Een kleine rel. Dat is het minste wat je kan zeggen over het optreden van Dr. Philippe Devos woensdagmiddag bij de Franstalige zender Bel RTL. De dokter, hoofd van de dienst Intensieve Zorgen aan het CHC de Liège en voorzitter van de Belgische Vereniging van Artsensyndicaten (BVAS), sprak in de studio zijn bezorgdheid uit over de beschikbaarheid van medicatie voor het behandelen van Covid19-patiënten. Hij had het ondermeer over het moeten terugvallen op medicijnen die bedoeld waren voor de veeartsenij.

Bij de beesten af

De man is op de Franstalige zenders misschien wel het bekendste gezicht wat betreft de communicatie over de coronacrisis. Wanneer hij spreekt, doet hij dat met gezag. Hij trok woensdag aan de alarmbel over een vermeend tekort aan cruciale medicatie.

Een eerdere schaarste aan spierontspanners was dan wel weggewerkt, maar nu dreigde een gebrek aan narcosemiddelen. Die zijn onmisbaar voor de behandeling van patiënten die aan de beademing worden gelegd. Bij zo’n behandeling pompt men onder hoge druk zuurstof in de longen. Zonder narcose kan de hiermee gepaard gaande stress de dood tot gevolg hebben. Zijn dienst had zelfs proposure, een kalmeringsmiddel bestemd voor de diergeneeskunde, geleverd gekregen. Devos: ‘Il y a plusieurs hôpitaux à qui le gouvernement a dit: “on n’a plus de médicaments pour l’humain donc on va vous donner des médicaments pour les chiens et les chats. Ne vous tracassez pas, on a fait des tests, ça devrait aller”’ (Aan verschillende ziekenhuizen werd gezegd: ‘we hebben geen medicijnen die bedoeld zijn voor mensen, dus we gaan jullie medicijnen geven voor katten en honden. Maak u geen zorgen, we hebben het getest, dat gaat lukken’).

Verder klaagde hij aan dat er telkens maar voor maximaal zeven dagen geleverd werd en dat men niet kon zeggen of er voldoende voorraad was voor later. De man was verbijsterd, zoals men het alleen in het Frans kan zijn…

Gebrekkige communicatie

Vanmiddag publiceerde het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) een ‘gezamenlijke verklaring van het FAGG en de BVAS om een antwoord te geven op de bekommernissen van de gezondheidszorgbeoefenaar op het terrein‘. Daarin wordt gesteld dat het incident te wijten is aan een gebrekkige communicatie. Het FAGG heeft dagelijks overleg met de ziekenhuisapothekers en heeft zich tot nu toe steeds tot hen gericht met de informatie over de toelevering van medicijnen.

De artsen zelf werden niet gecontacteerd, hetgeen zorgde voor de extreme bezorgdheid die de aanleiding was van de uitspraken van Dr. Devos. Het FAGG en de BVAS hebben nu afgesproken alle informatie ook te verstrekken aan de voorschrijvende artsen.

Maar belangrijker: in het communiqué wordt uitgebreid beschreven hoe het FAGG tewerk is gegaan om de bevoorrading van medicijnen te garanderen.

Buitensporige bestellingen

In het begin van de crisis constateerde het FAGG een golf van buitensporige bestellingen.Deze wc-papierreflex stond in het kader van de voorbereiding op een worstcasescenario. Het was snel duidelijk dat dit tempo niet kon worden aangehouden. Door de pandemie was de vraag wereldwijd verhoogd en maatregelen om de paniekaankopen in te dijken drongen zich op.

Het FAGG heeft terstond actie ondernomen om een duurzame geneesmiddelenbevoorrading te waarborgen. Er werd een oplijsting gemaakt van alle middelen die konden worden ingezet ter bestrijding van Covid-19. Daaropvolgend werden alle producenten op de Belgische markt gecontacteerd en aangespoord om de productie op te drijven en de leveringen te versnellen.

Het FAGG zocht verder en andere fabrikanten binnen Europa en wereldwijd om de noodzakelijke leveringen rond te krijgen. De aanvoer van grondstoffen kwamop gang om lokaal productielijnen op te starten. Buitenlandse voorraden werden opgekocht. Uiteindelijk werden ook diergeneesmiddelen beschikbaar gesteld voor menselijk gebruik, na uitgebreide controle van de compatibiliteit van de moleculaire samenstelling. De veiligheid van de patiënt heeft hierbij altijd voorop gestaan.

Strikte controle

Door het tekort op de binnenlandse markt doet het FAGG momenteel bij hoge uitzondering ook een beroep op producenten die in België geen vergunning hebben om hun medicijnen in de handel te brengen. Dit kan gaan om niet gehomologeerde geneesmiddelen voor humaan gebruik, maar dus ook om middelen bestemd voor de veeartsenij. In dit kader wordt een strenge kwaliteitscontrole uitgevoerd. De productiesites worden geïnspecteerd. De internationale certificaten van de labo’s worden opgevraagd en aan een onderzoek onderworpen.

De gelijkwaardigheid van de actieve bestanddelen en de hulpstoffen wordt geverifieerd. Pas wanneer de conformiteit met de Europese normen is bewezen gaat het FAGG over tot het opbouwen van een voorraad van deze middelen. Dit hele proces is momenteel achter de rug, waardoor de Belgische patiënten gegarandeerd zonder bijkomend risico behandeld kunnen worden. Op het overleg van zestien april werden alle bezorgdheden van de BVAS weggenomen.

Verdeelsleutels

De volledige organisatie van de verdeling van cruciale geneesmiddelen is nu in handen van het FAGG. Dit bevestigde Jo Swartenbroekx ons, voorzitter van de Vereniging voor Ziekenhuisapotheken (VZA): ‘Voor de kritische geneesmiddelen wordt de hele leveringsketen beheerd door het FAGG. Zij zijn er door enorme inspanningen in geslaagd om voorraden te verwerven en te importeren. Het gaat dan vooral om bepaalde spierontspanners en verdovingsmiddelen. Zij hanteren een verdeelsleutel die opgesteld wordt aan de hand van het aantal opgenomen Covid19-patiënten. De geneesmiddelen die in de strategische stock zijn opgenomen worden door het FAGG strikt gecontroleerd gedistribueerd naar behoefte. Daar zit ook hydroxychloroquine en Kaletra (een antimalariamiddel en een virusremmer, nvdr.) bij. Dit systeem werkt. Momenteel is er de garantie dat we zeker voor drie, vier weken toekomen. Naar de toekomst toe wordt hard gewerkt om deze situatie te bestendigen. De verwachtingen bij ons zijn dan ook positief.’

De leveringen worden week per week behandeld, om snel in te kunnen spelen op de behoeften en centraal het overzicht te kunnen bewaren. Wanneer er toch een plots tekort is, kunnen de hospitalen een beroep doen op de taskforce van het FAGG. Zij zorgen er dan voor dat binnen enkele uren het probleem wordt opgelost.

Bij de beesten af?

Swartenbroekx: ‘Wat betreft de middelen uit de diergeneeskunde kan ik zeggen dat het op dit moment enkel gaat over Proposure, een middel op basis van propofol (de werkzame kalmerende stof, nvdr.). Propofol werkt op dezelfde manier bij mensen als bij dieren. Het enige verschil met middelen voor humaan gebruik kan zitten in de hulpstoffen die gebruikt worden om de molecule in een toepasbare vorm te krijgen. Daarom heeft het FAGG grondig gecontroleerd of die hulpstoffen schadelijk kunnen zijn bij humaan gebruik. Er werd vastgesteld dat dat niet het geval is, waardoor dit middel perfect toepasbaar is bij mensen. Dat komt natuurlijk enigszins vreemd over, maar à la guerre comme à la guerre. Het is natuurlijk niet de bedoeling om dit in normale omstandigheden te blijven doen.’

Ondertussen zijn de plooien tussen het FAGG en de BVAS terug gladgestreken. Er werd ons op alle fronten verzekerd dat de medische bevoorrading momenteel niet in het gedrang komt. In onze ziekenhuizen kunnen alle coronapatiënten naar behoren behandeld worden met de nodige middelen. Het lijkt al bij al een storm in een glas water. Het is nog niet bij de beesten af…