap te bouwen. Kordaat, maar mét respect. Ik heb geen enkele tolerantie voor racisme en andere vormen van extremisme. Maar het respect moet van beide kanten komen.’

De onverdraagzaamheid van de oorspronkelijke bevolking tegenover migranten neemt enorm toe. Aan de andere kant zie je een gesloten houding van de nieuwkomers

Daar lijkt het op dit moment toch fout te lopen. U haalde al aan dat uit de stadsbarometer blijkt dat een meerderheid van de Tienenaars negatief staat tegenover migratie.

‘Je merkt dat het moeilijk ligt. De verschillende groepen zijn zich aan het ingraven. We hebben dat al gezien bij de vorige verkiezingen. Het Vlaams Belang is hier de grootste partij. De onverdraagzaamheid van de oorspronkelijke bevolking tegenover de migranten neemt enorm toe. Aan de andere kant zie je een gesloten houding van de nieuwkomers.’

‘Die botsing moeten we de komende jaren ontzenuwen. Anders zit je hier bij de volgende verkiezingen met Ninoofse toestanden. Met aan de ene kant een heel sterk Vlaams Belang en aan de andere kant partijen als de PVDA die door het dak gaan. We moeten het politieke centrum terug herwinnen en er voor zorgen dat we opnieuw bruggen slaan tussen alle onderdelen van onze samenleving.’

U had het eerder over de troeven van Tienen, die jammer genoeg niet zorgen voor een sterke economie. Kan u dat verduidelijken?

‘Tienen ligt in een streek met de vruchtbaarste grond ter wereld. Landbouw heeft hier dus zeker een toekomst. Daarnaast hebben we belangrijke industrie, zoals de Tiense Suikerfabriek en citroenzuurfabrikant Citribel. Maar ik stel vast dat de stad daarrond geen echt beleid voert.’

‘Durf wil hier op drie assen werken. Als eerste as zien we de bovengenoemde bestaande agro-industrie. We willen die bedrijven niet enkel behouden maar ook versterken en ondersteunen in duurzame en circulaire groei. Zij komen al met interessante projecten. Zo kan Citribel met zijn restproducten kunstleer fabriceren.’

‘We willen daarnaast ook inzetten op de korte keten. Het raakvlak tussen consument en producent moet groter worden. Onze landbouwers moeten hun producten makkelijk en rechtsreeks bij de consument krijgen. Nu is dat nog een niche-sector. Maar we willen bijvoorbeeld een streekshop en lokale markt onderbrengen in het station dat hierdoor deels een nieuwe en bijkomende duurzame bestemming krijgt.’

‘De derde as is inzetten op ondernemers die een extra belevenis brengen. We willen terug meer ambachten in de stad, zoals de koffiebranderij die we al hebben en die uitstekende producten aanbiedt. Lokale producten die niet duurder zijn of kwalitatief moeten onderdoen voor wat de supermarkt aan de man brengt. Dat biedt niet enkel een economische meerwaarde, maar is ook een enorme troef voor de beleving en identiteit van de stad.’

Waar hoopt u met Durf in oktober te eindigen? Wanneer vindt u dit politieke project geslaagd?

‘Als nieuw politiek initiatief is het niet evident om een plaats te veroveren. We hebben heel hard gewerkt aan een samenhangend programma. Ik wil aan politiek doen zonder mijn principes te verloochenen en maak ook duidelijk aan de kiezer dat we de komende zes jaar stevige inspanningen zullen moeten leveren. We benadrukken de troeven van onze stad, maar zijn ook eerlijk over de enorme uitdagingen.’

‘Concreet denk ik dat het haalbaar is en dat we tevreden mogen zijn met tussen de vier en de acht van de 33 zetels die de Tiense gemeenteraad telt. Het zou fijn zijn mochten we vanuit die positie mee het beleid vorm kunnen geven. We hebben ons in elk geval goed voorbereid en zitten goed in de dossiers. Met een diverse ploeg, met een meerderheid vrouwen (lacht). Maar vooral mensen uit alle segmenten van de maatschappij, ook economisch. We zijn overtuigd dat we met deze ploeg het verschil kunnen maken en vooral een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de heropstanding van Tienen.’

verbod op cumul

Jonathan Holslag in Tienen: ‘We zitten in het traject van de Denderstreek en moeten dat dringend keren’