De verkiezingen van 26 mei 2019 hebben de electorale onderhandelingskaarten er niet gemakkelijker op geschud. Desalniettemin geldt in een democratie de regel dat de kiezers altijd gelijk hebben. Bovendien is het al meer dan een decennium merkbaar dat Vlaanderen rechts stemt en Brussel en Wallonië links. Maar op 26 mei was het oordeel van de kiezers zeer duidelijk: centrumrechts Vlaanderen en echt links in de twee andere Gewesten van dit federaal koninkrijk.

December 2018

Het verhaal van de politieke stilstand begint al in de zomerperiode van 2018. Aangezien er in oktober lokale verkiezingen plaatsvinden, komt het regeringswerk op een laag pitje. In feite is er sinds die zomer al een politieke stilstand te merken qua beleid.

De uitslag van de lokale verkiezingen in oktober 2018 geeft een divers beeld naar tendensen toe, maar zal later geen graadmeter blijken voor mei 2019. In december 2018 trekt de N-VA de stekker uit de Zweedse federale regering van Michel I. Het Marrakeshdossier was niet de meest doordachte strategie van de grootste partij. Het levert geen vervroegde verkiezingen op en imponeert de kiezers niet op 26 mei.

Bovendien zou de N-VA, bij het niet laten vallen van de Zweden, nu nog steeds in de regering van lopende zaken hebben gezeten. Want de huidige drie federale provisoire bestuurders hebben wel alle informatie via hun Ministers en kabinetten. Met andere woorden de N-VA heeft zichzelf tweemaal in eigen voeten geschoten met het Marrakeshdossier. Trouwens als je de agenda van de federale ministerraad bekijkt, dan wordt het begrip ‘lopende zaken’ wekelijks ruimer en ruimer geïnterpreteerd.

Mark Deweerdt wijst er terecht op (Doorbraak.be, 20 december 2019) dat de aanpak van de politieke crisis in december 2018 tot problemen heeft geleid: waarom in lopende zaken met voorlopige kredieten en pas in mei verkiezingen houden? Er is zo enkel tijd verloren.

Uitslag van de verkiezingen

De uitslag van 26 mei was helemaal niet voorspeld door de media. Maar die uitslag wijst er nog eens op dat dit een land is met twee democratieën. Ook de recente kerstpeiling (HLN , VTM) bevestigt die stelling. Het valt wel echt op dat de Franstalige politieke wereld en media niet teveel hebben begrepen van de verkiezingsuitslag of de kerstpeiling in Vlaanderen.

Een eerste fout is dat de drie verkiezingen op één dag vielen. Daar kan men beter een eind aan maken. Trouwens, kan iemand zich een Europees verkiezingsitem herinneren van 26 mei jongstleden?

Ondanks de kiesdrempel van 5% en de provinciale kiesgebieden, zijn er liefst zeven Vlaamse partijen in het halfrond geraakt. De kerstpeiling wijst op een nog nooit gezien situatie langs Vlaamse kant: twee partijen boven de 20% en liefst vijf rond de 10%. Maar om het kiesstelsel te wijzigen vindt men ook geen meerderheid.

De puzzel van Coens – Bouchez

De twee federale informateurs hebben de eer, om gedurende deze kerst- en nieuwjaarperiode, de federale formatie te begeleiden tot midden januari 2020. Op zijn minst moet men concluderen dat de regeringsvorming goed vast zit!

Desalniettemin hebben de MR en het CD&V de sleutels in handen van een mogelijke formatie. Dat betekent ook dat paars-groen met 76 zetels is afgevoerd. Nu de Kamercommissie een verdere liberalisering van abortus heeft gestemd, zal CD&V nog minder geneigd zijn om paars-groen te depanneren. Bovendien zijn er een aantal politieke feiten die moeilijk te combineren vallen betreffende de formatie.

De PS moet op zijn minst met het linkse Ecolo in een regering, anders wordt de linkse oppositie van Ecolo en de PTB te zwaar. Is Ecolo eventueel bereid om Groen te laten vallen? Heeft de MR nog een factuur open staan met de Open VLD na de Brusselse regeringsvorming en ook na de recente paars-groene gesprekken onder leiding van informateur Magnette? Wat is de prioritaire band van de MR: Open VLD of CD&V?

Na nieuwjaar begint de campagne voor de voorzittersverkiezingen bij de Vlaamse liberalen. Wie wil nog besturen met de N-VA? Maar zonder deze N-VA is er geen Vlaamse meerderheid mogelijk in een federale regering. Is dat nog te verkopen, anno 2020, dat de twee grootste Vlaamse partijen niet in de federale regering zouden zitten? Maar als CD&V en Open VLD federaal meedoen, dan heeft de N-VA een groot probleem in de Vlaamse regering enzovoort.

Bovendien liggen de standpunten tussen al deze partijen ver uiteen over alles: migratie, fiscaliteit, begroting, defensie, veiligheid, arbeidsmarkt , milieu,… Trouwens, een paars-groene coalitie heeft 88 zetels en moet dan besturen met liefst zeven partijen. Daarvan is dan alleen de PS onmisbaar en dat geeft die partij de macht. Een hervorming van het kiesstelsel naar Brits model, zou gemakkelijkere kaarten geven voor een formatie.

Een Vlaamse meerderheid in een federale regering is constitutioneel helemaal niet vereist. Maar het gaat wel over het rijkste Gewest, dat bijna 2/3 van de fiscale middelen int!

Vervroegde verkiezingen ?

Wat als het duo Coens-Bouchez niets kan aanbieden midden januari? Uiteraard is een verlenging nog een mogelijkheid, of de koning kan iemand anders op pad sturen. Maar dan zullen de onderhandelaars toch eens ernstig in elkanders ogen moeten kijken. Want alle mogelijke coalities die op tafel liggen, hebben een gezamenlijke conclusie. In geen enkele constructie vindt men een partij die er dolgelukkig in zal zitten. Er zal op zijn minst een compromis zijn, dat niet wordt gesmaakt door de achterban.

Nieuwe verkiezingen vereisen een meerderheid in de Kamer. Gezien de peilingen zijn er 30 stemmen voor, namelijk: het Vlaams Belang en de PVDA/PTB. De PS spreekt er veel over, maar de kerstpeiling was ook niet zonnig voor de Keizerslaan. Een verder aanslepende formatie zal meer en meer partijen doen nadenken over nieuwe verkiezingen rond de paasvakantie van 2020.

De situatie maakt wel duidelijk dat het huidige politieke systeem, de bevoegdheidsverdeling en de financieringswet van de zesde staatshervorming hun tijd hebben gehad. Of je dat graag hoort of niet, het politieke systeem kan pas werken mits een grondige staatshervorming. Maar daar bestaat ook geen meerderheid voor op dit moment.

Zodoende gaan we voor de eerste maal in de geschiedenis een volledig jaar volmaken met voorlopige kredieten en lopende zaken. Op naar het magische jaar: 2020.

verkiezingen 2020

Verkiezingen met Pasen 2020